6 vấn đề nóng trong dự thảo Luật Điện lực

Thứ nhất, về Quy hoạch phát triển điện lực: Bổ sung mới về Kế hoạch thực hiện Quy hoạch phát triển điện lực nhằm quy định cụ thể việc lập, trình phê duyệt Kế hoạch thực hiện Quy hoạch phát triển điện lực và quy định Chính phủ quy định chi tiết nội dung này để làm cơ sở triển khai thực hiện quy hoạch được duyệt.

Chính phủ đã chính thức phê duyệt Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII.

Đầu tư xây dựng dự án điện lực, cần bổ sung quy định: Đánh giá sự phù hợp với quy hoạch; quy định điều chỉnh bổ sung dự án chưa có trong quy hoạch thì phải thực hiện điều chỉnh bổ sung Quy hoạch phát triển điện lực theo Luật Quy hoạch. Hoặc Kế hoạch thực hiện Quy hoạch phát triển điện lực và trừ các trường hợp không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh bổ sung quy hoạch như các dự án sản xuất điện sử dụng nguồn nhiệt dư từ dây chuyền sản xuất sản phẩm, nguồn năng lượng tái tạo để sản xuất điện cho mục đích tiêu thụ tại chỗ. Đồng thời, không bán điện và không đấu nối vào hệ thống điện quốc gia, các dự án lưới điện hạ áp.

Đầu tư xây dựng các dự án điện khẩn cấp: Bổ sung mới các quy định đầu tư xây dựng dự án điện khẩn cấp nhằm giải quyết các vấn đề bức thiết về bảo đảm an ninh cung cấp điện (đưa ra tiêu chí dự án điện khẩn cấp, thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ quyết định danh mục và cơ chế đặc thù để thực hiện dự án điện khẩn cấp).

Về lựa chọn nhà đầu tư dự án nguồn điện, lưới điện, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh: “Đây là nội dung quy định mới nhằm cụ thể hóa các đối tượng, trường hợp lựa chọn nhà đầu tư thông qua đấu thầu và không qua đấu thầu trên cơ sở rà soát các quy định pháp luật về đầu tư, PPP, đấu thầu và bổ sung một số trường hợp đặc thù (khẩn cấp, an ninh quốc phòng, thay thế chủ đầu tư dự án điện)”.

Về xử lý các dự án nguồn điện chậm tiến độ: Đây là nội dung quy định mới xử lý các dự án nguồn điện chậm tiến độ nhằm quy định chế tài ràng buộc trách nhiệm của các chủ đầu tư khi thực hiện chậm trễ các dự án đầu tư xây dựng công trình điện; trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương, Trung ương để quản lý tiến độ các dự án điện; đưa ra biện pháp xử lý các dự án điện chậm tiến độ, đề xuất thu hồi dự án theo Luật Đầu tư, Luật Đất đai. Đây là những hạn chế, bất cập đã được chỉ ra trong báo cáo tổng kết thi hành Luật Điện lực.

Thứ hai, về nội dung về phát triển điện năng lượng mới, năng lượng tái tạo. Đây là nội dung được bổ sung mới nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, Nghị quyết của Chính phủ về phát triển điện năng lượng tái tạo, năng lượng mới.

Việt Nam có đủ năng lực hướng tới xuất khẩu năng lượng tái tạo.

Theo đó, về chính sách phát triển điện năng lượng tái tạo, năng lượng mới: Đẩy mạnh việc khai thác và sử dụng các nguồn năng lượng mới, năng lượng tái tạo để phát điện; có chính sách ưu đãi đối với dự án đầu tư phát triển nhà máy phát điện sử dụng các nguồn năng lượng mới, năng lượng tái tạo; ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo theo nhu cầu phụ tải và trên cơ sở khai thác, tận dụng điều kiện tự nhiên trong từng vùng, khu vực, trên đất liền, trên biển và hải đảo nhằm khai thác tài nguyên bền vững, hợp lý. Trên cơ sở mục tiêu phát triển năng lượng tái tạo theo từng thời kỳ trong Quy hoạch phát triển điện lực, Chính phủ quyết định cụ thể chính sách ưu đãi và khuyến khích phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới.

Phát triển điện năng lượng tái tạo: Khuyến khích việc đầu tư nguồn điện năng lượng tái tạo kết hợp với lưu trữ điện. Dự án năng lượng tái tạo đầu tư mới, mở rộng, cải tạo được phép kết hợp các loại nguồn điện năng lượng tái tạo để tăng sản lượng phát điện nhưng công suất phát điện vào hệ thống điện quốc gia không vượt quá công suất được phê duyệt trong giai đoạn quy hoạch. Ưu tiên phát triển các dự án năng lượng tái tạo tại các vùng đất khô cằn hoặc khó phát triển nông nghiệp theo đánh giá của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Điện năng lượng tái tạo tự sử dụng, tự sản tự tiêu: Quy định về dự án điện năng lượng tái tạo tự sản tự tiêu có công suất thuộc Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia hoặc Kế hoạch triển khai Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia được xác định là phù hợp theo quy định. Dự án điện năng lượng tái tạo tự sản tự tiêu có liên kết với hệ thống điện quốc gia, được quyền phát hoặc không phát sản lượng điện dư (nếu có) vào hệ thống điện quốc gia.

Trường hợp tổ chức, cá nhân lựa chọn phát sản lượng điện dư vào hệ thống điện quốc gia thì Nhà nước ghi nhận sản lượng điện đó với giá không đồng. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân kết hợp điện năng lượng tái tạo tự sản tự tiêu với đầu tư, lắp đặt, vận hành hệ thống lưu trữ điện để chủ động trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và bảo đảm ổn định hệ thống điện. Chính phủ quy định chi tiết về trình tự thủ tục phát triển, hạch toán sản lượng điện dư của dự án điện năng lượng tái tạo tự sản tự tiêu.

Phát triển điện gió ngoài khơi: Quy định về thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư dự án điện gió ngoài khơi; quy định vấn đề chuyển nhượng của chủ đầu tư.

Thứ ba, về cơ chế DPPA, dự thảo Luật quy định chi tiết về Hợp đồng kỳ hạn: Là một dạng hợp đồng trong hình thức mua bán thông qua hợp đồng giữa bên bán điện và bên mua điện trong thị trường điện cạnh tranh.

Thị trường điện cạnh tranh của Việt Nam cần rõ ràng và minh bạch.

Bổ sung quy định về mua bán điện trực tiếp giữa khách hàng sử dụng điện lớn và đơn vị phát điện (Điều 47 Dự thảo 2) để đảm bảo phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước (tại Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị và Quyết định số 500/QĐ-TTg ngày 15/5/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê quyệt Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050).

Theo đó, quy định các trường hợp mua bán điện trực tiếp giữa khách hàng sử dụng điện lớn và đơn vị phát điện bao gồm: Mua bán điện thông qua đường dây tư nhân kết nối trực tiếp; Mua bán điện thông qua lưới điện quốc gia. Đồng thời, giao Chính phủ quy định chi tiết về nội dung này.

Thứ tư, về giá điện, trong đó liên quan chính sách giá điện, dự thảo Luật bổ sung nội dung giá điện cần đảm bảo phản ánh chi phí hoạt động sản xuất kinh doanh điện của đơn vị điện lực và được thực hiện công khai, minh bạch, bình đẳng, không phân biệt đối xử giữa các đơn vị điện lực; có cơ chế giá điện phù hợp trong việc nhập khẩu điện với nước ngoài.

Cần sớm tháo gỡ bất cập trong cơ chế giá điện.

Sửa đổi các nội dung về: Thẩm quyền quy định cơ chế điều chỉnh giá (bán lẻ điện), theo đó Chính phủ quy định cơ chế điều chỉnh giá thay vì Thủ tướng Chính phủ như hiện hành; sửa đổi làm rõ việc Bộ Công Thương hướng dẫn phương pháp lập khung giá phát điện bình quân và khung giá bán buôn điện bình quân. Các hướng dẫn của Bộ Công Thương về các loại giá điện/khung giá điện sẽ phù hợp với cấp độ phát triển của thị trường điện lực...

Về giá bán điện ở nông thôn, miền núi, biên giới, hải đảo: Sửa đổi quy định (so với quy định tại khoản 2 Điều 62 Luật hiện hành) theo hướng Thủ tướng Chính phủ quy định giá bán điện ở nông thôn, miền núi, biên giới, hải đảo khu vực chưa nối lưới điện quốc gia, phù hợp với cấp độ phát triển của thị trường điện lực.

Thứ năm, các vấn đề hợp đồng mua bán điện, cấp giấy phép hoạt động điện lực: Quyền từ chối cấp điện mới, các trường hợp ngừng giảm cung cấp điện cần được thực hiện theo hướng khi khách hàng có vi phạm pháp luật về điện lực. Các vi phạm về Luật khác như Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Phòng cháy chữa cháy, Luật Đất đai cần được xem xét xử lý theo các pháp luật chuyên ngành.

Quan điểm xử lý tương tự như đối với lĩnh vực cấp giấy phép trong lĩnh vực điện lực, vi phạm pháp luật khác có liên quan được xử lý theo pháp luật chuyên ngành đó.

Thứ sáu, nội dung về an toàn điện, an toàn đập hồ chứa thủy điện. Yêu cầu chung về an toàn điện: Cần phải quy định việc bảo đảm an toàn điện trong các lĩnh vực phát điện, truyền tải điện, phân phối, sử dụng điện để nâng cao nhằm quy định cụ thể hơn trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện quy định về an toàn điện.

An toàn điện là vấn đề nhức nhối trong nhiều năm qua của Việt Nam.

Về an toàn đập, hồ chứa thủy điện: Để tránh chồng chéo giữa các Luật thì những nội dung đã quy định tại Luật Thủy lợi thì công trình thủy điện phải tuân thủ theo quy định chung, những nội dung Luật Thủy lợi chưa quy định mà cần thiết đối với quản lý công trình thủy điện thì cần được bổ sung vào Luật Điện lực (cụ thể là: Quy định về tích nước hồ chứa thủy điện; về kiểm tra, đánh giá an toàn đập, hồ chứa thủy điện; cơ sở dữ liệu về hồ chứa thủy điện).

Dự kiến cuộc họp lần thứ 3 của Ban soạn thảo Luật Điện lực (sửa đổi) đối với Dự thảo 2 dự kiến trong tuần cuối tháng 5/2024 (từ ngày 27/5 đến ngày 31/5/2024) để hoàn thiện Hồ sơ gửi Bộ Tư pháp thẩm định theo quy định.

Tùng Dương