Phong tục đi ăn cưới độc đáo không cần mời ở làng Bia

Cũng như bao gia đình Việt khác, đám cưới ở làng Bia thường tổ chức vào những ngày đầu năm mới hay những ngày thu mát mẻ tháng 8, 9, 10 mới dễ “sinh tài sinh lộc”. Vào ngày đầu xuân mát mẻ, chúng tôi được dự buổi chuẩn bị đám cưới của nhà bà Nguyễn Thị Phương. Trong gian nhà chính, các mâm sính lễ đã chuẩn bị xong. Niềm nở, bà Phương kể: “Nhà tôi dọn khách 50 mâm mười, trong đó chỉ có 10 mâm khách phương xa là phải gửi thiệp”.

Di tích Bia Tiết Phụ được xây dựng vào năm Vĩnh Trị thứ 3 đời vua Lê Hy Tôn (1678) tại xã Đông Lỗ, huyện Thạch Hà nay thuộc khối phố Nhật Tân, phường Thạch Linh, TP Hà Tĩnh.

Lý giải cho việc mời không cần thiệp hồng, bà vui vẻ cho biết: “Đây là phong tục của làng. Đám cưới là chuyện vui, nếu gửi thiệp thì có khác chi… đòi nợ. Ngoài là gánh nặng tâm lý, việc đi gửi thiệp cưới cũng rất mất thời gian. Nhà tôi ít khách, chứ nhà nhiều khách thì đi gửi thiệp rất bất tiện, lại tốn tiền in thiệp. Đó là chưa kể nhỡ mời sót nhà bà con thì rất xấu hổ”.

Ngày nay, cứ đến ngày 12/5 âm lịch hằng năm là người dân Làng Bia lại cùng nhau dọn dẹp, chuẩn bị lễ cúng giỗ 2 bà.

Tình làng nghĩa xóm gắn với tục lệ xưa

Để hiểu rõ hơn về phong tục “độc lạ” này chúng tôi tìm đến các vị cao niên trong làng. Ông Nguyễn Tất Đoan, một trong những bô lão trong làng cho biết, không có tài liệu nào ghi chép lại về tập tục này nên không ai biết rõ nguồn gốc xuất phát từ đâu. Chỉ biết đây là một nét đẹp văn hóa của làng, của cha ông đã để lại nên cần phải gìn giữ và phát huy.

Ngoài việc hiếu hỉ không cần thiệp hồng chỉ cần thông báo bằng loa thì người dân làng Bia giàu tình làm nghĩa xóm, đoàn kết và nhiệt tình tham gia vào các hoạt động vui chơi, giải trí mang tính cộng đồng.

Cái tên làng Bia gắn với Di tích Bia Tiết Phụ được xây dựng vào năm Vĩnh Trị thứ 3 đời vua Lê Hy Tông (1678) tại xã Đông Lỗ, huyện Thạch Hà nay thuộc khối phố Nhật Tân, phường Thạch Linh, TP Hà Tĩnh (tỉnh Hà Tĩnh). Bia Tiết Phụ ghi lại sự tích về hai người vợ của Thạch Quận công Nguyễn Văn Chất là bà Nguyễn Thị Đã và Nguyễn Thị Năng, hai chị em người Lê Xá, xã Đông Lỗ. Thạch Quận Công Nguyễn Văn Chất quê ở xã Đông Lỗ, là vị quan đời vua Lê Chân Tông, trong khi thân chinh đi đánh giặc Tàu Ô đã anh dũng hy sinh (năm 1648 niên hiệu Phúc Thái thứ 6) và được truy tặng Tán tị công thần đặc tiến phụ quốc Thượng tướng quân, Thạch Quận Công. Sau khi Thạch Quận Công mất, hai bà chưa có con, cả hai đều còn trẻ và xinh đẹp, nhưng ở vậy nuôi người cháu họ làm con để thừa tự. Triều đình nhà Lê nghe tin cho triệu vào Kinh, ban thưởng rất hậu, phong cho hai bà là Trinh tiết quân phu nhân, cấp cho 10 mẫu ruộng, lại ban cho biển ngạch đề ba chữ Hán “Tiết Phụ Môn”.

Bia Tiết Phụ có hình trụ chữ nhật làm bằng chất liệu đá Thanh Hóa. Bia cao 1,85m mỗi mặt bia rộng 0,73m. Nội dung văn bia ghi lại sự tích hết sức cảm động và đáng trân trọng của hai chị em bà Nguyễn Thị Đã, Nguyễn Thị Năng về sự chung thủy và tiết hạnh. Ngày nay, cứ đến ngày 12/5 âm lịch hằng năm là người dân làng Bia lại cùng nhau dọn dẹp, chuẩn bị lễ cúng giỗ hai bà.

Ông Đoan còn cho biết thêm, bao đời nay, làng Bia mỗi lần có đám cưới thì không cần phải cầu kỳ đưa thiệp mời hay đi từng nhà mời như ở các nơi khác, mà dân ở đây chỉ cần nghe thông báo bằng loa nhà này có “cỗ” là dân làng tự biết để đến. Hồi nhà ông có đám cưới, đúng 6h sáng bắn một quả pháo báo hiệu giờ vui đã đến để bà con kéo đến cùng chung vui với gia đình. Nhưng bây giờ cấm đốt pháo nên chuyển sang thông báo bằng loa.

Tình làng nghĩa xóm của dân làng Bia được thể hiện rõ nét và sâu sắc nhất qua mỗi dịp cưới xin. Hễ trong làng bất cứ nhà nào có đám cưới, không cần gia chủ phải mở lời mời, mọi người đều tới làm giúp, từ trang trí, dựng rạp tới làm cỗ...Thậm chí, có hai gia đình trước đó mâu thuẫn gay gắt, nhưng khi một nhà có đám cưới thì nhà kia vẫn vui vẻ đến chúc mừng và giúp đỡ.

Không chỉ tiệc cưới, với những đám tang trong làng, bà con cũng thường đến nhờ ông thôn trưởng thông báo rồi hàng xóm sang giúp làm mọi việc.

Đây là một thói quen, nếp sống mang đậm màu sắc làng, xã, nông thôn Việt Nam đang được người dân làng Bia giữ gìn, phát huy qua nhiều thế hệ.

Thông báo bằng... loa

Nhờ hệ thống âm thanh đặt tại nhà văn hóa của làng, trưởng làng ông Trương Quang Dũng đã phát không biết bao nhiêu tin đám cưới qua loa.

Được biết, bà con trong làng đã đề nghị đưa việc thông báo rộng rãi tin cưới vào quy ước của làng. Nhờ hệ thống âm thanh đặt tại nhà văn hóa của làng, trưởng làng đã phát không biết bao nhiêu tin đám cưới qua loa.

Bằng chất giọng trầm ấm, trưởng làng dõng dạc thông báo: A lô, a lô, thay mặt gia đình ông Trương Quang Sơn trân trọng kính mời toàn thể cán bộ và nhân dân tổ dân phố Nhật Tân ngày mai vào hồi 11h gia đình ông có tổ chức lễ vu quy cho con. Vậy, tôi thông báo cho bà con tổ dân phố được biết để đến chúc mừng…

Ông Trương Quang Dũng, trưởng làng Bia cho biết, phong tục đi ăn cưới không cần mời chỉ cần thông báo bằng loa của người dân nơi đây thực sự là một nét đẹp văn hóa cần được gìn giữ. Phong tục đó hàm chứa những ý nghĩa sâu sắc về tình làng, nghĩa xóm về cách đối nhân xử thế, thể hiện tính cộng đồng trong khu dân cư trong thời kỳ đổi mới. Hiện nay, chính quyền địa phương cùng nhân dân đang nỗ lực kế thừa và phát huy những nét đẹp truyền thống của cha ông ta để lại, góp phần xây dựng quê hương đất nước ngày càng tươi đẹp hơn.

Mời độc giả xem thêm video Kỳ lạ phong tục “bôi bẩn” cô dâu, chú rể trước ngày cưới:

Thanh Hà