Đáp ứng nhu cầu nguồn nước cho sản xuất lúa

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiểm tra công tác lấy nước đợt hai trên địa bàn Hà Nội.

Phó Cục trưởng Trồng trọt Nguyễn Thị Thu Hương cho biết: “Vụ đông xuân 2023-2024, các địa phương phía bắc có kế hoạch gieo cấy khoảng 1,059 triệu ha. Trong đó, vùng Bắc Trung Bộ là 345 nghìn ha, đồng bằng sông Hồng và trung du miền núi phía bắc 714 nghìn ha. Năm nay, thời tiết tương đối thuận lợi cho bà con nông dân tập trung làm đất, gieo cấy lúa”.

Vụ lúa đông xuân 2023-2024 các địa phương khu vực trung du và đồng bằng Bắc Bộ gồm: Hà Nội, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Bắc Ninh, Hà Nam, Hưng Yên, Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình, Hải Phòng và Hải Dương có 492.946ha cần có nước từ việc xả của các hồ thủy điện. Tính đến nay, các địa phương này đã hoàn thành lấy nước phục vụ gieo cấy của bà con nông dân.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sau hai đợt lấy nước tổng lượng xả của các hồ chứa thủy điện là 2,78 tỷ m3, thấp hơn khoảng 0,72 tỷ m3 so với tổng lượng nước xả dự kiến.

Trong hai đợt lấy nước cho gieo cấy lúa vụ đông xuân năm nay có nhiều thuận lợi. Theo đó, lịch lấy nước của từng đợt được xác định phù hợp với kỳ triều cường, tính toán cụ thể bằng mô hình toán để xác định khoảng thời gian điều tiết nước. Từ đó đáp ứng nhu cầu gieo cấy lúa của các địa phương và tiết kiệm nguồn nước cho các hồ chứa thủy điện.

Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp

So với các năm gần đây, tổng lượng xả thấp hơn 0,84 tỷ m3 so với năm 2023, thấp hơn 1,46 tỷ m3 so với năm 2022, thấp hơn 0,36 tỷ m3 so với năm 2021 và thấp hơn 1,64 tỷ m3 so với năm 2019.

Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp đánh giá: “Trong hai đợt lấy nước cho gieo cấy lúa vụ đông xuân năm nay có nhiều thuận lợi. Theo đó, lịch lấy nước của từng đợt được xác định phù hợp với kỳ triều cường, tính toán cụ thể bằng mô hình toán để xác định khoảng thời gian điều tiết nước. Từ đó đáp ứng nhu cầu gieo cấy lúa của các địa phương và tiết kiệm nguồn nước cho các hồ chứa thủy điện”.

Bên cạnh đó, một số công trình lấy nước được nâng cấp kịp đưa vào vận hành như: Các trạm bơm dã chiến Phù Sa, Trung Hà (Hà Nội) đã giải quyết khó khăn về nguồn nước cho các huyện Phúc Thọ, Thạch Thất, Quốc Oai, Ba Vì và thị xã Sơn Tây, giúp đẩy nhanh tiến độ lấy nước chung của địa phương.

Ngoài ra, các cửa lấy nước, hệ thống kênh dẫn nước trong các hệ thống công trình thủy lợi được các địa phương đầu tư nạo vét tốt đã tạo thuận lợi cho việc dẫn nước vào ruộng; trong đợt một lấy nước trời có mưa giúp nâng cao hiệu quả vận hành các công trình thủy lợi, tăng tiến độ lấy nước của các địa phương.

Mặt khác, các địa phương đã chủ động vận hành sớm công trình để lấy nước trước đợt xả nước, tích trữ trong các vùng trũng, ao hồ, hệ thống kênh mương để đưa nước lên ruộng trong thời gian giữa các đợt lấy nước…

Công nhân trạm bơm Phù Sa (Hà Nội) vận hành máy lấy nước sản xuất vụ đông xuân 2023-2024.

Cũng theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, mực nước trên hệ thống sông Hồng trong các đợt lấy nước cơ bản phù hợp kịch bản tính toán dự báo, tạo điều kiện các công trình thủy lợi đã được sửa chữa, nâng cấp hạ thấp cao trình lấy nước, các trạm dã chiến và các cống lấy nước vùng triều có điều kiện vận hành tốt.

Chi Cục trưởng Thủy lợi và Phòng, chống thiên tai thành phố Hà Nội Nguyễn Duy Du cho biết: “Đến nay, thành phố đã cơ bản hoàn thành việc đưa nước bảo đảm đủ nước cho 79.876ha lúa đông xuân 2023-2024 trên địa bàn gieo cấy trong khung thời vụ. Các công ty thủy lợi và địa phương tiếp tục lấy nước phục vụ công tác tưới dưỡng lúa”.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tình trạng hạ thấp lòng dẫn sông Hồng tiếp tục diễn biến phức tạp làm mực nước hạ thấp, ảnh hưởng đến hiệu suất lấy nước của các công trình thủy lợi. Thực tế, trong đợt một, các nhà máy thủy điện Hòa Bình, Thác Bà và Tuyên Quang đã vận hành với lưu lượng lớn, nhưng thời gian mực nước tại Trạm Thủy văn Hà Nội chỉ đạt trung bình 1,58m, cao nhất đạt 2,06m.

Việc tiếp tục đầu tư các trạm bơm có thể vận hành lấy nước chủ động, hạn chế phụ thuộc vào dòng chảy bổ sung từ các hồ chứa thủy điện vẫn là giải pháp hiệu quả nhất trong giai đoạn hiện nay để thích ứng với tình trạng mực nước sông bị hạ thấp.

Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp

Xâm nhập mặn ở khu vực hạ du sông Hồng có xu hướng tăng nhanh trong một số năm gần đây gây ảnh hưởng đến khả năng lấy nước của công trình thủy lợi, làm giảm tiến độ lấy nước ở các địa phương như: Hải Phòng, Hải Dương, hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải...; một số địa phương, bà con nông dân có tập quán lấy nước muộn, cấp nước bằng các trạm bơm dã chiến nên cần thời gian lấy nước dài.

Tổng kết công tác lấy nước phục vụ gieo cấy lúa vụ đông xuân 2023-2024, khu vực trung du và đồng bằng Bắc Bộ, Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp cho rằng: “Việc tiếp tục đầu tư các trạm bơm có thể vận hành lấy nước chủ động, hạn chế phụ thuộc vào dòng chảy bổ sung từ các hồ chứa thủy điện vẫn là giải pháp hiệu quả nhất trong giai đoạn hiện nay để thích ứng với tình trạng mực nước sông bị hạ thấp. Bên cạnh đó, cần thiết phải tiếp tục rà soát, bổ sung, duy trì hoạt động các trạm bơm dã chiến có khả năng vận hành không phụ thuộc vào dòng chảy bổ sung từ các hồ chứa thủy điện, sẵn sàng thích ứng với tình trạng mực nước sông bị hạ thấp bất thường”.

Đồng thời, cần phải tăng cường công tác giám sát và có giải pháp thích ứng trước mắt và lâu dài đối với tình trạng xâm nhập mặn ở vùng hạ du đang và khả năng sẽ tiếp tục biến động bất lợi trong thời gian tới.

Để bảo đảm yêu cầu phục vụ sản xuất và dân sinh cũng như tiết kiệm nước để phát điện trong điều kiện nguồn nước ngày càng khó khăn, giảm dần sự phụ thuộc vào dòng chảy bổ sung từ các hồ chứa thủy điện, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành và địa phương liên quan tăng cường giám sát, dự báo xâm nhập mặn hạ du hệ thống sông Hồng-Thái Bình trong mùa khô phục vụ công tác chỉ đạo điều hành cung cấp nước cho sản xuất nông nghiệp.

Cùng với đó tiếp tục quản lý chặt chẽ tình trạng khai thác cát lòng sông thuộc lưu vực sông Hồng-Thái Bình để hạn chế việc hạ thấp, biến đổi lòng dẫn, không gây tiếp tục hạ thấp mực nước sông; Các địa phương gặp khó khăn về nguồn nước, tổ chức rà soát, đánh giá khả năng lấy nước của các công trình thủy lợi dọc sông, có giải pháp thích ứng, bảo đảm an ninh nguồn nước.

Đối với thành phố Hải Phòng cần đánh giá tổng thể tác động của xâm nhập mặn đến khả năng lấy nước của các công trình thủy lợi; có giải pháp thích ứng với tình trạng xâm nhập mặn gia tăng trước mắt và lâu dài, trong đó lưu ý nghiên cứu việc tách riêng nhiệm vụ cấp nước cho sản xuất nông nghiệp và nguồn nước sinh hoạt từ các hệ thống thủy lợi để chủ động bảo đảm an ninh nguồn nước…