Bụi độc khiến người Hà Nội đối mặt với “ngày tận thế”

Sương khói phủ mờ bầu trời Hà Nội - thủ đô của Việt Nam vốn đang trên đà phát triển mạnh mẽ. Bà Phạm Thúy Loan, Phó Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia, thuộc Bộ Xây dựng Hà Nội cho biết: “Nếu bạn tới thành phố vào ban ngày, mọi người đều phải đeo khẩu trang, và bạn cố gắng tìm cách bảo vệ mặt và cơ thể khỏi bụi”. Thành Nguyễn - chủ tiệm áo cưới chia sẻ: “Hiếm khi bạn thấy bầu trời xanh. Hàng ngày trên Facebook, mọi người lại đăng tải chỉ số ô nhiễm không khí ở Đại sứ quán Mỹ cho thấy tình trạng không khí ở Hà Nội đang rất xấu. Mọi người thật sự rất lo”.

Vào ngày 1/3, lúc 9 giờ sáng, Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội đã ghi nhận chỉ số chất lượng không khí (AQI) tại Hà Nội ở mức 388 – mức độ cực kỳ độc hại. Mai Hoàng Nam, một nhân viên của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho hay “Với mức ô nhiễm như vậy thì mọi người không nên ra khỏi nhà. Nhưng ở Hà Nội, mọi người vẫn phải đi lại. Ngay cả khi đi xe máy, đôi khi họ cũng không đeo khẩu trang”.

Trong năm 2012, công ty phân tích ô nhiễm của Pháp ARIA Technologies đã xếp hạng Hà Nội là thành phố ô nhiễm nhất ở Đông Nam Á, và trong số những nơi có chất lượng không khí tệ nhất châu Á. Tuy nhiên các quan chức lại không muốn thừa nhận điều này. TS Hoàng Dương Tùng, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường khẳng định Hà Nội không ô nhiễm nặng như Bắc Kinh. Chỉ số AQI cũng thay đổi trong ngày, tăng mạnh vào lúc cao điểm giao thông. Tuy nhiên, ô nhiễm không khí là vấn đề tồn tại từ lâu ở Hà Nội.

Phương tiện giao thông bị cho là thủ phạm chính

Giao thông Hà Nội trong giờ cao điểm buổi sáng

Theo báo cáo của Trung tâm Quan trắc Môi trường của Việt Nam, 70% ô nhiễm không khí ở Hà Nội là do các dòng xe di chuyển không ngừng. Đây là vấn đề chỉ của khoảng 20 năm qua.

Tính đến giữa năm 1990, xe đạp vẫn là phương tiện giao thông chủ yếu tại Việt Nam. Tuy nhiên, khi nền kinh tế mở rộng với tốc độ nhanh nhất thế giới, xe đạp đã gần như hoàn toàn nhường chỗ cho xe máy.

Số liệu chính thức cho thấy rằng hiện nay có 5,3 triệu xe máy và 560 nghìn xe ôtô tại Hà Nội. Mỗi năm, con số này tăng 11% đối với xe máy, và 17% đối với ôtô. Ông Hoàng Dương Tùng nói “Hầu như mọi người đều có xe máy, trong khi phương tiện giao thông công cộng thì hạn chế và không phổ biến. Mọi người không có thói quen đi bộ. Người dân sử dụng xe máy thậm chí khi đi một quãng ngắn”. Đến năm 2020, sẽ có gần 1 triệu xe hơi và 7 triệu xe gắn máy đi lại trên đường phố thủ đô. Tuy nhiên, ngay cả trong ngày nghỉ lễ, khi số lượng xe lưu thông đã giảm đi đáng kể, chất lượng không khí Hà Nội vẫn ở mức báo động đỏ. Điều cho thấy nguồn khí bụi PM2,5, PM 10 vẫn tồn tại từ các hoạt động xây phá công trình xây dựng diễn ra liên tục tại thủ đô.

Ô nhiễm không khí đe dọa đối với sức khỏe

Trích dẫn số liệu thống kê từ các cơ quan y tế, ông Khuất Việt Hùng - Phó Chủ tịch Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia cho biết ô nhiễm không khí làm khoảng 44.000 người thiệt mạng ở Việt Nam mỗi năm.

Vấn đề ở thủ đô dường như tồi tệ hơn ở Thành phố Hồ Chí Minh - thành phố lớn nhất của Việt Nam. Theo thống kê từ bộ phận y tế của Bộ giao thông vận tải, Hà Nội có vấn đề về bệnh đường hô hấp nghiêm trọng hơn và cư dân thủ đô chi gấp đôi tiền cho chữa trị bệnh đường hô hấp hơn ở thành phố phía nam. Giáo sư Lê Huy Bá, Viện trưởng Viện Khoa học Công nghệ và Quản lý Môi trường thuộc Đại học Công nghiệp TP Hồ Chí Minh cho biết “Tình trạng tắc nghẽn giao thông thường xuyên và kéo dài cũng làm cho mức độ ô nhiễm không khí ngày càng tăng”.

Tắc nghẽn đáng báo động

Cảnh sát chỉ đạo giao thông trong thời gian cao điểm buổi sáng

Sự gia tăng nhanh chóng về số lượng xe đã vượt xa những nỗ lực của chính phủ để mở rộng và nâng cấp cơ sở hạ tầng giao thông của Hà Nội, khiến tình trạng tắc nghẽn thêm nghiêm trọng.

Vấn đề phức tạp nữa là Hà Nội có quá nhiều đường nhỏ, ngõ hẹp và ôtô khó đi qua được. Ông Thanh cựu kế hoạch đô thị Hà Nội cho hay “Sự phát triển xảy ra trong một thời gian dài trước đây. Các tuyến đường chỉ được thiết kế cho hai làn xe. Nhưng có rất nhiều người và xe, do đó thành phố không chỉ có thể cung cấp không gian như vậy vì chi phí bồi thường là siêu đắt”.

Các con đường mới đưa vào sử dụng sau vài năm thông xe cũng trở nên chật chội. Để bắt kịp nhịp độ tăng xe cộ đi lại, ước tính Hà Nội cần đầu tư tới 20 tỷ USD trong vòng 5 năm tới để mở rộng hơn nữa các mạng lưới đường xá.

Ngoài ra còn có kế hoạch khác trong các đường ống để giúp cải thiện chất lượng không khí, bao gồm cả việc thực hiện các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt hơn cho cả ôtô và xe máy, cũng như một động thái để nhiên liệu sạch hơn.

Tình trạng sở hữu xe

Một biện pháp khác đã được thông qua trong tháng Giêng năm nay là thuế tiêu thụ đặc biệt lên tới gần 200%. Trớ trêu thay, một số nhà quan sát cho biết việc đẩy giá xe làm cho chúng hấp dẫn hơn để sở hữu.

Ông Thành nói “Trong những năm 1990, việc sở hữu một chiếc xe máy là một tài sản vô giá. Bạn có thể có một căn hộ với khoảng 30 đến 40 triệu đồng và chi phí xe máy chỉ là một chút ít hơn. Bây giờ, để có một chiếc xe, bạn phải trả 500 đến 600 triệu đồng và bạn cần số tiền gấp 2-3 lần để mua một căn hộ. Nhưng mọi người vẫn tiếp tục mua xe mới”.

Nam - người lái xe cho biết nhiều chủ xe “chỉ muốn thể hiện. Họ muốn chứng tỏ với những người khác rằng họ là thành công và có rất nhiều tiền”. Tuy nhiên, lại có một giải thích khác, đặc biệt là đối với các bậc cha mẹ có con nhỏ “Tôi không thích những chiếc xe ôtô lắm nhưng tôi cần xe để bảo vệ những đứa con của tôi. Tôi đưa chúng đến trường và tôi phải giữ cho chúng an toàn khỏi tai nạn giao thông và không khí bẩn”.

Giải pháp vận tải công cộng

Theo PGS Phạm Thúy Loan - Phó Viện trưởng, Viện Kiến trúc Quốc gia, không phải là để “làm đường giao thông tốt hơn” và “ưu tiên cho xe” mà thay vào đó, các nhà chức trách nên giữ tập trung vào việc phát triển giao thông công cộng. "Đầu tiên có thể là xe buýt (xe buýt nhanh) sau đó xe điện, tàu điện ngầm hoặc tàu điện ngầm”.

Đến bây giờ, xe buýt vẫn là hình thức duy nhất của giao thông công cộng ở Hà Nội, phục vụ ít ỏi 3-10% dân số. số lượng hành khách đang sụt giảm do thiếu đầu tư dịch vụ. Ông Mai Hoàng Nam cho hay “Nếu có giao thông công cộng tốt hơn, tôi sẽ chọn đi du lịch bằng phương tiện giao thông công cộng chứ không phải là đi du lịch bằng xe máy hoặc xe hơi”.

Dự án tàu điện ngầm được quy hoạch cho thủ đô được phối hợp và tài trợ bởi một số tổ chức như Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Phát triển châu Á và Ngân hàng Đầu tư châu Âu. Tuy nhiên cho đến nay dự án vẫn chưa xong do tiến độ độ chậm, thời gian trì hoãn, tai nạn tử vong và chi phí quá mức từ nhà thầu Trung Quốc.

Các chuyên gia môi trường đang cảnh báo về “không khí ngày tận thế” sắp xảy ra nếu chất lượng không khí tiếp tục xấu đi. Khi được hỏi những gì ông có thể làm như một người dân để giúp ngăn chặn vấn đề này, ông Nam cho biết: “Tôi không có lựa chọn nào khác hơn để nói rằng tôi bỏ cuộc. Chính phủ cần phải sẵn sàng để giảm ô nhiễm không khí và chấp nhận phát triển nền kinh tế chậm hơn. Nhưng tôi nghĩ rằng điều này sẽ không bao giờ xảy ra”. Nguyễn Huy Phùng - chủ sở hữu của một xưởng xe máy nói một cách ngắn gọn: “Đó là vấn đề của chính phủ chứ không phải của tôi”.

Xem thêm:

Ngọc Huyền