Bất cập trong quy định danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng

Ông Trần Văn Xê (trái) nhiều lần kiến nghị xét tặng danh hiệu Bà mẹ VNAH cho mẹ ruột là bà Lê Thị Oanh có 1 con ruột là liệt sĩ và có công nuôi dưỡng con riêng của chồng là liệt sĩ nhưng đến nay vẫn không có kết quả - Ảnh: L.T

Có 2 con liệt sĩ nhưng không được truy tặng danh hiệu Bà mẹ VNAH

Gia đình ông Ngô Văn Trọng, ở thôn Tân Mỹ, xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị nhiều năm nay làm đơn kiến nghị gửi các cấp, ngành liên quan với nguyện vọng xem xét, giải quyết chế độ cho mẹ ruột là bà Nguyễn Thị Sô (sinh năm 1923, nay đã mất).

Theo ông Trọng, bố của ông là Ngô Văn Thắng (sinh năm 1911, nay đã mất) trước khi lấy mẹ ông đã có một người con trai 3 tuổi tên là Ngô Văn Dục (sinh năm 1947) được bà Sô chăm sóc. Sau khi lập gia đình, ông Thắng và bà Sô sinh thêm các con. Người con đầu của 2 vợ chồng ông Thắng, bà Sô tên là Ngô Văn Sơn (sinh năm 1952).

Đến tuổi trưởng thành, anh Ngô Văn Dục và Ngô Văn Sơn tham gia kháng chiến chống Mỹ. Năm 1966, anh Dục hy sinh tại huyện Hải Lăng và đến năm 1972 anh Ngô Văn Sơn hy sinh tại thị xã Quảng Trị. Hai liệt sĩ Ngô Văn Dục và Ngô Văn Sơn được tặng Bằng Tổ quốc ghi công. Bà Nguyễn Thị Sô được hưởng tuất của 2 liệt sĩ và được tặng một Huy chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất, một Huy chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Ba.

Tuy nhiên, ông Ngô Văn Trọng cho biết, đã nhiều lần làm hồ sơ gửi các cấp, đề nghị công nhận Bà mẹ VNAH đối với mẹ ông là bà Nguyễn Thị Sô, nhưng không được giải quyết. Trong khi đó, người mẹ ruột của liệt sĩ Ngô Văn Dục là bà Lê Thị Thí đã được truy tặng danh hiệu Bà mẹ VNAH vào năm 2021 vì bà có một người con duy nhất.

Cũng tương tự, trường hợp gia đình ông Trần Văn Xê, trú tại làng Đơn Quế, xã Hải Quế, huyện Hải Lăng nhiều năm nay đã đi khắp nơi để làm hồ sơ xét tặng danh hiệu Bà mẹ VNAH cho mẹ ruột Lê Thị Oanh (sinh năm 1924, nay đã mất), nhưng vẫn không được.

Theo lời kể của ông Xê, mẹ của ông có một người con riêng là chị Lê Thị Chắt. Sau đó vào năm 1956, bà Oanh đi bước nữa, lấy chồng là ông Trần Văn Viện (sinh năm 1909), cùng trú tại làng Đơn Quế, xã Hải Quế. Trước đó, ông Viện cũng có 1 đời vợ và 6 người con riêng. Khi bà Oanh và ông Viện lấy nhau, bà Oanh sinh thêm 3 người con. Cùng chung sống, bà Oanh trở thành mẹ của 10 người con và được bà yêu thương, nuôi dưỡng các con của chồng cũng như con đẻ từ nhỏ đến lớn. Trưởng thành, các con của vợ chồng bà Oanh và ông Viện tham gia kháng chiến.

Năm 1969, con riêng của bà Oanh là chị Lê Thị Chắt hy sinh. Đến năm 1973, anh Trần Văn Viên (sinh năm 1955), con riêng của ông Viện cũng hy sinh tại quê nhà. Chị Lê Thị Chắt và anh Trần Văn Viên được Nhà nước phong tặng liệt sĩ, bà Oanh được hưởng chế độ tuất 2 liệt sĩ cho đến lúc mất (năm 2013). Cuối năm 2013, Hội đồng thi đua khen thưởng xã Hải Quế thống nhất làm hồ sơ đề nghị truy tặng danh hiệu Bà mẹ VNAH cho bà Lê Thị Oanh, nhưng sau đó không được xét tặng.

Theo ông Xê, lý do nêu ra là căn cứ vào điểm a, mục 1, Điều 2, Nghị định số 56/2013/ NĐ-CP ngày 22/5/2013 của Chính phủ quy định: Trường hợp bà mẹ có 2 con trở lên là liệt sĩ thuộc một trong các trường hợp được xét tặng hoặc truy tặng danh hiệu vinh dự nhà nước Bà mẹ VNAH; người con liệt sĩ là người được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng Tổ quốc ghi công bao gồm: con đẻ, con nuôi theo quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, do không có quy định nào để chứng thực lại trường hợp con nuôi đã mất. Do đó, việc bà Oanh có công nuôi dưỡng con riêng của chồng là liệt sĩ hy sinh trước năm 1975 không thể làm căn cứ để công nhận danh hiệu Bà mẹ VNAH.

Vướng mắc từ quy định

Những trường hợp của bà Nguyễn Thị Sô và Lê Thị Oanh là mẹ có một con ruột là liệt sĩ và có công nuôi dưỡng một con riêng của chồng từ nhỏ cũng là liệt sĩ nhưng chưa được truy tặng danh hiệu Bà mẹ VNAH gây ra nhiều bức xúc trong Nhân dân. Biết đến trường hợp vướng mắc của gia đình bà Nguyễn Thị Sô, nguyên Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Hoàng Ánh Quyết đã đến tìm hiểu. Theo ông Quyết, xét theo quy định tại Điều 3, Thông tư 03/2014/ TTLT-BNV-BQP-BLĐTBXH về đối tượng được xét tặng hoặc truy tặng vinh dự nhà nước Bà mẹ VNAH, thì trường hợp của bà Sô không nằm trong quy định.

Tuy nhiên, ở điểm 4, Điều 3 của thông tư có quy định: “Trường hợp mẹ đẻ của 2 liệt sĩ đã chết khi 2 liệt sĩ đều chưa đến tuổi thành niên, mẹ kế có công nuôi dưỡng cả 2 liệt sĩ và đã được hưởng trợ cấp tiền tuất của 2 liệt sĩ thì mẹ kế được xét tặng hoặc truy tặng danh hiệu vinh dự nhà nước Bà mẹ VNAH.

“Chiếu theo quy định, trường hợp của bà Sô có một con đẻ là liệt sĩ và có công nuôi dưỡng con chồng là liệt sĩ thì không đủ điều kiện xét tặng. Đây là bất cập trong chính sách. Ngoài ra, điểm trên còn quy định mẹ phải hưởng trợ cấp tiền tuất của liệt sĩ, vậy những mẹ mất trước khi có chính sách trợ cấp tiền tuất của liệt sĩ thì vẫn không đủ điều kiện”, ông Quyết cho biết thêm.

Sau khi nhận được ý kiến của cử tri, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh, Đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Sỹ Đồng nhận thấy kiến nghị có cơ sở và đã chuyển đến cơ quan có thẩm quyền, đề nghị sửa đổi các điểm bất cập để áp dụng xem xét truy tặng danh hiệu vinh dự nhà nước Bà mẹ VNAH đối với trường hợp bà Nguyễn Thị Sô.

Cần sớm sửa đổi quy định

Theo Văn bản số 3708/BNV-BTĐKT ngày 5/8/2022 của Bộ Nội vụ gửi Đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Sỹ Đồng, thống kê cả nước còn khoảng 400 bà mẹ có một con ruột là liệt sĩ và có công nuôi dưỡng một con riêng của chồng từ nhỏ cũng là liệt sĩ, nhưng đến thời điểm này chưa ai được xét tặng danh hiệu vinh dự nhà nước Bà mẹ VNAH. Đối với trường hợp của bà Nguyễn Thị Sô ở xã Hải Lệ, Bộ Nội vụ tiếp thu ý kiến và sẽ phối hợp các bộ, ngành nghiên cứu sửa đổi, bổ sung quy định cho phù hợp và báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Tại Văn bản số 2649/BQP-CT ngày 11/8/2022 của Bộ Quốc phòng gửi Đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng thông tin, ngày 28/1/2016, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Quốc phòng chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Nghị định số 56/2013/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Pháp lệnh quy định danh hiệu vinh dự nhà nước Bà mẹ VNAH. Quá trình khảo sát, nghiên cứu, các đơn vị thống nhất đề nghị và Thủ tướng Chính phủ nhất trí về việc không sửa đổi, bổ sung nghị định nói trên.

Tuy nhiên, thống nhất chủ trương: “Những vướng mắc thuộc chức năng, thẩm quyền của bộ, ngành nào thì bộ, ngành đó chủ trì, phối hợp hướng dẫn đơn vị, địa phương giải quyết, phù hợp với các quy định của pháp luật hiện hành và thực tế thực hiện Nghị định số 56/2013/NĐ-CP”.

Thực hiện chủ trương của Chính phủ, ngày 30/8/2019, Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương đã có công văn về việc đề nghị ban hành nghị quyết của Chính phủ xét tặng danh hiệu vinh dự nhà nước Bà mẹ VNAH. Ngày 18/12/2019, Văn phòng Chính phủ có văn bản về việc ra nghị quyết của Chính phủ xét tặng danh hiệu vinh dự nhà nước Bà mẹ VNAH.

Theo đó, Thủ tướng Chính phủ đồng ý về việc xây dựng dự thảo nghị quyết về việc xét tặng danh hiệu nói trên đối với bà mẹ có 1 con ruột là liệt sĩ và có công nuôi 1 con riêng của chồng từ nhỏ cũng là liệt sĩ. Việc này giao cho Bộ Nội vụ thực hiện theo trình tự, thủ tục quy định. Tuy nhiên, cũng đã gần 3 năm từ khi có chủ trương của Thủ tướng nhưng nghị quyết này vẫn chưa ban hành, nên chưa thể phong tặng danh hiệu Bà mẹ VNAH cho các trường hợp này, ảnh hưởng đến quyền lợi của các gia đình được hưởng chính sách và gây bức xúc trong Nhân dân.

Lê Trường