Vì sao Mỹ bất ngờ không kích ở Syria

Xung đột ở đông bắc Syria leo thang hôm 24/3 khi lực lượng do Iran hậu thuẫn thực hiện loạt vụ tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái nhằm vào các căn cứ của liên minh sau khi Mỹ trả đũa cuộc tấn công khiến một nhà thầu Mỹ thiệt mạng và làm 6 người Mỹ khác bị thương.

Tổng thống Joe Biden, trong một bài phát biểu tại cuộc họp báo ở Canada, đã tìm cách xoa dịu lo ngại rằng các cuộc tấn công “ăn miếng trả miếng” giữa Mỹ và các nhóm chiến binh có thể vượt khỏi tầm kiểm soát, đồng thời cảnh báo Tehran kiềm chế các lực lượng mà họ đang hậu thuẫn, theo Reuters.

“Đừng nhầm lẫn, tôi xin nhấn mạnh rằng Mỹ hoàn toàn không tìm kiếm xung đột với Iran. Thế nhưng, hãy chuẩn bị tinh thần, bởi chúng tôi sẽ hành động mạnh mẽ để bảo vệ công dân của mình. Đó chính xác là những gì đã xảy ra đêm qua”, ông Biden nói tại Ottawa, nơi ông đang có chuyến thăm cấp nhà nước.

Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố Mỹ sẽ hành động mạnh mẽ để bảo vệ công dân của mình. Ảnh: Reuters.

Cuộc giao tranh, đánh dấu một trong những xung đột nghiêm trọng nhất trong khu vực kể từ năm 2019, có nguy cơ làm đảo lộn những nỗ lực gần đây nhằm giảm căng thẳng leo thang trên khắp Trung Đông, nơi các cường quốc đối thủ, bao gồm Iran và Saudi Arabia, đã có những bước tiến tới nối lại quan hệ trong những ngày gần đây sau nhiều năm chìm trong hỗn loạn.

Cuộc tấn công ban đầu vào hôm 23/3 xảy ra khi các lực lượng Mỹ ở đông bắc Syria đang trong tình trạng báo động cao sau 78 cuộc tấn công của lực lượng binh sĩ do Iran hậu thuẫn kể từ tháng 1/2021. Một căn cứ của liên minh do Mỹ dẫn đầu đã trúng không kích, ít nhất một nhà thầu Mỹ thiệt mạng và 6 người Mỹ khác bị thương.

Hệ thống Avenger không hoạt động toàn phần

Theo New York Times, hai quan chức Mỹ giấu tên (vì không có thẩm quyền thảo luận về cuộc điều tra) cho biết hệ thống phòng không chủ chốt tại căn cứ "không hoạt động toàn phần" vào thời điểm đó, đặt ra câu hỏi liệu bên tấn công đã phát hiện và khai thác lỗ hổng đó hay chỉ tình cờ xuất kích máy bay không người lái đúng lúc đó.

Chuẩn tướng Patrick Ryder, phát ngôn viên Lầu Năm Góc, nói rằng radar của lực lượng phòng không lúc đó đang hoạt động, nhưng ông từ chối thảo luận về bất kỳ chi tiết nào khác của hệ thống, với lý do an ninh và cuộc điều tra đang diễn ra từ Bộ Tư lệnh Trung tâm của quân đội.

Hiện chưa rõ tại sao hệ thống không hoạt động toàn phần và điều đó gây ra tác động ra sao đối với việc bảo vệ căn cứ. Một quan chức giấu tên tiết lộ hệ thống phòng thủ tên lửa Avenger tại căn cứ, được gọi là RLZ, có thể đã gặp sự cố bảo trì.

Hệ thống phòng thủ tên lửa Avenger tại căn cứ, được gọi là RLZ. Ảnh: Military.com.

Các quan chức cho hay căn cứ gần Hasaka có các hệ thống phòng thủ khác, nhưng ngay cả khi tất cả hệ thống đó kết hợp lại cũng không thể bao trùm được.

Lầu Năm Góc và các quan chức Mỹ khác có vẻ miễn cưỡng khi thảo luận về bất kỳ điểm yếu hoặc thất bại nào có thể xảy ra trong mạng lưới phòng thủ nhiều lớp để tránh tạo lợi thế cho các đối thủ trong khu vực.

“Chúng tôi thực hiện nhiều biện pháp để bảo vệ công dân của mình, nhưng một lần nữa, tôi cần lưu ý rằng đó là một nơi vốn nguy hiểm”, tướng Ryder nói.

Tấn công "ăn miếng trả miếng"

Sau khi các nhà phân tích tình báo Mỹ kết luận rằng máy bay không người lái có nguồn gốc từ Iran, lực lượng Mỹ đã trả đũa bằng các cuộc không kích nhằm vào các địa điểm tập trung chiến binh có liên quan đến Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, tướng Ryder công bố. Tuy vậy, Lầu Năm Góc đã viện dẫn các kết luận của giới phân tích mà không cung cấp bất kỳ bằng chứng nào.

Hai máy bay chiến đấu F-15E của Lực lượng Không quân Mỹ đã tấn công một kho đạn dược và một tòa nhà kiểm soát gần đó, cùng một địa điểm thu thập thông tin tình báo ở miền Đông Syria, hai quan chức quân sự cấp cao của Mỹ nói với New York Times.

Theo Tổ chức Quan sát Nhân quyền Syria (SOHR) - một nhóm ở Anh theo dõi cuộc xung đột thông qua các mối liên hệ ở Syria - các cuộc không kích của Mỹ đã giết chết 8 chiến binh thân Iran. Tướng Ryder nói rằng quân đội vẫn đang điều tra các báo cáo về thương vong.

Mỹ không kích tại thành phố Deir el-Zour, Syria. Ảnh: Twitter.

“Như Tổng thống Biden đã nói rõ, chúng tôi sẽ thực hiện mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ người dân của mình và sẽ luôn đáp trả vào thời điểm và địa điểm do chúng tôi lựa chọn”, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd J. Austin III tuyên bố hôm 23/3. “Không có lực lượng nào tấn công quân đội của chúng tôi mà không bị trừng phạt”, người đứng đầu Lầu Năm Góc nhấn mạnh.

Lực lượng chiến binh do Iran hậu thuẫn đã đáp trả bằng tên lửa và tấn công máy bay không người lái vào các mục tiêu của liên minh, bao gồm cả căn cứ thứ hai của Mỹ trong khu vực, được gọi là Green Village. Các quan chức Mỹ xác nhận một người Mỹ khác bị thương trong đợt tấn công này, làm dấy lên lo ngại rằng bạo lực có thể leo thang thành một cuộc xung đột rộng lớn hơn.

Khi được hỏi liệu Washington có quy trách nhiệm cho Tehran về cái chết của công dân Mỹ hay không, tướng Ryder trả lời: “Iran chắc chắn ủng hộ các nhóm này, do đó họ có trách nhiệm đảm bảo rằng các nhóm đó không góp phần gây ra tình trạng mất an ninh, bất ổn. Nhưng rõ ràng, bất ổn vẫn tiếp diễn”.

Ông Charles Lister, giám đốc chương trình Syria và chống khủng bố và chủ nghĩa cực đoan tại Viện Trung Đông ở Washington, đánh giá rằng các cuộc tấn công trả đũa có mục tiêu của Mỹ là quan trọng nhưng không đủ để ngăn chặn hành vi của Iran hoặc hành động của các lực lượng ủy nhiệm.

Vị chuyên gia cho biết trong một email: “Cho đến khi Iran cảm thấy rằng các cuộc tấn công như vậy gây ra những hậu quả không bền vững, họ sẽ chưa dừng lại. Điều đó đặt ra cho Tổng thống Biden một câu hỏi chính trị: Liệu ông có sẵn sàng đẩy lùi một cách kiên quyết hơn để khẳng định tác dụng răn đe hay chúng ta sẵn sàng cho phép những cuộc tấn công lặp đi lặp lại này nhằm vào lực lượng Mỹ?”.

Iran phát triển máy bay không người lái

Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo là một nhánh hùng mạnh của lực lượng vũ trang Iran hoạt động song song với quân đội. Lực lượng này chịu trách nhiệm bảo vệ biên giới của Iran, và lực lượng Quds ở nước ngoài, thực hiện các hoạt động trên khắp Trung Đông và xa hơn nữa, đồng thời huấn luyện và trang bị vũ khí cho các lực lượng dân quân ủy nhiệm Shiite hoạt động ở một số quốc gia. Mỹ đã liệt họ vào danh sách nhóm khủng bố.

Iran đang chế tạo máy bay không người lái có khả năng vũ trang ngày càng tinh vi trong những năm gần đây. Nước này được cho là đã đẩy mạnh chuyển giao loạt thiết bị đó cho các nhóm ủy nhiệm.

Máy bay không người lái (UAV) tại một địa điểm dưới lòng đất chưa xác định ở Iran. Ảnh: Reuters.

Theo các nhà phân tích, máy bay không người lái đang là một phần của mối đe dọa gia tăng nhanh chóng từ các lực lượng ủy nhiệm của Iran ở Syria. Lực lượng chiến binh thân Irann cũng đang vận hành các loại vũ khí tinh vi hơn nhằm vào một số mục tiêu nhạy cảm nhất của Mỹ trong các cuộc tấn công vượt qua hệ thống phòng thủ.

Hai trong số các quân nhân Mỹ bị thương đã được điều trị tại chỗ, trong khi ba quân nhân khác và nhà thầu đã được sơ tán đến các cơ sở y tế của liên quân ở Iraq.

Lầu Năm Góc chưa công bố về nhà thầu đã thiệt mạng, trong khi chờ thông báo cho gia đình, một quan chức quân sự cấp cao cho biết.

Mỹ vẫn có hơn 900 binh sĩ và hàng trăm nhà thầu quân sự khác ở Syria, làm việc với các chiến binh người Kurd để đảm bảo ngăn chặn sự trỗi dậy của Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, tổ chức về cơ bản đã bị đánh bại với tư cách là một caliphate tự xưng vào năm 2019, sau 5 năm tàn phá khắp Iraq và Syria.

Lực lượng chiến binh do Iran hậu thuẫn đã thực hiện hàng chục cuộc tấn công tại hoặc gần các căn cứ nơi quân đội Mỹ đóng quân trong năm qua. Tướng Michael E. Kurilla, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Trung tâm, cho biết các nhóm do Iran hậu thuẫn là tác giả của 78 cuộc tấn công nhằm vào người Mỹ trước cuộc tấn công hôm 23/3.

“Các lực lượng ủy nhiệm có nguồn lực dồi dào của Iran đứng sau sự bất ổn khắp khu vực và đe dọa các đối tác khu vực của chúng tôi”, tướng Kurilla nói với Ủy ban Quân vụ Hạ viện hôm 23/3. Hồi đầu tháng này, ông Kurilla từng có chuyến thăm tới chính căn cứ ở đông bắc Syria mới bị tấn công.

Tướng Michael E. Kurilla, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Trung tâm, cho biết các nhóm do Iran hậu thuẫn là tác giả của 78 cuộc tấn công nhằm vào người Mỹ trước cuộc tấn công hôm 23/3. Ảnh: UPI.

Mỹ và các lực lượng đối tác với một liên minh bao gồm Lực lượng Dân chủ Syria của người Kurd đã hợp tác để duy trì sức ép lên các chiến binh IS và để đảm bảo rằng các tay súng bị giam giữ sẽ không quay trở lại chiến trường.

Lực lượng người Kurd ở Syria vẫn tấn công các mục tiêu của IS. Họ cũng đang trông chừng hơn 10.000 chiến binh IS trong tù, trong khi Lầu Năm Góc và quân đội Mỹ cung cấp hỗ trợ trên không, tình báo và trinh sát.

Với việc chính quyền Biden đang phải dồn mối quan tâm vào nhiều khu vực khác đã khiến sứ mệnh quân sự chống IS ở Trung Đông không còn được chú ý đúng mức.

Sứ mệnh chỉ được chú ý nhiều hơn khi lực lượng do Iran hậu thuẫn hoặc các chiến binh IS tấn công binh sĩ Mỹ - vốn đang luân phiên triển khai trong 9 tháng ở một số căn cứ tại đông bắc Syria, nơi tướng Mark A. Milley, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ, đã đến thăm trong tháng này.

Mỹ đã nhiều lần thực hiện các cuộc không kích đáp trả tương tự. Vào tháng 6/2021, lực lượng Mỹ đã tấn công các cơ sở có lực lượng dân quân do Iran hậu thuẫn ở Iraq và Syria. Lầu Năm Góc cho biết lực lượng này thực hiện các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái nhằm vào nhân viên Mỹ ở Iraq.

Vào tháng 12/2019, quân đội Mỹ đã tấn công 5 mục tiêu ở Iraq và Syria do một nhóm bán quân sự được Iran hậu thuẫn kiểm soát. để trả đũa vụ tấn công bằng tên lửa khiến một nhà thầu Mỹ thiệt mạng.

Trần Hoàng