Vì sao địa chấn nổ ra trong bầu cử Thái Lan?

Với 97% số phiếu được kiểm vào sáng sớm 15/5, đảng Move Forward (MFP) cánh tả cùng đảng Pheu Thai theo chủ nghĩa dân túy, đã dẫn trước các đảng do quân đội hậu thuẫn. Đảng MFP giành được 151 ghế, trong khi đảng Pheu Thai giành 141 ghế trong số 500 ghế ở Hạ viện.

Trong hầu hết hệ thống nghị viện, hai đảng sẽ thành lập một liên minh cầm quyền mới và bầu ra một thủ tướng. Nhưng theo quy tắc của hệ thống hiện tại ở Thái Lan, chính quyền quân sự vẫn sẽ ảnh hưởng đến việc bổ nhiệm chức vụ quan trọng, New York Times nhận định.

Cuộc bầu cử được nhiều người coi là chiến thắng dễ dàng cho Pheu Thai - đảng đối lập lớn nhất của Thái Lan. Các cuộc thăm dò từng cho thấy con gái út của cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra, Paetongtarn Shinawatra (36 tuổi), là lựa chọn hàng đầu cho chức thủ tướng.

Nhưng một cách bất ngờ, Move Forward - đảng chính trị cấp tiến kêu gọi lật ngược cấu trúc quyền lực cũ và sửa đổi luật về tội khi quân - cũng có bước tiến đáng kinh ngạc, thu hút nhiều cử tri trẻ ở thành thị cùng thủ đô Bangkok.

Cử tri xếp hàng bỏ phiếu bầu tại một điểm bỏ phiếu ở Bangkok, Thái Lan, ngày 14/5. Ảnh: Reuters.

Chuyển dịch

“Chúng ta có thể định hình cuộc bầu cử này như một cuộc trưng cầu dân ý về các trung tâm quyền lực truyền thống trong chính trị Thái Lan”, Napon Jatusripitak, thành viên tại Viện ISEAS-Yusof Ishak, cho biết. “Mọi người muốn thay đổi... Họ muốn cải cách cơ cấu”.

Bình luận về cuộc bầu cử, nhà khoa học chính trị Thitinan Pongsudhirak tại Đại học Chulalongkorn nói sự nổi lên của Move Forward cho thấy sự chuyển dịch lớn trên chính trường Thái Lan.

"Pheu Thai dốc sức cho cuộc cạnh tranh chính sách dân túy mà họ đã giành chiến thắng. Trong khi đó, Move Forward đưa cuộc cạnh tranh lên một nấc mới, tập trung vào vấn đề cải cách thể chế", Reuters dẫn lời ông Pongsudhirak.

Câu hỏi quan trọng với nhiều người Thái Lan hiện nay là liệu giới quân sự, vốn từ lâu đã kiểm soát chính trị Thái Lan, có chấp nhận kết quả hay không.

Move Forward nhắm mục tiêu vào các thể chế và chính sách từng được coi là bất khả xâm phạm trong xã hội Thái Lan, bao gồm nghĩa vụ quân sự bắt buộc và luật về tội khi quân.

Luật về tội khi quân quy định hình phạt lên tới 15 năm tù cho mọi trường hợp phỉ báng, xúc phạm hoặc đe dọa nhà vua và các thành viên hoàng gia.

Trong khi đó, việc Pheu Thai nằm trong chính quyền có thể đặt người sáng lập đảng và một trong những đối thủ hàng đầu của quân đội - ông Thaksin - trở lại trung tâm chính trị của đất nước.

Kết quả đó có thể là đòn giáng nặng nề đối với Thủ tướng Prayuth Chan-ocha. Ông Prayuth Chan-ocha lên nắm quyền từ năm 2014 sau cuộc đảo chính của quân đội và chính thức được bầu vào vị trí thủ tướng trong cuộc bầu cử diễn ra vào năm 2019.

Lãnh đạo Move Forward và ứng cử viên thủ tướng, Pita Limjaroenrat, vẫy tay chào đám đông. Ảnh: Reuters.

Tính đến đầu ngày 15/5, vẫn chưa rõ cuối cùng ai sẽ lãnh đạo đất nước.

Theo Hiến Pháp Thái Lan năm 2017, việc lựa chọn thủ tướng sẽ đi kèm với một cuộc bỏ phiếu chung giữa Thượng viện gồm 250 thành viên do quân đội chỉ định và Hạ viện được bầu cử phổ thông. Quyết định có thể mất vài tuần hoặc vài tháng.

Vì cả Pheu Thai và Move Forward đều không có đủ số ghế để chiếm đa số, nên họ sẽ cần đàm phán cùng các đảng khác để thành lập liên minh.

Các nhà phân tích cho biết lập trường của Move Forward về việc thay đổi luật khi quân có thể làm phức tạp thêm cuộc đàm phán thành lập liên minh. Trước cuộc bỏ phiếu, Move Forward đã cố gắng giảm bớt lời kêu gọi cải cách.

Nhưng vào hôm 14/5, ông Pita Limjaroenrat, lãnh đạo của Move Forward cho biết việc sửa đổi vẫn còn đứng hàng đầu trong chương trình nghị sự của đảng và họ hiện có đủ thành viên Nghị viện để thúc đẩy nó.

"Cuộc đấu" ảnh hưởng tương lai Thái Lan

Move Forward là đảng kế thừa của Future Forward - lực lượng bùng nổ trên chính trường Thái Lan cách đây 5 năm, dẫn đầu bởi nhà lãnh đạo Thanathorn Juangroongruangkit, trước khi bị giải thể vào năm 2020.

Ông Pita (42 tuổi), một cựu doanh nhân, được bổ nhiệm làm lãnh đạo của Move Forward sau khi Tòa án Hiến pháp Thái Lan giải tán đảng Future Forward và cấm một số nhà lãnh đạo cấp cao của đảng tham gia chính trị trong 10 năm.

Tốt nghiệp Trường Quản lý nhà nước Kennedy trực thuộc Harvard và Học viện Công nghệ Massachusetts, ông Pita là diễn giả lôi cuốn - người đã kêu gọi cử tri tạo nên “trang sử mới trong nền chính trị Thái Lan”.

Xuất thân của ông là một nhà kỹ trị, tương phản với ứng cử viên hàng đầu của đảng Pheu Thai - bà Paetongtarn, con gái út ông Thaksin.

Bà Paetongtarn, giám đốc điều hành trong công ty quản lý khách sạn gia đình, có ít kinh nghiệm chính trị, được chọn để tranh cử sau khi cha bà nói rằng người dân “muốn nhìn thấy một đại diện của gia đình Shinawatra như một lực lượng trong đảng”.

Ứng cử viên thủ tướng của đảng Pheu Thai, bà Paetongtarn Shinawatra, là con gái út ông Thaksin. Ảnh: Reuters.

Bà đã chứng tỏ là ứng viên đáng gờm, có khả năng vận động hiệu quả, thậm chí ngay trong những tuần cuối của thai kỳ. Bà sinh con thứ hai vào ngày 1/5 và nhanh chóng quay trở lại cuộc đua tranh cử.

“Màn trình diễn” mạnh mẽ của Move Forward là điều đáng chú ý đối với một đảng được cho là quá cấp tiến đối với người dân nói chung.

“Move Forward là người chơi mới ở Thái Lan”, nhà phân tích chính trị Thitinan Pongsudhirak - thành viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu An ninh và Quốc tế Thái Lan - cho biết. “Mặt trận mới tại Thái Lan và lời kêu gọi xung trận của các thế hệ trẻ là cải cách, thay đổi”.

Trong bối cảnh đó, cuộc bầu cử được coi là một cuộc "đấu tranh sinh tồn" cho tương lai của Thái Lan.

Cả Pheu Thai và Move Forward đều vận động với cam kết đưa đất nước trở lại con đường bầu cử dân chủ, kêu gọi người dân từ chối “3 chữ P”, ám chỉ tướng lĩnh lãnh đạo Thái Lan kể từ cuộc đảo chính: Ông Prayuth, Phó thủ tướng Prawit “Pom” Wongsuwan và Bộ trưởng Nội vụ Anupong “Pok” Paochinda.

Move Forward thậm chí còn nhấn mạnh đảng này sẽ không bao giờ làm việc với các đảng được quân đội hậu thuẫn - lập trường thu hút nhiều cử tri hơn.

Cuộc càn quét bất ngờ của Move Forward ở Bangkok - khu vực đông dân nhất - cho thấy sức hấp dẫn của đảng đã lan rộng thế nào, không còn chỉ dừng lại trong giới trẻ. Nhóm cử tri trẻ tuổi vốn là trụ cột của đảng trong những năm đầu tiên.

New York Times nhận định cuộc bỏ phiếu mới cho thấy quốc gia 72 triệu dân đang bị chia rẽ về mặt chính trị như thế nào.

Nó không còn là cuộc chia rẽ giữa phe “áo đỏ” biểu tình ủng hộ cựu Thủ tướng Thaksin ở vùng nông thôn phía bắc, và phe “áo vàng” chống lại ông, gồm những người bảo hoàng, cùng tầng lớp thượng lưu thành thị. Giờ đây, nó chia theo dòng thế hệ.

Minh An