Tư liệu quý về chủ quyền biển đảo Hoàng Sa, Trường Sa trên đảo Lý Sơn
Cụm tượng đài và nhà lưu niệm Đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải ở huyện đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi) là nơi lưu giữ nhiều tư liệu quý khẳng định chủ quyền về Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam.
Ngay trong sân tiền sảnh, tượng đài “Đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải” sừng sững uy phong. Công trình tượng đài cao hơn 4m, khắc họa 3 chân dung vị anh hùng của Đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải.
Vị đứng chính giữa là cai đội, với một tay chỉ thẳng về hướng Biển Đông, một tay đặt lên cột mốc chủ quyền khắc chữ Hán Nôm “Vạn lý Hoàng Sa”. Hai bên cai đội là hai dân binh, một người cầm giáo, một người vác lưới trên tay. Họ đều là những đại diện tiêu biểu của Đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải.
Phía sau tượng đài, nhà lưu niệm Đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải được xây cất theo kiến trúc đình làng. Nơi đây lưu giữ hơn 100 tư liệu, hiện vật về Đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải anh hùng.
Nhiều bản đồ, tài liệu lịch sử, tranh ảnh liên quan cũng được trưng bày, thu hút sự quan tâm của du khách. Không chỉ phục vụ khách tham quan, cụm tượng đài và nhà lưu niệm Đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải còn là kho tư liệu quý giá khẳng định chủ quyền 2 quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam.
Theo tài liệu lưu giữ tại nhà trưng bày, vào thế kỷ 17, chúa Nguyễn lập đội Hoàng Sa để khai thác quần đảo Hoàng Sa. Chúa Nguyễn cũng lập lại Đội Bắc Hải, phụ trách các đảo xa ở phía nam quần đảo Hoàng Sa (nay là quần đảo Trường Sa). Điều này cũng ghi lại trong nhiều tài liệu lịch sử.
Trích “Phủ biên tạp lục” của Lê Quý Đôn soạn năm 1776, theo bản dịch của Viện Sử học, có đoạn: “Trước họ Nguyễn đặt đội Hoàng Sa 70 suất, lấy người xã An Vĩnh sung vào, cắt phiên mỗi năm cứ tháng 2 nhận giấy sai đi, mang lương đủ ăn 6 tháng, đi bằng 5 chiếc thuyền câu nhỏ, ra biển 3 ngày 3 đêm thì đến đảo ấy".
Đức Hùng