Tạo đồng thuận trong phát triển đô thị

Điều này thêm một lần nữa được khẳng định tại cuộc hội thảo báo Đảng 5 thành phố trực thuộc Trung ương (gồm Hànôịmới, Sài Gòn Giải Phóng, Hải Phòng, Đà Nẵng và Cần Thơ) vừa diễn ra tại TP Đà Nẵng, với sự tham dự của lãnh đạo đại diện 25 cơ quan báo Đảng đến từ các địa phương trên cả nước.

Vấn đề đặt ra là: Xác định nguyên nhân hạn chế, chia sẻ kinh nghiệm và tìm giải pháp phát huy tối đa vai trò của báo chí trong giải quyết vấn đề phức tạp và nhạy cảm là quy hoạch và phát triển đô thị.

Không thể phủ nhận những đóng góp tích cực của báo chí trong phát triển xã hội nói chung, quy hoạch, phát triển đô thị nói riêng. Tuy nhiên, tại hội thảo, có một ý kiến, dù chỉ là nhận định cá nhân, nhưng rất đáng suy nghĩ, nhất là trong bối cảnh báo chí phát triển ồ ạt và đang phải đối mặt với không ít khó khăn hiện nay.

Là chuyên gia trong lĩnh vực quy hoạch, kiến trúc, lại thường xuyên tiếp xúc với các phóng viên, từ thực tế của địa phương, Trưởng ban Đô thị (HĐND TP Đà Nẵng) Tô Hùng đưa ra một nhận xét: Có thể chia các phóng viên làm 3 nhóm. Nhóm thứ nhất cũng là nhóm năng động nhất, đông nhất nhưng phản ánh vấn đề khá phiến diện, thiếu tính xây dựng. Nhóm thứ hai là nhóm bàng quan, có gì nói đó, vô thưởng vô phạt. Nhóm thứ ba hiểu biết vấn đề, phân tích, phản ánh đa chiều, viết bài có tính xây dựng, nhưng đáng tiếc nhóm này không nhiều phóng viên và ít bài viết.

Nhìn lại một số vụ việc, vấn đề gây bức xúc dư luận tại một số đô thị lớn ở nước ta thời gian qua có thể thấy nhận định trên là có cơ sở. Mỗi đô thị có đặc thù riêng, nhưng các vấn đề bức xúc thì khá giống nhau. Đó là ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông, các vấn đề an sinh xã hội do dân số tăng cơ học… Trong bối cảnh đô thị đang tiếp tục phát triển, từng bước hoàn thiện, còn phát sinh những vấn đề xã hội chưa được giải quyết, việc phản ánh thông tin tiêu cực, một chiều sẽ khiến người dân càng thêm lo lắng. Vậy mà, trên nhiều trang báo mạng, hình ảnh đập vào mắt bạn đọc thường là những thông tin tiêu cực (nhằm vào thị hiếu người đọc).

Những bài phân tích đa chiều, góp ý xây dựng không nhiều và nếu có thì thường không được đặt ở những vị trí dễ kiếm tìm. Một thống kê "bỏ túi" cho thấy - mỗi ngày có khoảng 200 tin, bài phản ánh về Hà Nội và tới 80% nêu những bất cập, vướng mắc là một ví dụ. Không chỉ người dân mà khách du lịch, nhà đầu tư quốc tế chắc hẳn cũng lo ngại khi đưa ra quyết định tới tham quan, đầu tư nếu chỉ biết thông tin như vậy. Những thông tin phiến diện, thiếu tính xây dựng xuất hiện với tần suất dày, chắc hẳn sẽ tác động tới nhận thức bạn đọc.

Một vấn đề khác: Để đáp ứng nhu cầu phát triển hạ tầng cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thời gian qua, các tỉnh, thành phố đều tích cực tiến hành, đẩy mạnh công tác giải phóng mặt bằng. Đây là công việc phức tạp, dễ nảy sinh khiếu nại, tố cáo. Điều này càng dễ bùng phát nếu thông tin báo chí thiếu chính xác, phiến diện, đặc biệt là khi mang dụng ý xấu, thiếu tính xây dựng.

Hậu quả của khiếu nại, tố cáo kéo dài (dù nhiều trường hợp đã được giải quyết rõ ngọn ngành) gây ảnh hưởng tới tiến độ triển khai dự án phát triển công nghiệp, đô thị, hạ tầng xã hội. Vấn đề càng nghiêm trọng hơn khi các vụ việc bị các thế lực phản động lợi dụng kích động, gây rối loạn xã hội mà điển hình là việc chặt hạ cây xanh ở Hà Nội, xả thải ở Khu công nghiệp Formosa Hà Tĩnh,…

Thực tế ấy đòi hỏi các cơ quan báo chí, đặc biệt là báo Đảng, càng phải nỗ lực phản ánh thông tin chính xác, kịp thời, minh bạch để khẳng định vai trò định hướng dư luận. Vấn đề ở đây không phải giấu giếm thông tin mà phản ánh toàn diện, đúng bản chất vụ việc, vấn đề, thực trạng xã hội. Mỗi phóng viên cũng phải luôn cập nhật, nâng cao trình độ, kiến thức, bởi chỉ có vậy mới có thể tăng tính phát hiện, phản biện vấn đề, đặc biệt là trong quy hoạch, phát triển đô thị. Một số dự án xây dựng vi phạm quy định bị “cắt ngọn” ở Hà Nội, hay việc tạm dừng đầu tư xây dựng các công trình phục vụ du lịch ở bán đảo Sơn Trà, TP Đà Nẵng mới đây là minh chứng rõ nét về vai trò phản biện của báo chí trong quy hoạch, phát triển đô thị.

Những điều này không tách rời trách nhiệm công dân của mỗi nhà báo khi đặt bút viết những dòng tin, bài báo. Sâu xa hơn còn là một bản lĩnh vững vàng trước những cám dỗ để quyết theo đến cùng sự thật khách quan. Trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 hiện nay, cung cấp thông tin khách quan, đúng bản chất sự việc, hiện tượng; đưa thông tin nhanh, kịp thời... là những định hướng phát triển đúng đắn, nhưng cũng là áp lực không nhỏ đối với báo điện tử của hệ thống báo Đảng hiện nay. Điều này đòi hỏi phải có sự đổi mới mạnh mẽ hơn, lăn xả, hòa cùng “nhịp đập” xã hội sâu sắc hơn.

Nhưng nói đi thì phải nói lại. Chỉ nỗ lực của các cơ quan báo chí là chưa đủ mà còn cần sự sát cánh, đồng hành của các cơ quan chức năng trong việc hợp tác, chủ động cung cấp thông tin. Đáng tiếc, trên thực tế, không phải cơ quan, đơn vị nào cũng sẵn sàng "mở cửa" với phóng viên. Dưới sức ép thông tin ngày càng cao, chính việc không được tiếp cận nguồn tin chính thống đầy đủ, chính xác, kịp thời dẫn tới sự phản ánh phiến diện, thậm chí có thể chuyển sang hướng bới móc, thông tin thiếu tính hợp tác, xây dựng.

Quy hoạch, phát triển đô thị chỉ hiệu quả thực sự khi bảo đảm tính công khai, minh bạch vì lợi ích cộng đồng thay vì lợi ích nhóm. Hơn ai hết và trước hết chính các cơ quan chức năng, quản lý nhà nước phải ý thức rõ trách nhiệm này, chủ động hơn trong công bố thông tin với báo chí và công chúng, bởi quy hoạch, phát triển đô thị nhắm tới mục đích cuối cùng là phục vụ người dân. Các cơ quan báo chí sẽ phát huy tốt hơn vai trò, đặc biệt trong giám sát, phát hiện, phản biện, tăng tính công khai, minh bạch.

Làm được điều đó sẽ tạo ra sự đồng thuận trong phát triển đô thị nói riêng, phát triển xã hội nói chung bền vững. Đó cũng là mục đích hướng tới của các tờ báo Đảng.

Mai Lâm