Tăng cường các biện pháp chống thuốc lá nhập lậu

Theo Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, trong nhiều năm qua, ngành thuốc lá đã nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Chính phủ, đặc biệt là trong cuộc chiến chống thuốc lá lậu, hiện đang là vấn nạn quốc gia, hằng năm gây thất thu ngân sách trên 6.000 tỉ đồng. Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 30/CT-TTg ngày 29.5.2014 về tăng cường các biện pháp phòng chống thuốc lá lậu; Quyết định 2371/QĐ-TTG ngày 26.12.2014 về tiêu hủy toàn bộ thuốc lá nhập lậu bị tịch thu (thay vì tái xuất như trước đây).

Tiêu hủy thuốc lá nhập lậu.

Với sự quyết tâm của Chính phủ và sự vào cuộc quyết liệt của các Bộ, ban, ngành, các địa phương nghiêm túc thực hiện Chỉ thị 30/CT-TTg, năm 2015, thuốc lá lậu đã bị đẩy lùi đáng kể, lượng thuốc lá lậu đã giảm khoảng 30%, thị phần thuốc lá nhập lậu chỉ còn 15-20%. Các doanh nghiệp thuốc lá trong nước đã phục hồi được thị trường nội địa, dần lấy lại những thị phần đã mất từ thuốc lá nhập lậu. Sản lượng thuốc lá nội địa tăng, góp phần tăng nộp ngân sách năm 2015 của toàn ngành thêm 1.000 tỉ đồng so với năm 2014. Tiếp tục những nỗ lực trong phòng, chống thuốc lá lậu, ngày 19.11.2015, Chính phủ đã ban hành Nghị định 124/NĐ-CP. Theo đó, quy định hành vi buôn bán hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu có số lượng từ 500 bao trở lên sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự (thay vì 1.500 bao trước đây). Nghị định chính thức có hiệu lực từ 5.1.2016,

Tuy nhiên sau một thời gian lắng xuống, từ đầu năm 2016 đến nay, lượng thuốc lá nhập lậu có dấu hiệu gia tăng trở lại, số lượng vận chuyển quy mô lớn và công khai diễn ra trên khắp các tỉnh, thành trong cả nước. Thuốc lá nhập lậu JET, HERO được bày bán ngang nhiên giữa thành phố lớn và ai cũng dễ dàng mua được. Khảo sát thực tế dọc tuyến biên giới các tỉnh Tây Nam và sang Campuchia cho thấy, thuốc lá điếu nhãn hiệu JET và HERO được sản xuất bởi Công ty Thương mại thuốc lá Sumatra của Indonesia với mục đích xuất khẩu, nên không hề bị ràng buộc về các tiêu chuẩn chất lượng. Hai nhãn hiệu này được tiêu thụ tại các quốc gia bằng con đường nhập lậu, nên không phải chịu bất kỳ loại thuế nào và giá cả rất cạnh tranh. Tại cảng biển Sihanouk Ville của thành phố Sihanouk Ville - Campuchia, thuốc lá cập cảng trong các container, sau đó, vận chuyển theo quốc lộ 4 về thủ đô Phnôm Pênh. Tại đây, các công ty nhập khẩu mở container bán cho các nhà buôn người Campuchia và Việt Nam để vận chuyển ra biên giới bằng xe tải hay tàu thủy.

Năm 2016, ngành thuốc lá tiếp tục gặp rất nhiều khó khăn khi thuế tiêu thụ đặc biệt tăng từ 65% lên 70%; tỉ lệ trích quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá cũng sẽ tăng từ 1% lên 1,5%, làm giá thành sản phẩm tăng lên khoảng 3,5%. Điều này chắc chắn sẽ tạo điều kiện cho các sản phẩm nhập lậu quay lại.

Các tỉnh biên giới Tây Nam được cho là nhập lậu thuốc lá JET và HERO lớn nhất với hơn 80% lượng thuốc lá JET và HERO nhập lậu qua khu vực này, như: Tây Ninh, An Giang, Long An, Đồng Tháp và Kiên Giang. Bên cạnh đó, khoảng 20%, JET và HERO nhập lậu được cập cảng Bang kok (Thái Lan) và quá cảnh qua Lào vào biên giới Việt Nam qua khu vực miền Trung như: Lao Bảo (Quảng Trị).

Theo Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam Vũ Văn Cường, sở dĩ tình trạng buôn lậu thuốc lá ngày càng nhiều bất chấp sự kiểm soát của pháp luật là do hiện nay, buôn lậu thuốc lá đang là hoạt động siêu lợi nhuận. Thuốc lá lậu do trốn thuế tiêu thụ đặc biệt 70%, thuế VAT 10%, thuế nhập khẩu 135% và đóng góp 1% Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) nên được bán rẻ hơn nhiều so với thuốc lá sản xuất trong nước (với cùng chủng loại, cùng phân khúc). Điều quan trọng hơn nữa, thuốc lá lậu không phải in cảnh báo sức khỏe, nên được người tiêu dùng ưa thích, trong khi nhiều người không biết rằng, thuốc lá lậu với các thành phần cấm sử dụng, không chịu bất kỳ kiểm soát nào về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm, nên có tác hại gấp nhiều lần so với thuốc lá sản xuất hợp pháp.

Trước thực trạng này, tại Hội nghị “Doanh nghiệp Việt Nam - Động lực phát triển kinh tế của đất nước” vừa được tổ chức tại TP.Hồ Chí Minh cuối tháng 4.2016, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam đã đề nghị Chính phủ, các bộ, ban, ngành tiếp tục phát huy hiệu quả Chỉ thị 30/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, góp phần hỗ trợ doanh nghiệp trong nước, tăng thu ngân sách và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Theo đó, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam kiến nghị:

Thứ nhất, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương và các lực lượng chức năng tiếp tục thực hiện quyết liệt, đồng bộ Chỉ thị 30/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá.

Thứ hai, các địa phương trong cả nước chỉ đạo các lực lượng chức năng trên địa bàn kiên quyết đấu tranh, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, vận chuyển, tàng trữ, buôn bán thuốc lá nhập lậu (đặc biệt là việc bày, bán thuốc lá lậu tại các chợ đầu mối, tủ, quầy, cửa hàng, nhà hàng, khách sạn…), bởi hiện nay, người hút có thể tìm mua các loại thuốc lá nhập lậu như Jet, Hero, 555, Marlboro, Esse … với số lượng hàng chục tút tại các điểm bán lẻ một cách dễ dàng.

Thứ ba, các cơ quan, ban, ngành, địa phương ban hành văn bản yêu cầu cán bộ, công nhân viên chức làm việc trong bộ máy hành chính Nhà nước không hút thuốc lá lậu, hút thuốc lá lậu là tiếp tay cho buôn lậu, thực hiện Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”.

Thứ tư, trích 50% Quỹ PCTHTL cho công tác phòng chống thuốc lá nhập lậu. Theo quy định của Luật PCTHTL, các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu thuốc lá phải đóng Quỹ PCTHTL với mức đóng là: 1% từ 1.5.2013; 1,5% từ 1.5.2016; 2% từ ngày 1.5.2019 (tính trên giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt của bao thuốc). Hiện tại, mỗi năm, số tiền đóng góp vào Quỹ là khoảng 400 tỉ đồng và chỉ sử dụng cho các hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá như các hoạt động truyền thông, xây dựng chính sách, tìm hiểu, khảo sát kinh nghiệm của nước ngoài…trên thực tế dư đọng Quỹ còn rất nhiều. Trong khi đó, các cơ quan trực tiếp chống buôn lậu thuốc lá lại rất thiếu kinh phí, phương tiện để thực hiện nhiệm vụ. Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam kiến nghị Chính phủ đệ trình Quốc Hội sửa Luật PCTHCTL, cho phép chuyển việc quản lý Quỹ PCTHCTL về Bộ Tài chính để phù hợp với chức năng quản lý chuyên môn và trích khoảng 50% Quỹ PCTHTL cho công tác đấu tranh phòng, chống thuốc lá nhập lậu vì thuốc lá nhập lậu vừa trốn thuế vừa rất nguy hại cho sức khỏe cộng đồng do không kiểm soát được chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm.

Thứ năm, Chính phủ và các bộ, ngành xem xét tăng biên chế và công cụ hỗ trợ cho lực lượng công an, biên phòng, hải quan và quản lý thị trường; hỗ trợ kinh phí, trang thiết bị phương tiện, biên chế cho các lực lượng trực tiếp kiểm tra, kiểm soát chống buôn lậu thuốc lá.

Ngọc Duyên