Sớm giải quyết những bất cập trong xử lý chất thải rắn sinh hoạt

Phân vùng thu gom, vận chuyển...

Quy hoạch xử lý chất thải rắn Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 609/QĐ-TTg ngày 25/4/2014 (Quy hoạch 609) chia 3 vùng phía Bắc, Nam và Tây, xác định: 17 khu xử lý chất thải, trong đó 8 khu hiện có nâng cấp, mở rộng và 9 khu đầu tư mới; 5 trạm trung chuyển; 26 bãi đổ chất thải rắn xây dựng; 3 bãi chôn lấp bùn thải thoát nước…

Đến nay, sau 9 năm triển khai quy hoạch, bên cạnh một số kết quả đạt được vẫn còn nhiều nội dung chưa được triển khai, công tác xử lý chất thải rắn còn nhiều khó khăn, bất cập.

Thực tế cho thấy, hầu hết các vị trí quy hoạch đã có dự án đầu tư nhà máy xử lý chất thải, nhưng chưa được triển khai xây dựng lên đến 6.500 - 7.000 tấn/ngày, nhưng chỉ được phân luồng tiếp nhận, xử lý tại 2 khu xử lý chất thải rắn là Nam Sơn (Sóc Sơn) và khu xử lý chất thải rắn Xuân Sơn (Sơn Tây) trong khi tỉ lệ thu gom tại 2 bãi xử lý này đã vượt yêu cầu quy hoạch.

Các điểm tập kết trung chuyển rác trong nội đô vẫn luôn tồn tại nhiều vấn đề về môi trường.

Trong số 17 khu được quy hoạch, thì khu xử lý Kiêu Kỵ (Gia Lâm) dừng hoạt động vào năm 2017. Khu xử lý Cầu Diễn (Nam Từ Liêm) hoạt động kém hiệu quả. Khu xử lý Việt Hùng chưa đi vào hoạt động. Một số khu xử lý nhỏ như Phương Đình (huyện Đan Phượng) đang tạm dừng cải tạo. Một số khu khác khó có khả năng triển khai do vướng mắc trong khâu giải phóng mặt bằng, công nghệ và thiếu sự đồng thuận của người dân. Bên cạnh đó, việc đầu tư xây dựng các trạm trung chuyển chất thải theo quy hoạch đến nay chưa đáp ứng theo yêu cầu thực tế, tiến độ còn chậm.

Hiện tại, toàn Thành phố có 2 trạm trung chuyển chất thải rắn sinh hoạt lớn là Lâm Du và trạm trung chuyển Tây Mỗ. Ngoài ra, có 2 trạm trung chuyển cỡ nhỏ là Phú Minh (Phú Xuyên) và Ao Bút (Thanh Xuân). Do thiếu trạm trung chuyển, việc phân vùng chất thải rắn chưa thực hiện được nên khoảng cách trung bình từ các quận trung tâm đến khu xử lý tập trung khoảng 50km, các huyện phía Nam như Ứng Hòa, Phú Xuyên khoảng 90km. Quãng đường xa, gây nhiều vấn đề cho môi trường, như phát thải, mùi, nước rỉ, xuống cấp hạ tầng giao thông ảnh hưởng dọc tuyến đường…

Ngoài ra, Hà Nội có 2 trạm nghiền chất thải rắn xây dựng đang hoạt động đều nằm ở quận Hoàng Mai, tuy nhiên chưa có biện pháp tái chế sản phẩm sau nghiền. Tại 4 bãi chôn lấp chất thải rắn xây dựng là Nguyên Khê (Đông Anh), Vân Nội (Đông Anh), Vĩnh Quỳnh (Thanh Trì) và Dương Liễu (Hoài Đức) đều đã đầy. Về bùn thải thoát nước cũng chưa có khu chôn lấp, rác thải điện tử chưa được thu gom và xử lý riêng…

Đưa rác vào khu xử lý Nedo tại Khu liên hợp Xử lý chất thải Nam Sơn, huyện Sóc Sơn, Hà Nội.

Từ những bất cập nêu trên, vào tháng 8/2023, Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội đã thống nhất dừng xây dựng, triển khai Đề án thu gom, xử lý chất thải nguy hại thành phố Hà Nội đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 theo Quy hoạch 609. UBND Thành phố giao Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội xây dựng Đề án “Phân loại, thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn Thành phố” theo yêu cầu của Luật Bảo vệ môi trường về việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt.

Cần phân loại rác tại nguồn

Hiện Hà Nội đang tiến hành lập đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn đến 2065 trong đó có xây dựng nhiều nội dung về hạ tầng kỹ thuật đô thị, từ đồ án này, đơn vị tư vấn điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đã xây dựng phương án định hướng, sắp xếp khu xử lý chất thải rắn của Thành phố được đưa ra là tiếp tục phân chia 3 vùng thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn.

Cụ thể, vùng phía Bắc bao gồm khu vực nội đô lịch sử; các quận Nam Từ Liêm, Bắc Từ Liêm, Long Biên, Hà Đông; các huyện Mê Linh, Đông Anh, Gia Lâm, Sóc Sơn. Phân vùng này có 4 khu xử lý chất thải rắn gồm: Sóc Sơn, Phù Đổng, Việt Hùng và Cầu Diễn. Vùng phía Nam bao gồm các huyện Thanh Trì, Phú Xuyên, Thường Tín, Thanh Oai, Ứng Hòa, Mỹ Đức.

Hà Nội lên kế hoạch xây dựng các khu xử lý chất thải rắn quy mô lớn, công nghệ hiện đại.

Vùng này có 3 khu xử lý gồm: Châu Can, Cao Dương, Tả Thanh Oai. Vùng phía Tây bao gồm các huyện Đan Phượng, Hoài Đức, Phúc Thọ, Quốc Oai, Ba Vì, Thạch Thất, Chương Mỹ, thị xã Sơn Tây, có 3 khu xử lý gồm: Xuân Sơn, Núi Thoong, Đồng Ké. Các cơ sở xử lý chất thải rắn có quy mô cấp Thành phố này phải sử dụng công nghệ hiện đại, ưu tiên các công nghệ tái chế, tái sử dụng và công nghệ đốt (có thể là đốt kết hợp phát điện)…

Bên cạnh đó, yêu cầu mỗi huyện ngoại thành phải bố trí một khu xử lý chất thải rắn cấp huyện nhằm làm trạm trung chuyển kết hợp phân loại thứ cấp các loại chất thải, trước khi chuyển đến khu xử lý chất thải rắn cấp Thành phố. Vị trí, quy mô các khu xử lý chất thải rắn cấp huyện sẽ được xác định trong các đồ án quy hoạch xây dựng vùng huyện.

Đối với các khu xử lý đã xác định trong quy hoạch trước đây, chuyển đổi thành nhà máy xử lý chất thải rắn phục vụ địa phương, trạm trung chuyển lớn, nhà máy xử lý một số chất thải rắn đặc thù như chất thải rắn điện tử, chất thải rắn có kích thước lớn, xử lý chất thải rắn hữu cơ… dự phòng cho nhu cầu xử lý của địa phương khi những khu xử lý chất thải rắn cấp Thành phố xảy ra sự cố.

Từ kinh nghiệm nhiều Thành phố lớn cho thấy, để vận hành tốt các nhà máy xử lý chất thải rắn mấu chốt vẫn là thực hiện tốt công tác phân loại rác tại nguồn. Hà Nội cần quyết tâm hơn nữa trong phân loại rác thải tại nguồn với phương án cụ thể, nếu làm được điều này thì lượng rác thải sinh hoạt hiện nay có thể giảm đi 30%.

Tuấn Dũng