Những trường hợp được bồi thường trong hoạt động tố tụng hình sự

Theo quy định của Luật này, Nhà nước có trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong một số lĩnh vực như: bồi thường trong hoạt động tố tụng hình sự, bồi thường trong hoạt động tố tụng dân sự, bồi thường trong hoạt động thi hành án hình sự, bồi thường trong hoạt động thi hành án dân sự và bồi thường trong hoạt động quản lý hành chính.

Bồi thường trong hoạt động tố tụng hình sự

Luật quy định những trường hợp được bồi thường trong hoạt động tố tụng hình sự gồm: người bị tạm giữ trong trường hợp khẩn cấp mà người đó không vi phạm pháp luật; người bị bắt, người bị tạm giữ mà có quyết định của cơ quan, người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự quyết định trả tự do, huỷ bỏ quyết định tạm giữ, không phê chuẩn lệnh bắt và quyết định gia hạn tạm giữ vì người đó không vi phạm pháp luật; người bị tạm giam mà có bản án, quyết định của cơ quan, người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định không có sự việc phạm tội, hoặc hết thời hiệu điều tra vụ án mà không chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm.

Một buổi xin lỗi công khai của Viện Kiểm sát nhân dân tháng 6-2017.

“Người đã chấp hành xong hoặc đang chấp hành hình phạt tù có thời hạn, tù chung thân, người đã bị kết án tử hình, người đã thi hành án tử hình mà có bản án, quyết định của cơ quan, người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định không có sự việc phạm tội, hoặc hành vi không cấu thành tội phạm hoặc đã hết thời hạn điều tra vụ án mà không chứng minh được bị can đã phạm tội”, khoản 4, Điều 18 Luật này nêu rõ.

Cũng theo quy định của Luật, người bị khởi tố, truy tố, xét xử, thi hành án không bị tạm giữ, tạm giam, thi hành án phạt tù mà có bản án, quyết định của cơ quan, người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định không có sự việc phạm tội, hoặc hành vi không cấu thành tội phạm hoặc đã hết thời hạn điều tra vụ án mà không chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm; người bị khởi tố, truy tố, xét xử về nhiều tội trong cùng một vụ án đã chấp hành hình phạt tù mà sau đó có bản án, quyết định của cơ quan, người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không phạm một, hoặc một số tội và hình phạt chung sau khi tổng hợp hình phạt của những tội còn lại ít hơn thời gian đã bị tạm giam, chấp hành hình phạt tù thì được bồi thường thiệt hại tương ứng với thời gian đã bị tạm giam, chấp hành hình phạt tù vượt quá so với mức hình phạt của những tội mà người đó phải chấp hành.

Một điều kiện khác để được bồi thường theo Luật định, đó là người bị khởi tố, truy tố, xét xử về nhiều tội trong cùng một vụ án và bị kết án tử hình nhưng chưa thi hành án mà sau đó có bản án, quyết định của cơ quan, người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không phạm tội bị kết án tử hình.

“Thiệt hại bồi thường là thiệt hại thực tế đã phát sinh, các khoản lãi và các chi phí khác quy định tại Luật này. Giá trị thiệt hại được bồi thường được tính tại thời điểm thụ lý hồ sơ yêu cầu bồi thường hoặc tại thời điểm Toà án cấp sơ thẩm xác định giá trị thiệt hại”, khoản 1 và khoản 2 Điều 22 của Luật khẳng định.

Cũng theo quy định của luật, người bị thiệt hại được khôi phục quyền, lợi ích hợp pháp, phục hồi danh dự và trả lại tài sản bị tạm giữ, kê biên, tịch thu trái pháp luật.

Bồi thường trong hoạt động quản lý hành chính

Theo quy định của Luật, Nhà nước có trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong các trường hợp sau: Ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính trái pháp luật; áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm việc xử lý vi phạm hành chính trái pháp luật; áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trái pháp luật; áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả vi phạm hành chính trái luật như: buộc tháo dỡ công trình, phần công trình xây dựng không có phép hoặc xây dựng không đúng giấy phép; buộc loại bỏ yếu tố vi phạm trên hàng hoá, bao bì hàng hoá, phương tiện kinh doanh, vật phẩm; buộc thu hồi sản phẩm, hàng hoá không đảm bảo chất lượng; áp dụng các biện pháp xử lý hành chính trái pháp luật như: giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc; đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

“Không áp dụng hoặc áp dụng không đúng quy định của Luật Tố cáo; thực hiện hành vi bị nghiêm cấm theo quy định của Luật Tiếp cận thông tin về cố ý cung cấp thông tin sai lệch mà không đính chính và không cung cấp lại thông tin; giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, cho phép chuyển đổi mục đích sử dụng đất trái pháp luật; bồi thường, hỗ trợ, giải phóng mặt bằng, tái định cư trái pháp luật; cấp hoặc thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất trái pháp luật” phải bồi thường theo Luật định.

Cũng theo quy định của luật, Nhà nước có trách nhiệm bồi thường nếu: cấp, thu hồi, không cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh, giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, giấy phép và các giấy tờ có giá trị như giấy phép do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp trái pháp luật; áp dụng thuế, phí, lệ phí trái pháp luật; thu thuế, phí, lệ phí trái pháp luật; truy thu thuế, hoàn thuế trái pháp luật; thu tiền sử dụng đất trái pháp luật; áp dụng thủ tục hải quan trái pháp luật; cấp văn bằng bảo hộ khi có căn cứ pháp luật cho rằng người nộp đơn không có quyền nộp đơn, hoặc có căn cứ cho rằng đối tượng không đáp ứng điều kiện bảo hộ; từ chối cấp văn bằng bảo hộ với lý do đối tượng không đáp ứng điều kiện bảo hộ mà không có căn cứ pháp luật; chấm dứt hiệu lực văn bằng bảo hộ mà không có căn cứ pháp luật.

“Ra quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh trái pháp luật; ra quyết định xử lý kỷ luật buộc thôi việc trái pháp luật đối với công chức từ Tổng cục trưởng và tương đương trở xuống”, khoản 14, Điều 17 nêu rõ.

Nguyễn Hưng