Một thế hệ vỡ mộng, gửi thân vào những trò ăn chơi trác táng, sa đọa

Francis S. Fitzgerald (1896-1940). Ảnh: American Cultural Center.

Fitzgerald, tác giả của tiểu thuyết kinh điển Đại gia Gatsby, được mệnh danh là nhà văn của Thời đại Nhạc Jazz, đồng thời là một biểu tượng của Thế hệ Lạc lối (thế hệ sinh ra và trưởng thành sau chiến tranh thế giới).

Năm 1920, Fitzgerald tham gia văn đàn Mỹ với tác phẩm đầu tay là Bên này địa đàng. Cuốn tiểu thuyết mang màu sắc tự truyện này đã giúp Fitzgerald trở thành ngôi sao sáng trên bầu trời văn học Mỹ.

Tác phẩm tựa một cách để nhìn lại cuộc sống và lý tưởng của những người trẻ sau Thế chiến thứ nhất. Có thể thấy, dường như F.S Fitzgerald đã thể hiện được những gì là chính mình nhất trong tác phẩm mang tính đột phá và đầy thử nghiệm này.

Một tác phẩm thể nghiệm

Tiểu thuyết xoay quanh nhân vật Amory Blaine, một chàng trai khi sinh ra đã “ngậm thìa vàng” nhưng tính cách lại có nhiều điểm khác biệt với những người xung quanh. Ý thức được điều đó, Blaine luôn cố gắng để tìm ra vầng hào quang cho riêng mình, tuy nhiên mọi thứ đều không may mắn theo như đã định.

Tác phẩm là sự hòa trộn giữa những đoạn văn trữ tình, thơ văn xuôi, thư từ và cả những dòng suy tưởng liên miên kéo dài. Ngay từ lần đầu xuất bản, nó đã tạo nên cơn sốt văn học ở Mỹ. Chỉ sau một đêm, tác giả 23 tuổi khi đó đã là hình mẫu cho một “tuổi trẻ nổi dậy” của Thời đại Jazz.

Amory Blaine có khá nhiều điểm tương đồng với F.S Fitzgerald khi cùng theo học ở Princeton cũng như mang theo góc nhìn hoài nghi với cuộc đời này. Không chỉ thế, hình mẫu các nhân vật nữ trong cuốn tiểu thuyết cũng được dựa theo nguyên mẫu người thật trong cuộc sống của ông.

Trong đó, Rosalind, nhân vật chủ chốt cho phần thứ 2, được khắc họa dựa trên hình tượng vị hôn thê của Fitzgerald. Họ kết hôn một tháng sau khi tác phẩm Bên này địa đàng được phát hành, tác phẩm đã mang danh vọng cùng với tiền tài đã đến với Fitzgerald.

Do đó, khi đề cập cấu trúc khá khác biệt, thiếu nhất quán của tác phẩm, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng vì động cơ muốn kết hôn sớm mà Fitzgerald đã tập hợp lại nhiều tác phẩm mang tính riêng lẻ để biến nó thành tình tiết trong này.

Tác phẩm Bên này địa đàng. Ảnh: H.T.

Thiên đường tiêu tan

Bên này địa đàng là một cuốn tiểu thuyết giúp khám phá lại tuổi trẻ vỡ mộng. Fitzgerald đã dựng nên một nhân vật điển hình là kỳ vọng của những gia đình Mỹ thời đó. Là “con trai ngoan của mẹ”, sống đời giàu sang và tự thấy mình hơn người, ngay từ rất sớm, Amory đã mơ đến những đỉnh cao, để được trở thành con người toàn mỹ và đầy vượt trội về hết mọi mặt.

Ở độ tuổi ấy, cậu bé Amory đã mơ trở thành đại tướng đánh Nhật, tiền vệ cừ khôi cũng như những nam diễn viên chạm đến vinh quang. Ước mơ của cậu là được xã hội chấp nhận, công nhận để được trở thành một “kẻ giảo hoạt”, một người đứng đầu và một thanh niên có dáng dấp ưu tú.

Tuy vậy đến khi trưởng thành vào trường trung học, cậu lại thường bị chế nhạo vì sự sành sỏi. Amory đã thu mình lại, chờ đợi để đến với Princeton, nơi mà giới tinh hoa hội tụ.

Nhưng cũng tại đó, cậu lại liên tiếp trở nên thất bại khi không thể cạnh tranh được với các khóa trên cũng như bạn bè cùng trang lứa. Giờ đây cậu đã thấy được trạng thái bất lực của bản thân mình, cũng như thừa nhận mọi sự yếu kém không thể giãi bày. Bị ám ảnh bởi bạn bè đồng trang lứa và những cuộc tình thất bại, Amory ngày càng rơi vào lầm lạc.

Trong các truyện ngắn của mình, Fitzgerald nổi tiếng là người vẫn luôn mang đến mô-típ phụ nữ kiên cường, mạnh mẽ, làm chủ cuộc đời. Trong Bên này địa đàng, những Isabelle, Clara, Rosalind hay Eleanor cũng đều cho thấy điều đó, và dù lý do bội ước là gì đi nữa, thì chúng càng khiến cho Amory nhận thấy được nỗi bất lực vì sự trống rỗng của bản thân mình. Trong khi với Isabelle và Rosalind, thực tế về một đời sống nặng tính kim tiền càng làm cho cậu trở nên chán nản với bản thân mình.

Qua số phận của nhân vật Amory, Fitzgerald đã cho thấy nhiều vấn đề của thanh niên vào giai đoạn đó, khi mà bên dưới lớp vỏ bọc hào nhoáng, họ không thể biết mình thuộc về đâu. Gia sản tiêu tan, tình cảm thất bại, niềm tin đã mất, vinh quang lụi tàn… Amory chỉ còn có thể gửi thân của mình vào trò ăn chơi và cuộc hành xác trác táng, sa đọa, nhưng chỉ làm sâu sắc thêm sự mông lung và đầy hoài nghi nơi mình.

Huyền Trang