Kiến nghị dừng hẳn nhiệt điện than chưa xây dựng

Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam (VSEA) và Liên minh Phòng chống Bệnh không lây nhiễm Việt Nam (NCDs-VN) mới đây đã có kiến nghị gửi Bộ Công thương trong việc giảm nguy cơ ô nhiễm môi trường và các bệnh liên quan từ nhiệt điện than.

Đây là Liên minh của các tổ chức khoa học công nghệ, phi lợi nhuận hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, biến đổi khí hậu, phát triển năng lượng bền vững, chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Theo đó, các nhà máy nhiệt điện than chiếm khoảng 50% trong nhóm các dự án có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường hoặc có những tồn tại trong chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường cần giám sát đặc biệt theo Chỉ thị của Bộ Công thương Số 11 ngày 19/10/2016 về việc bảo vệ môi trường.

Khảo sát ở các nhà máy nhiệt điện than năm 2015. Ảnh: GreenID

Báo cáo nghiên cứu của nhóm các liên minh cho thấy, tác động môi trường và xã hội của than và nhà máy nhiệt điện than, đặc biệt ở nhà máy Hải Phòng I&II, Quảng Ninh, Thái Bình I&II, Mạo Khê, Vĩnh Tân II, Vũng Áng I &II, và Duyên Hải I.

Hơn 20 nhà máy nhiệt điện than đang vận hành đã cho thấy mối nguy hiện hữu cho môi trường, sức khỏe của người dân và gây áp lực cho các nhà quản lý. Mối lo này sẽ còn lớn hơn nữa nếu có thêm khoảng 40 nhà máy nhiệt điện than trong Quy hoạch điện VII Điều chỉnh được xây dựng trên cả nước vào năm 2030.

Cũng theo quy hoạch, vào năm 2030 tại đồng bằng sông Cửu Long, nơi vốn đang chịu tổn thương nặng nề do biến đổi khí hậu và tác động của việc dùng nước trên thượng nguồn, sẽ có tới 14 nhà máy nhiệt điện than với tổng công suất lắp đặt hơn 18,000 MW.

Liên minh trên đánh giá, đây sẽ là hiểm họa khôn lường cho hệ sinh thái nước và nguồn lợi thủy sản của khu vực này. Nhận thức rõ được rủi ro từ nhiệt điện than, gần đây lãnh đạo tỉnh Bạc Liêu đã chủ động đề xuất rút nhiệt điện than Cái Cùng ra khỏi quy hoạch điện VII “để đảm bảo môi trường cho nuôi trồng thủy sản trong bối cảnh tỉnh có tiềm năng phát triển điện gió.

Mới đây, Bộ trưởng Công thương đã có văn bản về các biện pháp quản lý tro xỉ và hoàn thiện hệ thống quan trắc tự động mà các chủ đầu tư dự án nhiệt điện than phải tuân thủ.

Bộ trưởng Công thương đau lòng vì dân ám ảnh nhiệt điện

Đây là một bước đi kịp thời và cần thiết nhưng mới chỉ mang tính giải pháp tình thế.

2 Liên minh trên đã đưa ra 10 đề xuất nhằm hợp tác trong việc huy động tổng lực để ngăn chặn sớm “các vi phạm và tội ác gây hủy hoại môi trường sống”.

Kiến nghị thứ nhất, Chính phủ xem xét, đánh giá lại một cách cẩn trọng Quy hoạch điện VII Điều chỉnh theo nguyên tắc không đánh đổi môi trường và sức khỏe cộng đồng lấy dự án, giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhiệt điện than và tham vấn rộng rãi với các bên liên quan để huy động các sáng kiến, giải pháp phát triển hiệu quả, bền vững.

Thứ hai, dừng lại các dự án nhiệt điện than trong quy hoạch chưa xây dựng để xem xét kỹ lưỡng hiệu quả lợi ích và tác động, tổn thất đối với toàn xã hội và nền kinh tế.

Kiến nghị thứ ba là đánh giá tác động sức khỏe phải bắt buộc thực hiện trong quá trình đánh giá tác động môi trường xã hội và nguy cơ gia tăng bệnh không lây nhiễm của các dự án nhiệt điện đồng thời Bộ Y tế cần có vai trò trong quá trình này.

Thứ tư là, Chính phủ sớm ban hành các cơ chế chính sách hỗ trợ tạo điều kiện cho mọi thành phần kinh tế và người dân tham gia phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, đưa lại lợi ích kinh tế, y tế, xã hội, không nguy hại tới môi trường.

Thứ năm là Bộ Công Thương và Bộ Tài nguyên Môi Trường công bố các chỉ số vượt Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về ô nhiễm môi trường của từng nhà máy cụ thể để đảm bảo minh bạch thông tin và giám sát hiệu quả.

Nhiệt điện than sẽ "ngập" ĐBSCL. Ảnh: PGS.TS. Lê Anh Tuấn

Kiến nghị thứ sáu, thông tin về Kế hoạch quản lý môi trường của dự án, kế hoạch giải quyết vấn đề tro xỉ của nhiệt điện than của các công ty cần được công khai để chính quyền, HĐND, ĐBQH, các tổ chức khoa học phi lợi nhuận và người dân chủ động tham gia vào hoạt động giám sát việc tuân thủ.

Kiến nghị thứ 7, kết quả đo đạc từ hệ thống quan trắc tự động của các nhà máy nhiệt điện than cần phải được công khai và cập nhật hàng ngày để các cơ quan địa phương, tổ chức xã hội và người dân chủ động tham gia vào hoạt động giám sát việc tuân thủ và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Thứ tám, Liên minh kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi Trường cần nâng cấp cập nhật các tiêu chuẩn phát thải của Việt Nam theo tiêu chuẩn quốc tế và đưa vào quá trình sửa đổi Luật bảo vệ môi trường.

Liên minh cũng kiến nghị Bộ Công Thương và Bộ Tài Nguyên và Môi trường thành lập đường dây nóng để tiếp nhận và phản hồi thông tin của công dân về việc thực hiện pháp luật bảo vệ môi trường đối với nhiệt điện nói riêng và các vấn đề nóng về ô nhiễm môi trường nói chung của cả nước.

Cuối cùng, nếu các công ty nhiệt điện than có tên trong danh sách giám sát đặc biệt của Bộ Công Thương tiếp tục không tuân thủ pháp luật về bảo vệ môi trường và các yêu cầu đưa ra trong chỉ thị của Bộ này, cần yêu cầu dừng vận hành nhà máy và không được phép tham gia đầu tư các dự án mới.

Cúc Phương