Huyền thoại âm nhạc Bob Dylan giành Nobel Văn học 2016

Bob Dyland năm nay 75 tuổi. Ông là nhân vật có ảnh hưởng trong nhạc pop và văn hóa pop hơn 5 thập kỷ qua. CNN dẫn lời thư ký thường trực của Viện Hàn lâm Thụy Điển Sara Danius nói rằng Dylan “là nhà thơ vĩ đại trong truyền thống văn học nói tiếng Anh”. Bà thậm chí còn so sánh các tác phẩm của ông với thơ ca cổ Hy Lạp. “Nếu ta nhìn lại rất xa, 2.500 năm trước, ta phát hiện ra Homer và Sappho và họ viết những lời văn đầy chất thơ vô cùng ý nghĩa khi lắng nghe, vô cùng ý nghĩa khi biểu diễn, thường là với nhạc cụ, và Bob Dylan cũng vậy” - Danius nói.

Mặc dù Dylan không phải là một nhân vật được xác nhận trong số các nhà văn, song Danius ca ngợi lối viết sáng tạo của ông trong 5 thập kỷ qua, kể cả việc ông luôn tự phát hiện ra chính mình. Bà cũng miêu tả ông là “một hình mẫu tuyệt vời, một hình mẫu vô cùng nguyên bản”.

Những bài hát nổi tiếng nhất của ông hầu hết ra đời từ những năm 1960, âm nhạc và lời ca của ông phản ánh những bất ổn xã hội khi đó, nói lên tiếng nói của phong trào phản chiến và dân quyền, mặc dù ông luôn khước từ cái tên mà giới báo chí gọi - “người phát ngôn của thế hệ ông”. Ảnh hưởng của ông trải rộng trong các dòng nhạc rock, pop và nhạc dân gian cho tới tận ngày nay. Ủy ban giải thưởng viết, Dylan đã “ghi âm một số lớn album xoay quanh nhiều chủ đề như điều kiện xã hội của con người, tôn giáo, chính trị và tình yêu”. “Là một nghệ sĩ, ông thực sự đa năng, ông luôn tích cực với tư cách là họa sĩ, diễn viên và người viết kịch bản” - tuyên bố viết.

Dylan tên thật là Robert Allen Zimmerman, sinh ở bang Minnesota năm 1941. Ông phát hành album đầu tiên mang tên mình vào năm 1962, chủ yếu hát lại các bài dân ca cũ. Album thứ hai của ông “The Freewheelin’ Bob Dylan” thực sự là một điều bất ngờ với nhiều bài hát gốc mà ông đã viết, và tiếp sau đó là hơn chục album khác.

Từ đó ông đã giành 10 giải Grammy, kể cả giải Album của năm, một giải Quả cầu vàng và một giải Oscar. Năm 2008 ông giành giải Pulitzer đặc biệt, vốn chỉ giành cho báo chí, vì “tác động to lớn của ông với nhạc pop và văn hóa Mỹ, đánh dấu bởi những lời hát có sức mạnh thơ ca phi thường”. Tổng thống Mỹ Barack Obama, khi trao cho ông Huy chương Tự do của Tổng thống năm 2012 - phần thưởng dân sự cao nhất của nước Mỹ, đã nói: “Tôi vẫn nhớ khi học trung học, nghe Bob Dylan và thế giới của tôi mở ra, bởi ông ấy đã bắt được điều gì đó vô cùng quan trọng của nước Mỹ”.

Hơn 50 năm qua, Dyland vẫn viết nhạc và thường xuyên đi lưu diễn. Nhiều bài hát vẫn vang lên suốt hàng thập kỷ qua. Ngoài ra, từ năm 1994 tới nay, ông đã xuất bản 6 cuốn sách tranh vẽ và hội họa của ông, các bức tranh của ông được trưng bày ở nhiều gallery lớn. Là nhạc sĩ, ông đã bán được hơn 100 triệu bản ghi âm, khiến ông trở thành một trong những nghệ sĩ có tác phẩm bán chạy nhất mọi thời đại.

Âm nhạc của Dylan rất quen thuộc với khán giả Việt Nam. Các bài hát “Blowing in the wind” và “The times they are A-changin” của ông năm 1963 được xem là thánh ca cho phong trào đấu tranh cho dân quyền và phản chiến, trong đó đề cập nhiều câu hỏi về con người, chiến tranh và lẽ sống: “Một con người phải đi qua bao nhiêu con đường trước khi ta gọi đó là một con người? Một cánh hải âu trắng phải bay qua bao nhiêu biển trước khi ngủ trên bờ cát? Một quả đạn đại bác phải bay bao nhiêu lần trước khi nó bị cấm vĩnh viễn? Ngọn núi tồn tại bao nhiêu năm trước khi bị xóa xuống biển? Một số người tồn tại bao nhiêu năm trước khi họ được tự do? Một người phải quay đầu bao nhiêu lần và giả vờ như anh ta không nhìn thấy gì cả?...”.

Nhiều nghệ sĩ Mỹ như Peter Yarrow hay Joan Baez đã hát vang những bài hát này trong các cuộc xuống đường hồi thập kỷ 1960 - 1970 phản đối cuộc chiến của Mỹ ở Việt Nam. Các bài hát của Bob Dylan cũng được phát trên sóng của Đài Tiếng nói Việt Nam trong các chương trình tâm lý chiến đặc biệt hàng ngày dành cho lính Mỹ.

VĨNH NGUYÊN