Hé lộ những năm tháng mồ côi mẹ và cuộc đời nhiều nhọc nhằn của nữ thi sỹ Xuân Quỳnh

Gồm 6 chương: Quê hương và gia đình, Tuổi thơ bất hạnh, Cái thuở ban đầu, Những năm tháng không yên, Hạnh phúc nhọc nhằn và phần kết: Xuân Quỳnh - một nửa cuộc đời tôi, cuốn sách đã hé lộ nhiều câu chuyện cảm động về cuộc đời của nữ sĩ tài hoa bạc mệnh. Đằng sau những bài thơ tình nồng nàn say đắm, những vần thơ trong veo ẩn chứa nhiều triết lý nhân sinh, những truyện ngắn cảm động viết cho thiếu nhi là những câu chuyện buồn, trái ngang, nhọc nhằn, cam chịu mà chỉ người ruột thịt gần gũi mới biết.

Với người yêu thơ Xuân Quỳnh, cuốn sách là một mảnh đời chân thực và xót xa, một miền kí ức thân thương vẫn còn lưu dấu trong những vần thơ của bà. Cuốn hồi ký đã chạm vào trái tim người đọc bởi cả sự hồn hậu yêu quý và tất cả nỗi đau đớn, xót xa không thể chữa lành của nhà giáo Đông Mai, khi viết về người em gái mà mình yêu thương nhất.

Vợ chồng nhà thơ Lưu Quang Vũ-Xuân Quỳnh và 3 con

Xuân Quỳnh được sinh ra đúng ngày mùng 1 Tết Âm lịch, cái tên Xuân Quỳnh được cha cô đặt cho với ấp ủ "Quỳnh nở mùa xuân phô màu sáng tươi". Nhưng, đóa quỳnh ấy đã sớm gặp điều bất hạnh, khi mẹ cô mắc bệnh lao chỉ ít thời gian sau khi sinh cô con gái thứ hai (Xuân Quỳnh). Không muốn con thơ bị lây bệnh hiểm nghèo, bà đành cách ly với hai con. Xuân Quỳnh khi ấy còn ẵm ngửa đã phải rời bầu sữa mẹ. Người mẹ cầm cự thêm được một thời gian ngắn rồi qua đời.

Ngày mẹ mất, trời mưa như trút nước, Xuân Quỳnh còn bé quá chẳng thể đeo nổi khăn tang. Đông Mai được họ hàng bế trên tay. Mưa to quá, hai chị em được bế ra đến ngõ lại phải trở ngược vào trong.

Người vợ đầu mất được nửa năm thì bố của hai chị em Xuân Quỳnh, Đông Mai tục huyền. Nhưng cuộc hôn nhân sau này của ông không thuận lợi. Chưa hết mâu thuẫn giữa mẹ chồng và nàng dâu lại đến những xung đột giữa mẹ ghẻ, con chồng. Tuổi thơ của Xuân Quỳnh và chị gái trở nên u ám.

Người yêu thương, gần gũi nhất với Xuân Quỳnh là bà ngoại và chị gái. Đông Mai kể những buổi tối mùa đông giá rét, hai chị em lang thang trên đường phố Hà Nội, thèm thuồng một bữa tối quây quần bên mâm cơm bốc khói. Nỗi tủi thân đặc biệt trào dâng vào mỗi dịp Tết đến khi hai chị em chẳng có người thân, chẳng có một mái nhà sum họp.

Cuộc hôn nhân với người chồng đầu tiên cùng đoàn văn công đã đem đến cho Xuân Quỳnh cuộc sống mới, một mái ấm gia đình mà cô hằng ao ước. Nhưng niềm hạnh phúc ấy sớm rạn nứt. Xuân Quỳnh ly hôn bởi cô không muốn sống giả dối với tình cảm của mình.

Giữa lúc Xuân Quỳnh đang chơ vơ, hụt hẫng, đau khổ thì Lưu Quang Vũ đến - "một tâm hồn đồng điệu, một con người tài hoa, một tình yêu đích thực mà Quỳnh vẫn tìm kiếm bấy lâu nay. Quỳnh đón nhận tình yêu của Vũ như đón nhận cái phao giữa dòng nước xoáy". Theo hồi ký của Đông Mai, cuộc hôn nhân thứ hai vấp phải sự phản đối gay gắt của gia đình hai bên và bè bạn.

Nhưng người em gái của Đông Mai quyết đi theo “tiếng gọi của con tim” bởi họ sinh ra là để dành cho nhau. Xuân Quỳnh và Lưu Quang Vũ cảm nhận được sự đồng điệu trong tâm hồn đối phương. Cuộc sống thiếu vắng người kia chắc chắn sẽ trở thành khiếm khuyết.

Cuốn sách "Xuân Quỳnh-Một nửa cuộc đời tôi" trong lần tái bản năm 2018

Thời bao cấp, mọi thứ thiếu thốn đủ bề. Dù làm đủ thứ việc như may vá, đan thuê.. nhưng cuộc sống của cả gia đình Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ vẫn luôn giật gấu vá vai. Nhường nhịn hết cho chồng con, Xuân Quỳnh "ăn chẳng đủ no, mặc chẳng đủ ấm", đêm thì thường xuyên thiếu ngủ.

Nhưng 15 năm ở bên nhau đầy khó khăn ấy cũng là khoảng thời gian thăng hoa trong sự nghiệp của Xuân Quỳnh và Lưu Quang Vũ. Nhiều vở kịch nổi tiếng của Lưu Quang Vũ được viết trong thời gian này. Sự thành công của ông có đóng góp không nhỏ của Xuân Quỳnh, người bạn thơ, người bạn đời tần tảo.

Chỉ tiếc rằng, chuyến xe định mệnh năm ấy đã cướp đi sinh mạng của 2 tài năng nghệ thuật đang ở độ chín. Sự ra đi của Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh đã để lại niềm tiếc thương vô hạn đối với giới mộ điệu.

Cuốn sách Xuân Quỳnh - Một nửa cuộc đời tôi được phát hành lần đầu năm 1993. Ấn bản mới được Nhà xuất bản Kim Đồng thực hiện nhân kỷ niệm 30 năm Ngày mất của Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh và con trai út Quỳnh Thơ. Sách có nhiều ảnh tư liệu, nhật ký, thư từ... giúp độc giả hiểu thêm về cuộc đời, tác phẩm của thi sĩ. Ấn bản mới có thêm nhiều ảnh tư liệu lần đầu tiên được gia đình công bố.

Thanh Xuân