GÓC NHÌN: CÔNG TÁC LẬP HỒ SƠ ĐỀ NGHỊ XÂY DỰNG LUẬT SỬA ĐỔI, BỔ SUNG MỘT SỐ ĐIỀU CỦA LUẬT HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA QUỐC HỘI VÀ HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN

Thực hiện nhiệm vụ được Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020), Hội đồng Dân tộc của Quốc hội đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan lập hồ sơ đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, trong đó có những hoạt động và nội dung cơ bản như sau:

1. Các công việc đã thực hiện

(1) Hội đồng Dân tộc đã thành lập Ban Chỉ đạo, Tổ Biên tập lập hồ sơ đề nghị xây dựng Luật và phân công nhiệm vụ, xác định tiến độ xây dựng hồ sơ đề nghị xây dựng Luật (theo Nghị quyết số 1069/NQ-HĐDT15 ngày 13/7/2023 của Hội đồng Dân tộc).

(2) Ban Chỉ đạo lập hồ sơ đề nghị xây dựng Luật đã ban hành Kế hoạch và Đề cương tổng kết 07 năm thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (Kế hoạch số 1074/KH-BCĐ ngày 14/7/2023 của Ban Chỉ đạo lập đề nghị xây dựng Luật) và đề nghị các cơ quan của Quốc hội, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, Chính phủ, các bộ, cơ quan ngang Bộ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thực hiện tổng kết thi hành Luật tại cơ quan, địa phương mình và gửi kết quả về Ban Chỉ đạo lập hồ sơ đề nghị xây dựng Luật.

(3) Đã xây dựng đầy đủ các tài liệu thuộc hồ sơ đề nghị xây dựng Luật (gồm 05 loại tài liệu: (1) Dự thảo Tờ trình đề nghị xây dựng Luật, (2) Dự thảo Báo cáo đánh giá tác động của chính sách đề nghị xây dựng Luật, (3) Dự thảo Đề cương chi tiết dự thảo Luật, (4) Dự thảo Báo cáo tổng kết thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015, (5) Tài liệu Kinh nghiệm về hoạt động giám sát của quốc hội, nghị viện một số quốc gia trên thế giới.

(4) Đã tổ chức 02 phiên họp Ban Chỉ đạo, Tổ biên tập cho ý kiến về dự thảo hồ sơ đề nghị xây dựng Luật.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương dự và phát biểu chỉ đạo tại Phiên họp lần thứ nhất Ban Chỉ đạo, Tổ Biên tập lập đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

(5) Đã lấy ý kiến tham vấn của Ủy ban Pháp luật về dự thảo hồ sơ đề nghị xây dựng Luật và trình tự, thủ tục, thời gian xây dựng hồ sơ đề nghị xây dựng Luật và việc xây dựng dự án Luật.

(6) Đã đăng tải hồ sơ đề nghị xây dựng Luật (dự thảo Báo cáo đánh giá tác động của chính sách đề nghị xây dựng Luật và dự thảo Báo cáo tổng kết thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015) trên Cổng thông tin điện tử của Quốc hội để lấy ý kiến Nhân dân, cơ quan, tổ chức, cá nhân (ngày 01/12/2023).

(7) Đã gửi hồ sơ đề nghị xây dựng Luật lấy ý kiến của các cơ quan của Quốc hội, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, các Bộ, ngành, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội đồng nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

2. Các công việc sẽ thực hiện trong thời gian tới

(1) Tổng hợp, nghiên cứu, xây dựng Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến của các cơ quan hữu quan (các cơ quan của Quốc hội, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, các Bộ, ngành, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội đồng nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương), ý kiến của Nhân dân, cơ quan, tổ chức, cá nhân (trên Cổng thông tin của Quốc hội); chỉnh lý dự thảo hồ sơ đề nghị xây dựng Luật.

(2) Gửi hồ sơ đề nghị xây dựng Luật lấy ý kiến của Chính phủ; nghiên cứu, xây dựng Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến của Chính phủ, chỉnh lý hồ sơ đề nghị xây dựng Luật.

(3) Gửi hồ sơ đề nghị xây dựng Luật đến Ủy ban Pháp luật để thẩm tra; nghiên cứu, xây dựng Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến thầm tra của Ủy ban Pháp luật, chỉnh lý hồ sơ đề nghị xây dựng Luật.

Dự kiến trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật tại phiên họp tháng 02/2024. (trong ảnh: Phiên họp thứ 28 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội)

(4) Dự kiến trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật tại phiên họp tháng 02/2024.

(5) Dự kiến đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội bổ sung Luật vào chương trình xây dựng Luật năm 2024, trình Quốc hội cho ý kiến vào Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV (tháng 10/2024) và xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025).

1. Về sự cần thiết xây dựng, ban hành Luật

Qua 07 năm tổ chức triển khai thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (từ ngày Luật có hiệu lực thi hành 01/7/2016 đến nay) cho thấy, các quy định của Luật đã tạo cơ sở pháp lý khá đầy đủ và toàn diện phục vụ hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử trên các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. Qua hoạt động giám sát đã đưa ra nhiều kiến nghị đóng góp vào hoạt động lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, góp phần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách, pháp luật và quản lý điều hành, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, được cử tri và Nhân dân đánh giá cao. Luật Hoạt động giám sát đã góp phần phát huy tính chủ động, tích cực của các cơ quan thực hiện giám sát, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của đối tượng chịu sự giám sát. Luật đã quy định khá đầy đủ về nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, phương thức hoạt động, nguyên tắc làm việc và các điều kiện bảo đảm hoạt động giám sát của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, cơ quan của Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động giám sát thời gian qua cũng còn những hạn chế nhất định, chưa thực sự đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn và nguyện vọng của Nhân dân. Hoạt động giám sát có nội dung chưa gắn kết chặt chẽ với hoạt động xây dựng pháp luật và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương. Một số quy định chưa phù hợp với thực tiễn; một số hoạt động giám sát đã được quy định nhưng chưa triển khai thực hiện hoặc thực hiện chưa hiệu quả; một số hoạt động giám sát chưa có hướng dẫn chi tiết dẫn tới còn khó khăn trong tổ chức thực hiện; một số hoạt động đổi mới chưa phù hợp với quy định nhưng đã báo cáo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước khi triển khai và phát huy hiệu quả trong thực tiễn, cần được luật hóa… Chất lượng một số hoạt động giám sát chưa cao; nhiều nội dung nghị quyết, kết luận, kiến nghị còn chung chung, chưa có định lượng, mốc hoàn thành, chưa phân định rõ trách nhiệm người đứng đầu dẫn đến khó theo dõi giám sát việc thực hiện, khó quy trách nhiệm, chưa bảo đảm việc giám sát đến cùng. Việc xây dựng kế hoạch, chương trình và điều hòa hoạt động giám sát còn những hạn chế, ảnh hưởng nhất định đến hoạt động thường xuyên của các đối tượng chịu sự giám sát. Việc tổ chức hoạt động giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội còn gặp khó khăn. Hoạt động giám sát của đại biểu Quốc hội chủ yếu theo chương trình giám sát của Đoàn giám sát, chưa có hoạt động giám sát riêng.

Đồng thời, trong thời gian vừa qua, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản liên quan đến hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân như:

- Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã xác định “việc đổi mới và đẩy mạnh công tác giám sát là khâu trọng tâm, then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội”.

- Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 Hội nghị lần thức sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đã đề ra nhiệm vụ và giải pháp: Tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật; tăng cường giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện và xử lý nghiêm minh, kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật; tiếp tục xây dựng Quốc hội thực sự là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất; phát huy tính dân chủ, pháp quyền, hiện đại, chuyên nghiệp, khoa học, công khai, minh bạch, hiệu lực, hiệu quả trong tổ chức và hoạt động, bảo đảm Quốc hội thực hiện tốt chức năng lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước; tiếp tục nghiên cứu để xác định rõ hơn phạm vi, đối tượng, phương pháp, hình thức giám sát tối cao của Quốc hội phù hợp thực tiễn; nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn, giải trình, giám sát văn bản quy phạm pháp luật, chú trọng việc theo dõi, xem xét, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát; thực hiện nghiêm việc lấy phiếu tín nhiệm của Quốc hội.

- Chương trình hành động của Đảng đoàn Quốc hội thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, đề ra yêu cầu đổi mới “Hoạt động giám sát tối cao nói riêng và tổng thể hoạt động giám sát của Quốc hội nói chung cần bám sát các nhiệm vụ trọng tâm đặt ra trong Nghị quyết, văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII, các nghị quyết, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, nhất là về các vấn đề lớn, được quan tâm như mô hình tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, cơ cấu lại nền kinh tế, việc thực hiện các dự án quan trọng quốc gia, cải cách hành chính, sắp xếp, tinh gọn bộ máy nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, các vấn đề về văn hóa, an sinh xã hội, hội nhập, hợp tác kinh tế quốc tế, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Hoạt động giám sát của Quốc hội vừa phải bám sát, đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của Nhân dân và cử tri, đồng thời phải gắn với công tác lập pháp, cung cấp thông tin thực tiễn để hoàn thiện chính sách, pháp luật, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật, tăng cường hiệu quả hoạt động của các tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát.”

- Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 ngày 03/8/2022 của Đảng đoàn Quốc hội về Đề án tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội đã xác định đổi mới và đẩy mạnh công tác giám sát là khâu trọng tâm, then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội. Hoạt động giám sát của Quốc hội cần bám sát các nhiệm vụ trọng tâm đặt ra trong Nghị quyết, văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, các nghị quyết, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư; bám sát tình hình thực tế của đất nước, những vấn đề thực tiễn đặt ra, đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, phản ánh tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của Nhân dân và cử tri. Hoạt động giám sát phải cung cấp thông tin thực tiễn để hoàn thiện chính sách, pháp luật, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật, tăng cường hiệu quả hoạt động của các tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát. Đồng thời, Kết luận cũng yêu cầu cơ quan chức năng thực hiện rà soát, tổng kết, đánh giá và nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định của pháp luật về hoạt động giám sát trên cơ sở kết quả nghiên cứu của Đề án và căn cứ vào Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 ngày 05/11/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội triển khai thực hiện Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị và Đề án định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ khóa XV, trình các cơ quan có thẩm quyền để xem xét đưa vào chương trình năm 2022 - 2023 và những năm tiếp theo.

- Nghị quyết số 161/2021/QH14 ngày 08/4/2021 của Quốc hội về công tác nhiệm kỳ 2016 - 2021 của Quốc hội, Chủ tịch nước, các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Kiểm toán nhà nước yêu cầu Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, các vị đại biểu Quốc hội “Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát, đặc biệt là tăng cường giám sát việc thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết, hoạt động của các cơ quan trong bộ máy nhà nước, những vấn đề lớn, quan trọng hoặc bức xúc trong xã hội, việc thực hiện kết luận, kiến nghị sau giám sát; đẩy mạnh hoạt động chất vấn tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hoạt động giải trình tại Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội”.

- Kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về Hội nghị triển khai Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2024 đã xác định: Tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp đổi mới nâng cao chất lượng, hiệu quả giám sát theo Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 ngày 03/8/2022 của Đảng đoàn Quốc hội về việc tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Kế hoạch số 370/KH-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về triển khai thực hiện Kết luận này; Kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Hội nghị triển khai Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH15 ngày 22/7/2022 về hướng dẫn việc tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội. Đổi mới, nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội, hoạt động giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tập trung ở một số nội dung cụ thể sau: (1) Tiếp tục nâng cao chất lượng xây dựng chương trình giám sát của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội; tăng cường chỉ đạo, điều hòa, phối hợp hoạt động giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo hướng chủ động, thống nhất, tránh trùng lặp, phù hợp với từng chuyên đề giám sát và điều kiện, hoàn cảnh cụ thể; (2) Công khai các nghị quyết, kết luận sau giám sát trên Cổng thông tin điện tử của Quốc hội và bằng các hình thức phù hợp khác theo quy định của pháp luật, trừ trường hợp nội dung thuộc bí mật nhà nước; (3) Nghiên cứu đổi mới cách thức tiến hành hoạt động chất vấn theo hướng lựa chọn nhóm vấn đề mang tính tổng hợp, liên quan đến nhiều lĩnh vực để nhiều Bộ trưởng, Trưởng ngành cùng trả lời chất vấn tại mỗi kỳ họp Quốc hội, phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, xem xét, giải quyết nhiều vấn đề “nóng”, bức xúc nổi lên trong các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội; (4) Giám sát văn bản quy phạm pháp luật cần thực chất về nội dung, tránh hình thức, giám sát có trọng tâm, trọng điểm, trong đó tập trung giám sát nội dung theo chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Văn bản số 472/UBTVQH15-PL ngày 18/5/2023 về việc tăng cường công tác giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Sử dụng tối đa các báo cáo nhanh về kết quả thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, các tài liệu, hồ sơ về sơ kết, tổng kết, đánh giá những nội dung có liên quan đến chuyên đề giám sát, nhất là những nội dung mới được sửa đổi, bổ sung trong các luật vừa được Quốc hội thông qua để tổ chức triển khai có hiệu quả. Các kiến nghị giám sát cần được nghiên cứu kỹ trên cơ sở kết quả giám sát, sát với tình hình thực tiễn và bảo đảm tính khả thi, trong đó, lưu ý cần xác định rõ trách nhiệm trong việc tổ chức thi hành pháp luật, cá thể hóa trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chủ trì Hội nghị triển khai Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2024.

- Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, được sửa, bổ sung năm 2020; trong đó đã sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và thẩm quyền ban hành đối với một số loại văn bản quy phạm pháp luật (các điều 4, 18, 25 và 30) so với thời điểm ban hành năm 2015. Cùng với đó, cần thiết phải sửa đổi, bổ sung các quy định tương ứng của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về các văn bản quy phạm pháp luật chịu sự giám sát, thẩm quyền giám sát đối với từng loại văn bản quy phạm pháp luật trong hệ thống pháp luật.

- Nghị quyết số 334/2017/UBTVQH14 ngày 11/01/2017 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Quy chế tổ chức thực hiện một số hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội quy định về trình tự, thủ tục, thời gian, thời hạn; thành phần, nội dung hồ sơ, tài liệu; thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân... thực hiện một số hoạt động giám sát. Nhiều quy định của Nghị quyết đã phát huy giá trị trong thực tiễn hoạt động giám sát của Quốc hội cần được nghiên cứu để pháp điển hóa trong Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

- Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 ngày 12/9/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân hướng dẫn về trình tự, thủ tục, trách nhiệm thực hiện một số hoạt động giám sát của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nêu trên. Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH15 ngày 22/7/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn việc tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội đã hướng dẫn về trình tự, thủ tục tổ chức thực hiện giám sát, báo cáo kết quả giám sát, theo dõi, đôn đốc việc thực hiện kết luận, kiến nghị giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội. Nhiều nội dung hướng dẫn của các nghị quyết nêu trên bước đầu đã phát huy giá trị, góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân cần được nghiên cứu để luật hóa trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Đoàn đại biểu Quốc hội và HĐND tỉnh Yên Bái đã giám sát việc triển khai thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại huyện Văn Chấn.

Trong bối cảnh như vậy, ngày 14/11/2022, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Kế hoạch số 370/KH-UBTVQH15 triển khai thực hiện Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 ngày 03/8/2022 của Đảng đoàn Quốc hội về Đề án tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội; trong đó, xác định Ủy ban Thường vụ Quốc hội thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu, xem xét đề xuất đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023 và chủ trì soạn thảo việc sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Tiếp đó, tại Thông báo số 2196/TB-TTKQH ngày 17/4/2023 của Tổng Thư ký Quốc hội về kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phương án phân công cơ quan giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội lập đề nghị, chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc họi và Hội đồng nhân dân giao Hội đồng Dân tộc là cơ quan chủ trì giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội lập đề nghị bổ sung dự án Luật vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023; đồng thời, là cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật.

Theo đó, để thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; tạo sự hoàn thiện, thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; pháp điển hóa, luật hóa các quy định của pháp luật về hoạt động giám sát, cần thiết phải sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

3. Mục đích xây dựng, ban hành Luật

Việc xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân nhằm mục đích sau:

Một là, thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân.

Nội dung mục tiêu trọng tâm là gắn hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân với công tác lập pháp, hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật, quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước, địa phương; bám sát nhiệm vụ chính trị trọng tâm đã được đề ra, tình hình thực tế của đất nước, địa phương; đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của nhân dân và cử tri; nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước, kiểm soát quyền lực nhà nước, phòng, chống tham nhũng; nâng cao hiệu quả, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong việc tuân theo Hiến pháp, pháp luật trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình.

Đoàn Giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021” do Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải làm Trưởng đoàn khảo sát việc sản xuất và cung ứng điện tại Công ty Cổ phần Nhiệt điện Phả Lại.

Hai là, tạo sự hoàn thiện của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; sự thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát.

Bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để bảo đảm tính toàn diện, cụ thể, minh bạch, hợp lý của Luật; trong đó, bám sát kết quả tổng kết thi hành Luật để kế thừa những quy định phù hợp, tiếp tục phát huy hiệu quả trong thời gian tới; sửa đổi các quy định làm phát sinh khó khăn, vướng mắc, bất cập, hạn chế của hoạt động giám sát; đồng thời, bổ sung các quy định mới, hoàn thiện các quy định đã có nhưng chưa đầy đủ, rõ ràng, cụ thể và pháp điển hóa, luật hóa các quy định, hướng dẫn trong các văn bản dưới luật về hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân đã được thực tiễn kiểm nghiệm, đánh giá là cần thiết, phù hợp, có hiệu quả. Cùng với đó, sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan của các luật khác để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

4. Về quan điểm xây dựng Luật

Việc sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân phải quán triệt các quan điểm cơ bản sau đây:

Thứ nhất, thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật, tăng cường hiệu quả hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, nhất là Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

Thứ hai, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất với hệ thống pháp luật, tính khả thi, hiệu quả của Luật.

Thứ ba, việc đổi mới hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân phải tiến hành đồng bộ và phù hợp với những đổi mới về tổ chức bộ máy của Quốc hội, Hội đồng nhân dân cũng như các cơ quan khác trong bộ máy nhà nước, góp phần vào sự nghiệp tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

Thứ tư, kế thừa và phát huy những quy định đã được thực tiễn kiểm nghiệm là hợp lý, đúng đắn và hiệu quả của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân và các văn bản pháp luật có liên quan. Chỉ xem xét sửa đổi, bổ sung những vấn đề cấp bách, đã chín, đã rõ, được thực tiễn chứng minh, có sự thống nhất cao nhằm cụ thể hóa các chỉ đạo, kết luận của Trung ương liên quan đến đổi mới hoạt động giám sát để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội

Thứ năm, tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm lập pháp, tổ chức hoạt động giám sát của cơ quan dân cử các nước nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.

5. Nội dung cơ bản của dự thảo Luật

Từ kết quả nghiên cứu các tài liệu có liên quan và ý kiến tham gia của các thành viên Ban Chỉ đạo, Tổ Biên tập lập hồ sơ đề nghị xây dựng Luật, đến nay đã xác định nội dung sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015 gồm 05 nhóm vấn đề (05 chính sách); cụ thể là:

(1) Sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định của Luật liên quan đến việc thực hiện gắn kết hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân với hoạt động lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương; thực hiện nhiệm vụ trọng tâm, giải quyết những vấn đề thực tế của đất nước, của địa phương.

(2) Sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện quy định của Luật về thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, cơ quan của Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân và thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan trong hoạt động giám sát.

(3) Sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định của Luật liên quan đến bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát.

(4) Sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định của Luật về phương thức, trình tự, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện hoạt động giám sát.

(5) Bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện các quy định của Luật về trao đổi, sử dụng thông tin của hoạt động giám sát có liên quan và các hoạt động khác; ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát; luật hóa các quy định, hướng dẫn trong các văn bản hiện hành được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng, phù hợp, cần thiết.

1. Hội đồng Dân tộc xác định rõ, đây là dự án Luật do Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao tham mưu, chủ trì soạn thảo, đây là trách nhiệm và vinh dự của Hội đồng Dân tộc. Tuy nhiên, đây cũng là nhiệm vụ mới, nhiệm vụ khó, nhất là trong điều kiện của Hội đồng Dân tộc chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc chủ trì xây dựng một dự án Luật. Do đó, Thường trực Hội đồng Dân tộc, cũng như các đồng chí trong Ban Chỉ đạo, Tổ Biên tập xác định sẽ phát huy cao độ tinh thần, ý thức trách nhiệm, chủ động sáng tạo, cầu thị, học hỏi kinh nghiệm của các Ủy ban, cơ quan của Quốc hội và các đơn vị chức năng có nhiều kinh nghiệm; bám sát sự chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để xây dựng Hồ sơ dự án Luật bảo đảm chất lượng, đúng tiến độ, đúng quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

2. Trong quá trình lập đề nghị xây dựng Luật, Hội đồng Dân tộc đề nghị các Ủy ban của Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương, các đơn vị liên quan phối hợp thực hiện các nhiệm vụ đã được xác định trong Kế hoạch bảo đảm chất lượng, đúng tiến độ thời gian quy định. Nhất là trong công tác tổng kết thi hành luật, đề xuất chính sách phải quán triệt quan điểm, bảo đảm kế thừa và phát huy những quy định đã được thực tiễn kiểm nghiệm là hợp lý, đúng đắn và hiệu quả của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Chỉ xem xét sửa đổi, bổ sung những vấn đề đã có chỉ đạo rõ, những vấn đề đã chín muồi, có nhu cầu cấp thiết trong thực tế nhằm cụ thể hóa các chỉ đạo, kết luận của Trung ương liên quan đến đổi mới hoạt động giám sát để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội./.