Đường BOT: Dân không đi vẫn phải trả phí cho nhà đầu tư

Toàn cảnh buổi làm việc

Đó là một trong những hạn chế về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thức hợp đồng BOT (Xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) được Kiểm toán Nhà nước báo cáo với Đoàn Giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 21/2.

Có khoảng trống pháp luật, dễ gây thất thoát lãng phí

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Nguyễn Quang Thành cho biết, vị trí trạm thu phí theo quy định khoảng cách các trạm thu phí 70km nhưng thực tế xảy ra 2 tình trạng.

Một là, trạm thu phí cho dự án nhưng đặt trên tuyến đường khác và không gắn với dự án, dẫn đến tình trạng người dân không đi trên đường được đầu tư bằng hình thức BOT vẫn phải trả phí cho nhà đầu tư.

Thứ 2, khoảng cách giữa các trạm thu phí không đảm bảo tối thiểu 70km. Tuy nhiên, các trạm này đều được sự chấp thuận giữa Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Tài chính và địa phương đã tạo điều kiện cho mật độ trạm thu phí càng dày đặc thêm.

Kiểm toán Nhà nước cho rằng, cần phải quy định rõ ràng hơn về vị trí đặt các trạm thu phí như: Trạm thu phí phải đặt trên dự án thực hiện; khoảng cách giữa các trạm tối thiểu 70km để tránh gây bức xúc dư luận.

Về mức phí, theo Kiểm toán Nhà nước, hiện nay, ngoài các dự án đường cao tốc thu phí tính theo số km đi trên dự án, còn lại mức thu phí theo quy định tại Thông tư 159/2013 của Bộ Tài chính.

Như vậy, mỗi phương tiện khi qua trạm thu phí không kể chiều dài đi được bao nhiêu đều có mức thu phí là như nhau.

Điều này sẽ rất khó khăn cho người dân và doanh nghiệp tại địa phương nơi đặt trạm thu phí hàng ngày phải di chuyển qua trạm thu phí, tuy rằng đi với quãng đường rất ngắn nhưng lại phải trả phí rất cao.

Mặt khác, trong vận hành, khai thác chưa có kiểm tra, kiểm soát quá trình thu phí để xác định lưu lượng phương tiện giao thông thực tế qua trạm thu phí. Trong khi đây là tiêu chí quan trọng nhất để tính thời gian thu phí hoàn vốn đối với các dự án được đầu tư theo hình thức BOT.

Về lợi nhuận của nhà đầu tư được xác định qua 2 trường hợp đấu thầu và chỉ định thầu. Tuy nhiên đều rất khó khăn cho quản lý, kiểm tra kiểm soát.

Kiểm toán Nhà nước đánh giá, các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành chưa đầy đủ, còn có những khoảng trống pháp luật, dễ gây thất thoát lãng phí.

Hệ thống văn bản pháp luật còn thiếu đồng bộ từ khâu phê duyệt chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án, lập kế hoạch đầu tư, xác định danh mục dự án đầu tư, triển khai thực hiện, khai thác, theo dõi, đánh giá, thanh tra, kiểm tra quá trình thực hiện dự án chưa được phân định và làm rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành.

“Người dân hỏi có ai chống lưng cho ông BOT”?

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước cũng cho hay, kết quả kiểm toán cho thấy việc tính toán xác định tổng mức đầu tư của 11/27 dự án còn chưa chính xác làm tăng tổng mức đầu tư bất hợp lý giá trị 465,5 tỷ đồng.

Nguyên nhân do tính toán dự phòng trượt giá chưa phù hợp, áp dụng lương công nhân không đúng quy định, áp sai giá vật liệu, tính sai khối lượng.

Chất lượng công tác thiết kế cơ sở chưa tốt, trong quá trình thực hiện phải điều chỉnh bổ sung dự án dẫn đến phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư…

Tại buổi làm việc, ông Nguyễn Ngọc Long, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kỹ thuật cầu đường Việt Nam cho rằng, các quy định vai trò của cấp thẩm quyền quyết định đầu tư là “hữu danh vô thực” làm cho vai trò quản lý Nhà nước đối dự án BOT giảm sút.

Điều này, khiến đa phần các nhà đầu tư BOT “tự tung tự tác”, làm cho chất lượng công trình không bảo đảm. “Người dân hỏi có ai chống lưng cho ông BOT không mà ổng muốn làm gì thì làm”, ông Long nêu.

Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Hà Văn Hiền lưu ý, việc kiểm soát các dự án BOT còn hạn chế, dẫn đến thất thoát, tiêu cực từ tài chính, chất lượng, thời gian, tiến độ.

“Tại sao có sự nhầm lẫn giá định mức, nhầm lẫn trong xác định tổng mức đầu tư. Nếu cơ quan quản lý Nhà nước chặt chẽ sẽ không có tình trạng này”, ông Hiền nhấn mạnh.

Ông Dương Quốc Anh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đặt vấn đề, tại sao các dự án BOT chủ yếu chỉ định thầu trong khi chỉ định thầu mua sắm công rất khó khăn khắt khe?

“Tổ chức hội nghị nhiều khi cũng phải đấu thầu, mà tại sao dự án lớn như thế lại chỉ định thầu”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đề nghị, phải qua đấu thầu công khai minh bạch việc này.

Thảo Nguyên