'Điều chỉnh giá điện, y tế... không thể nói tăng là tăng ngay được!'

Trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội ngày 8/11, TS. Hoàng Quang Hàm, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính ngân sách của Quốc hội cho rằng, giá cả các dịch vụ như viện phí, học phí, giá điện... sẽ phải tiệm cận theo giá thị trường nhưng cần phải có bước đi phù hợp để đảm bảo phát triền bền vững.

Vừa qua khi thảo luận về kinh tế xã hội tại Quốc hội, ông có nói phải minh bạch hóa, tính đúng, tính đủ chi phí giá cả các hàng hóa, dịch vụ mà Nhà nước còn bao cấp. Ông có thể nói rõ hơn về điều này?

Điều chỉnh giá của mặt hàng nào thì nó sẽ ngay lập tức ảnh hưởng đến người dân, thể hiện qua chỉ số giá tiêu dùng và lạm phát. Nhưng năm nay có thuận lợi cho điều hành của Chính phủ là dư địa vẫn còn. Như chỉ tiêu lạm phát, Quốc hội cho 5%, hiện vẫn còn dư địa là tăng.

Tuy nhiên có cái vướng là các bộ ngành vẫn chưa xây dựng được phương án, xây dựng được định mức bao nhiêu, các loại chi phí bao nhiêu để hình thành giá. Nên làm sao phải có bước đi để người ta chấp nhận được nó.

Như viện phí chẳng hạn, để điều chỉnh Nghị định 16/NĐ-CP thì ví dụ, nếu chi phí giường bệnh đang là 20.000 vnđ/ngày mà nâng một phát lên 200.000 vnđ thì không ai chịu được. Cái này thực ra nó có lộ trình rồi, năm 2016 đưa chi phí gián tiếp thì năm sau, đưa cả chi phí trực tiếp vào... Năm 2020 thì đưa thêm cả chi phí khấu hao vào. Với một lộ trình như thế có chấp nhận được không ? Nó phải nằm trong chính sách điều hành kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát.

Ở đây, trong việc điều hành giá các loại dịch vụ, hàng hóa: Viện phí, học phí, giá điện... có vấn đề là rất khó dung hòa: Đưa giá lên thì dân kêu mà không đưa lên, không thực hiện được giá thị trường thì Nhà nước cũng không thể bao cấp mãi?

Tạm chưa nói đến điện vì đó là giá của doanh nghiệp. Quan điểm của Nhà nước, những người có thu nhập trung bình, cao thì họ tự lo, người nghèo thì Nhà nước lo. Viện phí tăng thì người nghèo được bảo hiểm trả.

Giải quyết những vấn đề đó nó không lớn lắm nhưng hiện nay có câu chuyện là nếu còn như thế thì tiền ngân sách phải bỏ ra tương đối lớn. Định mức phải tăng lên. Mà ngân sách bỏ ra là bảo hiểm thì mới chịu được định mức viện phí kia.

Nhà nước bỏ tiền ra, dân cũng phải tiền bỏ ra. Cái này cũng buộc phải làm để sau này không chỉ là để giảm chi mà có khi còn phải tăng thu trong sử dụng tài sản. Ví dụ như khấu hao thì hiện nay bình thường ra vẫn để lại cho các đơn vị sự nghiệp nhưng khi tính đủ giá thì Nhà nước phải được hưởng, tính cả lợi nhuận...

Còn ở vấn đề giá điện là câu chuyện chính sách. Đó cũng là một công cụ điều chỉnh. Điều chỉnh giá điện nó phải nằm trong bài toán điều hành kinh tế vĩ mô, làm sao cho hài hòa giữa các chỉ số thôi.

Vấn đề chúng là ta đi theo kinh tế thị trường, kể cả ở khối doanh nghiệp nhà nước thì giá cả cũng phản ánh chi phí sản xuất thì mới thu hút được đầu tư, phát triển, thưa ông?

Nếu tăng chi phí tiền điện sẽ ảnh hưởng ngay đến đầu vào sản xuất, về sinh hoạt khu dân cư. Nếu không tăng tiền điện thì Nhà nước phải bù, mà tăng lên, cũng có những cái ảnh hưởng. Nên phải hài hòa lợi ích của người dân và Nhà nước chứ không phải cứ nói tăng là tăng được.

Nhà nước phải trả những chi phí đầu vào tăng thêm, doanh nghiệp cũng phải trả và người dân cũng phải trả.

Ở đây có cả 3 lợi ích: Nhà nước, người dân, doanh nghiệp. Nhà nước cũng phải tính người dân có chịu được không. Chúng ta mong muốn điều hành theo quy luật của kinh tế thị trường nhưng cũng có quy luật của nền kinh tế nữa. Có những cái quan hệ đan xen nhau.

Điều chỉnh giá đương nhiên sẽ tác động đến người dân, nhất là người nghèo. Như tôi lên các vùng Tây Bắc, thấy nhiều hộ họ chỉ thắp điện một lúc rồi tắt. Với họ vài chục ngàn đã là lớn. Nên có điều chỉnh cũng phải tính đến vấn đề phát triển bền vững, không để giãn quá khoảng cách giàu nghèo, để người nghèo không bị bỏ lại đằng sau trong quá trình phát triển.

Nhưng nếu chậm đẩy nhanh thị trường hóa, nó cũng khiến nhiều doanh nghiệp khác “than” thua lỗ ?

Lộ trình điều chỉnh giá các mặt hàng trong đó có giá điện phải tiệm cận theo giá thị trường mà Chính phủ đã xác định là chắc chắn rồi. Nhưng nó phải đi theo xu hướng không gây nên bất ổn, không gây ảnh hưởng lớn quá đến người dân.

Như giá xăng, trước đây 1 tháng điều chỉnh 1 lần nhưng giờ cũng phải điều chỉnh liên tục mà hiện nay vẫn chưa ổn. Nên theo lộ trình, cũng phải xác định là giá cả phải bù đắp được chi phí thôi nhưng phải đi theo lộ trình phù hợp, đảm bảo phát triển bền vững.

Chắc chắn cuối cùng đưa hết chi phí vào giá là phải làm. Nhưng cần phải phân chia rõ: người nghèo, người cận nghèo chắc chắn Nhà nước phải lo. Nhưng làm từng bước một. Chỉ có điều các ngành đang lúng túng trong xây dựng định mức, để đưa hết chi phí vào đó mà rõ nhất là vấn đề viện phí. Chắc chắn là làm được cho dù hiện nay, tiến tình đó là chậm. Chính phủ cũng cần đôn đốc các bộ.

Trong cuộc họp với các bộ ngành, các tập đoàn liên quan về vấn đề cung ứng điện trong giai đoạn tới đầu tháng 10, Thủ tướng cho rằng, nguy cơ 2018 thiếu điện là có nên cần có những giải pháp thu hút đầu tư?

Nguyên lý thu hút đầu tư trong và ngoài nước thì cũng phải đảm bảo lợi nhuận cho nhà đầu tư. Nói chung cũng phải đảm bảo hài hòa lợi ích nhà đầu tư, lợi ích của quốc gia, người dân. Nhưng thu hút đầu tư không chỉ vấn đề giá mà còn có các chính sách về thuế, phí... và tháo gỡ nhiều vấn đề khác nữa.

Họ thì quan tâm đến lợi nhưng ta cũng phải quan tâm không chỉ lợi ích mà còn nhiều vấn đề về phát triển, an sinh xã hội.

Xin cám ơn ông!

N.Thanh