Đánh thức Bàu Cạn
Chếch về phía Tây Nam TP Pleiku, qua đỉnh núi Hàm Rồng, Bàu Cạn (xã Bàu Cạn, H. Chư Prông, Gia Lai) là một phần của cao nguyên Pleiku rộng lớn với hơn 4.500km2. Từ những ngày đầu người Pháp mở đồn điền chè, gần 100 năm sau danh tiếng trà Bàu Cạn đang được đánh thức trên thương trường quốc tế.
Chếch về phía Tây Nam TP Pleiku, qua đỉnh núi Hàm Rồng, Bàu Cạn (xã Bàu Cạn, H. Chư Prông, Gia Lai) là một phần của cao nguyên Pleiku rộng lớn với hơn 4.500km2. Từ những ngày đầu người Pháp mở đồn điền chè, gần 100 năm sau danh tiếng trà Bàu Cạn đang được đánh thức trên thương trường quốc tế.
Công nhân đang thu hoạch bên vườn chè được trồng từ năm 1927.
Một thuở đồn điền
Được thiên nhiên ban phú khi trải dài trên một cao nguyên bằng phẳng nằm trên độ cao 700m so với mực nước biển, Bàu Cạn mang những nét chung của địa hình cao nguyên Pleiku. Cùng với nguồn đất đỏ bazan màu mỡ, nguồn nước dồi dào, khí hậu ôn hòa... nơi đây đã trở thành điểm dừng chân của các nhà tư sản Pháp trong cơn “sốt” đất lập đồn điền. Từ năm 1923, người Pháp đã thành lập Cty nông nghiệp chè và cà phê tỉnh Kon Tum (An Nam)- Compagnie Agricole Des Thés Et Cafés Du Kon Tum (AnNam), gọi tắt là CATECKA. Cũng từ đây, cây chè “bén duyên” với vùng đất Bàu Cạn và mang lại nguồn lợi nhuận lớn cho các ông chủ đồn điền người Pháp. Không chỉ sinh trưởng tốt, cây chè Bàu Cạn đã cho ra những sản phẩm chất lượng bởi nguồn đất khác biệt ngay dưới ngọn núi lửa cổ triệu năm Hàm Rồng cùng khí hậu mát mẻ.
Thế nên, dù cả khu vực Bắc Tây Nguyên thời điểm đó thành lập khá nhiều đồn điền nhưng khu vực này là đồn điền làm ăn phát đạt nhất thời Pháp thuộc. Từ diện tích chè 680ha thì chỉ một năm sau diện tích chè tại đồn điền này tăng lên đến 900ha với 5,8 triệu cây chè. Theo tư liệu của người Pháp vẫn còn lưu giữ, những sản phẩm từ cây chè Bàu Cạn nhanh chóng được giới quý tộc châu Âu và cả châu Á ưa chuộng. Từ đó, nhiều nhà đầu tư đã tham gia hợp tác phát triển vào đồn điền này. Thế nên, tại báo cáo của HĐQT Cty tại Hội nghị toàn thể thường kỳ vào ngày 30-9-1930 thì Cty này có vốn đầu tư là 15 triệu franc, chia thành 150.000 cổ phần. Những vết tích giờ đây vẫn còn đã ghi dấu về một thời “ăn nên, làm ra” của đồn điền chè này. Từ những căn biệt thự, nhà ở đến cả hệ thống thủy điện được xây dựng được xem là thủy điện thứ 2 được xây dựng đầu tiên trên đất nước Việt Nam. Thủy điện này dù chỉ có công suất 0,172MW nhưng không chỉ phục vụ cho đồn điền, công nhân sinh hoạt mà còn cung cấp cho cả đô thị Pleiku thời bấy giờ. Dù được xây dựng từ năm 1950 nhưng đến nay thủy điện này vẫn hoạt động với toàn bộ máy móc từ thời Pháp thuộc đến nay và chỉ có một số bộ phận nhỏ phải sửa chữa hoặc thay thế.
Thậm chí, nơi đây từng có một sân bay tư nhân sớm nhất ở cả khu vực Bắc Tây Nguyên. Khoảng cuối thập niên 50 của thế kỷ XX, một chủ đồn điền người Pháp đã tự mua cả máy bay tư nhân cùng đường bay được xây dựng. Không chỉ để tự mình bay quanh đồn điền kiểm tra việc sản xuất mà ông chủ này cuối tuần nào cũng tự lái máy bay về Sài Gòn (TPHCM ngày nay) nghỉ ngơi. Không chỉ thế, trước năm 1961, khi chưa có sân bay Cù Hanh (sân bay Pleiku ngày nay) thì các máy bay muốn hạ cánh xuống Pleiku đều phải nhờ đến sân bay của ông chủ đồn điền này.
Thủy điện Bàu Cạn được xây dựng từ năm 1950 đến giờ vẫn hoạt động tốt.
Đánh thức danh tiếng trăm năm
Tuy nhiên, cái tên Bàu Cạn không phải có từ thời Pháp thuộc mà lại chính do những cư dân nơi đây đặt nên. Ở khu vực đồn điền này có một chỗ trũng, đọng nước vào mùa mưa trên diện tích khoảng 3ha. Thông thường, đến tháng 1 hoặc tháng 2 hàng năm thì nước trong bàu cạn dần, người dân địa phương tới đây để bắt ếch, nhái... Khi người Pháp lập đồn điền, khu nhà tạm của quản lý và công nhân được xây dựng gần bàu nước này. Sau năm 1960, bàu này bắt đầu cạn dần và đến năm 1963 thì khô hẳn. Thế nên, những người công nhân thường gọi nơi đây là Bàu Cạn. Từ đó, Bàu Cạn trở thành cái tên không không chỉ gắn với cả vùng chè bạt ngàn mà còn là địa danh hành chính được thành lập sau này.
Ông Đặng Trường Sanh- Giám đốc Cty CP Chè Bàu Cạn cho biết: hiện Cty đang quản lý và kinh doanh trên 400ha chè, trong đó có 100ha chè có cả gần trăm năm tuổi khi được người Pháp trồng từ những thập niên 20, 30 của thế kỷ XX. Đó cũng là niềm tự hào của Cty khi 100ha chè này đều là giống nguyên thủy như: Shan, Asam. “Dù trải qua nhiều biến cố cũng như thăng trầm của ngành chè thì có thể nói thương hiệu chè Bàu Cạn vẫn tồn tại đến ngày nay. Tuy nhiên, đó vẫn chưa xứng tầm với những vườn chè nơi đây khi chất lượng chè có thể sánh ngang với những thương hiệu chè nổi tiếng khác. Đó cũng là bài toán mà Cty đang tính toán nhằm đánh thức một danh trà tồn tại cả trăm năm nay”, ông Sanh chia sẻ.
Từ năm 2017 sau khi cổ phần hóa, ngoài giữ ổn định những vườn chè giống thuần chủng, Cty còn đầu tư cải tạo những vườn chè, đưa cơ giới hóa vào sản xuất cũng như áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn vệ sinh thực phẩm nhằm tạo nên những sản phẩm có uy tín đối với ngành chè trong và ngoài nước. Cùng với đó, Cty đã thay đổi với những mẫu mã, sản phẩm mới đến thị trường nhưng vẫn giữ thương hiệu trà Bàu Cạn – CATECKA. Trong đó có sản phẩm trà đen (hồng trà) vốn rất nổi tiếng từ thời Pháp sau nhiều năm vắng bóng giờ cũng đã được Cty nghiên cứu chế biến đưa ra thị trường và được người dùng đón nhận. Cũng sau nhiều năm, danh trà Bàu Cạn- CATECKA lại trở lại với nhiều thay đổi, đặc biệt Cty là đơn vị đầu tiên trong cả nước thực hiện sản xuất chè sạch đảm bảo tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm theo quy trình VietGap. Từ đó, năng suất và chất lượng được nâng lên. Đời sống người lao động cũng từ đó được cải thiện khi thu nhập bình quân đầu người 6 triệu đồng/người/tháng. Đến giờ này, nhiều sản phẩm từ cây chè đã xuất đi các thị trường lớn như Trung Đông, Đài Loan với mỗi năm xuất 60 tấn chè khô.
Ông Đặng Trường Sanh tâm sự: “Chúng tôi đang ấp ủ nhiều dự định để không chỉ tạo nên một thương hiệu chè, cà-phê có gần trăm năm qua mà còn biến vùng đất này thành điểm đến của du khách trong thời gian tới. Bởi không chỉ có vườn chè trên vùng đất phì nhiêu mà Bàu Cạn còn chứa đựng trong mình những di tích lịch sử, thắng cảnh. Nơi đây có suối Mơ, thác Bàu Cạn, có thủy điện đầu tiên còn nguyên thủy được xây dựng trên đất nước Việt Nam, các căn nhà từ thời Pháp đến cả một khoảng đồi vàng rực hoa muồng níu chân du khách tới tham quan... Tuy nhiên, đó là công việc lâu dài và cần có sự chung tay của các cấp chính quyền địa phương. Một mai, danh tiếng Bàu Cạn sẽ được đánh thức trên thương trường quốc tế!
