Con đường tơ lụa kĩ thuật số - 'cứu cánh' cho Vành đai, con đường?

Trung Quốc sẽ tổ chức Diễn đàn Vành đai và Con đường lần thứ ba vào ngày 17-18/10 tới để kỷ niệm 10 năm sáng kiến đầu tư khổng lồ này.

Trong phần đầu tiên của loạt bài phát biểu gồm ba phần, các chuyên gia bày tỏ nhận định về Con đường Tơ lụa Kỹ thuật số đã nổi lên như một động lực giúp sáng kiến này luôn hấp dẫn và thúc đẩy Trung Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu về công nghệ toàn cầu.

Trung Quốc sẽ tổ chức Diễn đàn Vành đai và Con đường lần thứ ba vào ngày 17-18/10 tới. Ảnh: SCMP.

Tại Diễn đàn Hợp tác Quốc tế Vành đai và Con đường đầu tiên năm 2017, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã ca ngợi kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng toàn cầu là “dự án của thế kỷ”.

Ông kể lại câu chuyện về Con đường tơ lụa, nói với các nhà lãnh đạo thế giới ở Bắc Kinh rằng “tổ tiên chúng ta, vượt qua những vùng biển động, đã tạo ra những tuyến đường biển nối Đông và Tây”.

Từ tuyến đường sắt ở Indonesia đến cảng ở Pakistan, nhà lãnh đạo Trung Quốc cho biết Sáng kiến Vành đai và Con đường đã mang lại “kết nối cơ sở hạ tầng nâng cao” với thế giới.

Ông nói: “Chúng ta nên thúc đẩy kết nối trên bộ, trên biển, trên không và không gian mạng, tập trung nỗ lực vào các tuyến đường, thành phố và dự án quan trọng cũng như kết nối mạng lưới đường cao tốc, đường sắt và cảng biển”.

Sáu năm sau, các nhà phân tích cho rằng các thỏa thuận cơ sở hạ tầng khổng lồ mà Bắc Kinh ủng hộ trước đây dường như đã lùi bước khi các nước phải vật lộn với nợ ngày càng tăng và ưu tiên thay đổi.

Thay vào đó, các dự án mà Trung Quốc gọi là Con đường tơ lụa kỹ thuật số đã nổi lên như một động lực thúc đẩy sáng kiến này, hiện đã bước sang năm thứ 10.

Tại diễn đàn năm 2017, ông Tập đã liệt kê nền kinh tế kỹ thuật số là “khu vực biên giới” hợp tác. Các nhà phân tích cho rằng nỗ lực thúc đẩy kỹ thuật số của Trung Quốc là một phần trong nỗ lực củng cố vị thế nước dẫn đầu công nghệ toàn cầu, trong khi vẫn giữ kế hoạch Vành đai và Con đường trở nên hấp dẫn khi mở rộng ảnh hưởng trên toàn thế giới.

Quyền lực mềm

Trung Quốc đã triển khai Con đường tơ lụa kỹ thuật số vào năm 2015 với vai trò là nhánh công nghệ của Sáng kiến Vành đai và Con đường nhằm thúc đẩy kết nối kỹ thuật số.

Ảnh minh họa. Ảnh: The Conversation

Các nhà phân tích đồng ý rằng dự án bao trùm rộng rãi cơ sở hạ tầng mạng như 5G, thương mại điện tử và nền kinh tế kỹ thuật số cũng như quy hoạch đô thị.

Lim Tai Wei, Phó giáo sư tại Đại học Khoa học Xã hội Singapore, cho biết các dự án Con đường tơ lụa kỹ thuật số ngày càng trở nên quan trọng trong những năm gần đây vì một số nền kinh tế mới nổi đã phát triển vượt quá nhu cầu cơ sở hạ tầng cơ bản.

Ông nói: “[Các quốc gia] đã sẵn sàng khởi động Cách mạng Công nghiệp 4.0 của riêng họ và hiện đang yêu cầu Bắc Kinh chia sẻ những công nghệ đó với họ”.

Năm ngoái, tờ Nhân dân Nhật báo cho biết các quốc gia dọc theo các tuyến thương mại trong kế hoạch Vành đai và Con đường có “cơ sở hạ tầng kỹ thuật số yếu và tỷ lệ truy cập Internet thấp” và rằng Trung Quốc đang giúp đỡ họ trong những lĩnh vực đó.

Yu Hong, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Đông Á của Đại học Quốc gia Singapore, cho biết các nước đang phát triển ngày càng nhận thấy giá trị mà công nghệ kỹ thuật số có thể mang lại cho tăng trưởng kinh tế.

Ông nói rằng trong khi các dự án cơ sở hạ tầng vẫn sẽ là trụ cột đối với một số quốc gia như Campuchia hay Lào – nơi cơ sở hạ tầng vật chất vẫn còn yếu – thì những quốc gia khác đã tìm cách khai thác khả năng công nghệ của Trung Quốc.

Một ví dụ là châu Phi. Hồi tháng 8, Wu Peng, vụ trưởng Vụ Các vấn đề châu Phi của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, cho biết các quốc gia châu Phi đã yêu cầu Bắc Kinh xem xét chuyển hướng khỏi việc xây dựng cơ sở hạ tầng.

Sau 10 năm

Các dự án Vành đai và Con đường của Bắc Kinh ở châu Phi chủ yếu tập trung vào cơ sở hạ tầng quan trọng như đường bộ, đường sắt và cảng.

Tại Đông Nam Á, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đã nói với ông Tập hồi tháng 4 rằng nước ông sẽ hợp tác với Trung Quốc để mở rộng hợp tác trong nền kinh tế kỹ thuật số. Các lý do trong nước cũng góp phần nâng cao vị thế của Con đường tơ lụa kỹ thuật số.

Chuyên gia Lim, từ Đại học Khoa học Xã hội Singapore khẳng định, xuất khẩu công nghệ có nghĩa là Trung Quốc có thể xây dựng vòng kết nối bạn bè của riêng mình “vì lợi ích của chính mình”. Các dự án kỹ thuật số sẽ cho phép Trung Quốc thiết lập các tiêu chuẩn công nghệ riêng và sẽ là “đôi bên cùng có lợi” khi các quốc gia khác áp dụng chúng.

“Công nghệ là một dạng quyền lực mềm vì nó thể hiện sự dẫn đầu về công nghệ của Trung Quốc, có thể thu hút các nước tuân theo tiêu chuẩn của họ mà không cần Trung Quốc buộc họ phải làm như vậy. Đó là một định nghĩa cổ điển về quyền lực mềm, trong trường hợp này là quyền lực mềm công nghệ.”

Alvin Camba, trợ lý giáo sư tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Josef Korbel thuộc Đại học Denver, cho biết các dự án kỹ thuật số đã đạt được tầm quan trọng khi Trung Quốc thu hút sự tham gia của các công ty công nghệ lớn, từ Huawei đến Tencent.

Chuyên gia này cho biết, các dự án mạo hiểm theo sáng kiến này có thể giúp Trung Quốc tăng lợi ích thương mại, đồng thời cho biết thêm rằng các dự án kỹ thuật số “dường như là trụ cột của Sáng kiến Vành đai và Con đường đang có động lực nhất hiện nay”.

Trong khi đó, chuyên gia Yu từ Viện Đông Á cho biết Trung Quốc có ý định sử dụng Con đường tơ lụa kỹ thuật số “để củng cố vị thế như một cường quốc công nghệ quốc tế hàng đầu thông qua việc tăng cường khả năng tiếp cận kỹ thuật số của người dân thành thị và nông thôn ở các nước đang phát triển”.

Chim Lee, nhà phân tích Trung Quốc tại Đơn vị Tình báo Kinh tế, lưu ý rằng tài chính phát triển và đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Trung Quốc đã chậm lại trong vài năm qua.

Chủ tịch Trung Quốc vào năm 2021 đã kêu gọi các công ty tránh những nơi “nguy hiểm” và ưu tiên các dự án “nhỏ và đẹp” khi ông đặt ra kế hoạch thúc đẩy kế hoạch vành đai và con đường.

“Trong bối cảnh này, quy mô trung bình của cam kết cho vay nước ngoài của Trung Quốc đã giảm. Do đó, các dự án cơ sở hạ tầng kỹ thuật số trở nên khả thi hơn so với đường sắt và đường bộ vì chúng có xu hướng quy mô nhỏ hơn,” Lee nói.

Theo báo cáo của Trung tâm Phát triển và Tài chính Xanh, một tổ chức tư vấn tại Đại học Phúc Đán ở Thượng Hải, quy mô giao dịch trung bình trong nửa đầu năm nay là 392 triệu USD – nhỏ hơn 48% so với năm 2018 khi đầu tư đạt đỉnh. Mức đầu tư trung bình trong nửa đầu năm nay thấp hơn khoảng 36% so với năm ngoái.

Liên Hà