Chuyên gia cảnh báo sau sự cố vỡ cống tràn nước thải Tả Phời

Những ngày qua, trên địa bàn xã Tả Phời (TP. Lào Cai, tỉnh Lào Cai) xảy ra mưa lớn, kéo dài, dẫn đến lượng nước trên thượng nguồn dồn về hồ thải với lưu lượng lớn. Đến sáng ngày 08/8, lượng nước mưa chảy về hồ tăng đột biến, dẫn đến sự cố vỡ cống tràn hồ thải tại Nhà máy Tuyển quặng đồng Tả Phời, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoa màu, tài sản và cuộc sống của người dân quanh đây.

Nước thải từ trên hồ chứa trôi xuống hạ lưu (phía dưới là nhà dân)

Trả lời PV, ông Trần Văn Hưng - Chủ tịch UBND xã Tả Phời cho biết về nguyên nhân xảy ra sự cố tại Nhà máy Tuyển quặng đồng Tả Phời (CTCP Đồng Tả Phời - Vinacomin): “Do bất ngờ mưa lũ lớn cục bộ kéo dài, công suất cao áp lực quá lớn gây vỡ hệ thống ống cống xả tràn, toàn bộ vỡ không phải trên đỉnh điểm mà là vỡ ngang thân của cống xả tràn, cống xả tràn lại xuyên qua thân đập, bên dưới đất thân đập để xuyên qua chứ không phải ống xả tràn trên thân đập, đây là cái thiết kế ban đầu của công ty”.

Hình ảnh dòng sông "hai màu" sau sự cố vỡ cống tràn nước xả thải Tả Phời

Một người dân tại xã Tả Phời cho biết "nước xả thải đi đến đâu thì hoa màu chết đến đó"

Có thể nhiễm độc kim loại nặng từ sự cố vỡ cống tràn hồ chứa thải quặng đuôi?

Theo thông tin từ Viện Khoa học và Công nghệ Mỏ - Luyện Kim đưa ra, các hồ và đập thải quặng đuôi có khả năng gây ô nhiễm cao do chứa nhiều chất độc hại. Chất ô nhiễm ở các khu vực đó chủ yếu là các kim loại nặng, hóa chất, nước thải axit mỏ, chất rắn lơ lửng. Các sự cố môi trường trong ngành chế biến khoáng sản thế giới chủ yếu liên quan đến các đập/hồ thải chứa quặng đuôi từ chế biến các loại khoáng sản khác nhau. Ở nước ta, theo các đánh giá của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì ngành công nghiệp chế biến khoáng sản trong nước đang gây ô nhiễm và suy thoái môi trường rất nghiêm trọng. Các chất độc hại bao gồm các kim loại nặng, axit, sulphate, v.v... từ chất thải đã theo nguồn nước từ khu vực mỏ gây ô nhiễm nước mặt, nước ngầm.

Chất xả thải "nhấn chìm" nhiều hoa màu của bà con

Trả lời trên báo Sức khỏe và Đời sống, TS. Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia về biến đổi khí hậu và cảnh báo thiên tai cho rằng, sự cố vỡ hồ chứa nước thải Nhà máy Tuyển quặng đồng Tả Phời do mưa lớn, "là một sự cố môi trường nghiêm trọng".

TS. Nguyễn Ngọc Huy cho biết, nước thải của quá trình luyện kim nói chung và luyện đồng nói riêng là loại nước thải vô cùng độc hại. Loại nước thải này được gọi là quặng đuôi có chứa kim loại nặng như Asen, lưu huỳnh, thủy ngân, và chất phụ gia như xyanua... Tất cả những chất này đều độc hại với da, đường hô hấp, đường ruột và là các tác nhân gây ung thư. Do đó, theo ông, để đảm bảo sức khỏe, người dân ở khu vực ảnh hưởng của sự cố cần tránh tiếp xúc nguồn nước thải, tốt nhất là nên sử dụng nguồn nước đóng chai cho đến khi có kết quả kiểm nghiệm nguồn nước từ cơ quan chức năng. Người dân không nên sử dụng các loại rau, cỏ trong khu vực có nước thải chảy qua.

Dòng suối tại xã Tả Phời có 2 màu rõ rệt sau sự cố vỡ ống tràn hồ thải Nhà máy tuyển quặng đồng Tả Phời.

"Tôi thấy trong clip người dân bì bõm cứu đồ đạc trong lúc hàng ngàn mét khối nước thải đang chảy xuống khu dân cư mà lo lắng. Tôi được biết Trung tâm quan trắc môi trường Lào Cai đã lấy mẫu nước đi kiểm định nhưng không nên đợi có kết quả kiểm định rồi mới thông báo hay khuyến cáo cho dân vì nguy cơ về ô nhiễm kim loại nặng là hiện hữu", TS. Nguyễn Ngọc Huy nói.

Trong khi đó, chuyên gia độc lập về môi trường Đào Nhật Đình thông tin trên báo Sức khỏe Đời sống như sau: Sự cố vỡ ống xả tràn (hay còn gọi là thủng đập) hồ chứa đuôi quặng đồng ở Tả Phời ngày hôm qua có thể hiểu là sự cố... dễ hiểu. Hồ Tả Phời cũng như nhiều hồ chứa bùn hiện nay chưa chú trọng việc thoát nước khi mưa lớn. Khi lượng mưa vượt quá ngưỡng chịu đựng của hồ thì đương nhiên nguy cơ vỡ xảy ra.

Ông Đào Nhật Đình cho biết, đuôi quặng đồng thường chứa nhiều nhất là ... đất, tức là các loại ôxit silic, ôxit nhôm, sắt, magie, đồng và các kim loại vết khác tùy mỏ. Hiện nay chỗ vỡ đã được hàn lại. Nhưng trong tương lai phải nghĩ đến việc thoát nước khi mưa lớn cho cả cái hồ chứa bùn. Trong khi nước thải thoát ra môi trường gây hại cho con người và động vật. Theo thời gian, số chất thải này chảy ra sông Hồng. Tác hại lâu dài đến môi trường là nghiêm trọng và không thể lượng hóa.

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường Lào Cai, Nhà máy Tuyển đồng Tả Phời xây dựng 2 hồ chứa nước thải quặng đuôi, sử dụng nước tuần hoàn. Dung tích theo thiết kế của hồ chứa chính là 5 triệu m3, hiện đã sử dụng gần 60%. Hồ chứa nước thải được xây dựng trên cao, cách hộ dân chừng 60m. Nguyên nhân và trách nhiệm khi để xảy ra tình trạng này vẫn đang được các cơ quan chức năng tỉnh Lào Cai làm rõ.

Sáng ngày 11/8, chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai vừa ký ban hành Văn bản số 3939/UBND-KT ngày 10/8/2023 giao một số sở, ban, ngành tỉnh, UBND TP. Lào Cai và CTCP Đồng Tả Phời tiếp tục khắc phục sự cố vỡ cống D2000 hồ thải quặng đuôi Nhà máy Tuyển đồng Tả Phời.

UBND TP. Lào Cai khẩn trương nghiên cứu phương án sắp xếp một số hộ dân nằm trong khu vực có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi dự án Nhà máy tuyển đồng Tả Phời chuyển về nơi an toàn, thuận lợi; báo cáo UBND tỉnh trước ngày 15/8/2023. Tổ chức thăm hỏi, động viên, hỗ trợ các gia đình bị thiệt hại sớm đưa cuộc sống của người dân trở lại ổn định.

Rà soát giải quyết các kiến nghị, đề xuất của CTCP Đồng Tả Phời - Vinacomin liên quan đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, thu hồi đất; xây dựng kế hoạch, tiến độ thực hiện; báo cáo UBND tỉnh trước ngày 20/8/2023.

CTCP Đồng Tả Phời khẩn trương khắc phục sự cố, đáp ứng các quy định, điều kiện sản xuất để sớm khôi phục hoạt động của nhà máy. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị trong việc xác định nguyên nhân sự cố, ảnh hưởng môi trường, hỗ trợ nhân dân ổn định sản xuất, sinh hoạt...