Cả làng gìn giữ báu vật của vua Hàm Nghi ban tặng

Các "báu vật" vua Ham Nghi ban tặng cho dân làng Phú Gia.

Nguồn gốc "báu vật"

Hàng năm, người dân xã Phú Gia lại mong chờ đến ngày Khai Hạ để tham dự lễ hội rước sắc phong vua Hàm Nghi ban. Đây là lễ hội truyền thống của người dân trên địa bàn xã Phú Gia nói riêng, người dân huyện Hương Khê nói chung trong những ngày đầu năm mới. Lễ hội diễn ra hằng năm, được tổ chức vào sáng mồng 7 tháng Giêng. Phần lễ được tổ chức trang nghiêm cung kính, phần hội tổ chức vui vẻ náo nhiệt. Vào ngày này, từ người già đến người trẻ, đều dậy từ rất sớm để đến nhà cố đạo chủ (người được dân làng tin tưởng giao trông coi và bảo vệ bảo vật), giúp gia chủ cùng chính quyền địa phương để tổ chức lễ hội rước sắc phong.

Theo các cố đạo chủ kể lại: Năm 1885, sau khi thất thủ tại kinh thành Huế, vua Hàm Nghi được tướng quân Tôn Thất Thuyết và các đại thần "hộ giá" ra vùng đất Quảng Trị- Quảng Bình- Hà Tĩnh để xây dựng phòng tuyến, củng cố lực lượng chống thực dân Pháp xâm lược. Sau gần 2 tháng trèo đèo, lội suối, đoàn "xa giá" của vua đã đặt chân đến thành Sơn Phòng, dưới chân núi Giăng Màn (thuộc xã Phú Gia, huyện Hương Khê, Hà Tĩnh). Biết tin vua về vùng đất Hương Khê, các tướng: Phan Đình Phùng (ở huyện Đức Thọ), Cao Thắng (ở huyện Hương Sơn) đã kéo quân đến gia nhập, giúp vua chống giặc.

Tương truyền, trong khoảng thời gian hơn 3 tháng đóng quân tại thành Sơn Phòng, đêm 20- 9- 1885, khi vua Hàm Nghi vừa chợp mắt thì có một nữ tiên từ trên trời giáng xuống báo mộng cho vua là quân giặc đang kéo đến vây bắt. Bừng tỉnh dậy, vua rung chuông, tập hợp quần thần lại thông báo giấc mơ của mình với nội dung: Quân bạch quỷ (giặc Pháp) đang theo kịp chân Trẫm. Việc này do Trẫm định liệu. Nhưng nếu Trẫm còn trú ngụ nơi đây thì muôn dân lành sẽ bị bọn phiến loạn sát hại. Sau đó, vua đã ban sắc chỉ để ghi công nữ tiên và từ đó đền Trầm Lâm (cách thành Sơn Phòng, nơi vua đóng quân khoảng 1km) trở thành đền Muội Thiên Hiện (người con gái trời giáng xuống trần)- đền thờ Đức Thánh Mẫu Trầm Lâm như ngày nay.

Trước khi rời Hương Khê vào Quảng Bình, để cảm ơn làng Phú Gia vì đã có công phò vua chống giặc, vua Hàm Nghi đã tặng cho dân làng một số bảo vật quý giá…

Linh hồn của làng

Để ghi nhận công ơn và tấm lòng của vua Hàm Nghi cũng như phát huy truyền thống yêu nước, hằng năm cứ đến ngày mồng 7 tháng Giêng, tại xã Phú Gia lại diễn ra Lễ hội rước sắc phong vua Hàm Nghi. Đây là ngày Khai Hạ đầu năm, nên già trẻ, gái trai trong làng đều nô nức chờ đợi để đến lượt mình được tận mắt thấy những báu vật của vua Hàm Nghi ban tặng cho dân làng. Theo đó, các báu vật vua ban sẽ được rước từ ngôi nhà của cố đạo chủ ra di tích để làm lễ, rồi được rước tới nhà bàn giao cho cố đạo chủ mới. Ngoài ra, lễ hội rước sắc phong của vua Hàm Nghi hàng năm còn là để cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu…

Lễ hội rước sắc phong vua ban tại xã Phú Gia.

Ông Nguyễn Văn Nhân- Chủ tịch UBND xã Phú Gia cho biết: "Bảo vật vua Hàm Nghi đã ban tặng cho người dân xã Phú Gia chúng tôi gồm: 2 con voi bằng vàng ròng (1 con 27 chỉ vàng, con còn lại 17 chỉ), 1 con voi bằng đồng đen, 2 thanh bảo kiếm, áo hoàng bào của vua, nghê vàng, 2 chuỗi lục lạc bằng đồng đen, 38 đạo sắc phong. Tất cả những món đồ do vua ban tặng được nhân dân xã Phú Gia coi như báu vật, thay nhau gìn giữ".

Cứ 2 năm một lần, Ban Quản lý khu di tích và chính quyền địa phương lại họp bàn để tuyển chọn tân cố đạo chủ. Tiêu chuẩn của tân cố đạo phải là những người trên 65 tuổi, có học thức, am hiểu về lễ tế, lịch sử hình thành của di tích, có uy tín với bà con nhân dân, đạo đức, gia phong phải nề nếp. Đặc biệt, người được chọn làm tân cố đạo chủ phải song tuyền (có đầy đủ cả ông, bà). Trước khi tiếp nhận, tân cố đạo chủ phải làm lễ xin các bề trên (dùng đồng tiền xu 2 mặt sấp và ngửa để gieo quẻ) và khi được "bề trên" chấp nhận mới được phép tiếp nhận.

Hằng năm, đến ngày tổ chức lễ hội, có hàng ngàn người dân địa bàn xã Phú Gia và một số xã lân cận… tham gia lễ hội. Sau khi làm lễ xong, 3 chiếc kiệu được rước đi khắp làng, mỗi chiếc kiệu được 8 thanh niên trai tráng trong làng rước trên vai đi khắp làng, sau đó đến nhà cố đạo chủ mới. "Những báu vật vua Hàm Nghi ban được người dân xem như là linh hồn của làng; luôn tôn thờ, kính trọng ân đức của một vị vua yêu nước. Do đó, mỗi người dân địa phương luôn có ý thức bảo vệ, lưu giữ một cách cẩn thận để truyền lại cho muôn đời sau"- ông Nhân cho hay.

X.Sơn