Cá chết nổi trắng mặt hồ nhiều nơi, chuyên gia chỉ cách phòng ngừa

Cá bỗng nhiên chết hàng loạt

Tại Thanh Hóa, từ giữa tháng 3 ghi nhận tại các xã Thiết Kế, Thiết Ống, Ban Công, Ái Thượng, thị trấn Cành Nàng... có khoảng 1,8 tấn cá lồng của 22 hộ nuôi trên sông Mã chết. Huyện Bá Thước đã tổ chức tuyên truyền, hướng dẫn người dân sử dụng bình ắc quy để sục oxy, di chuyển lồng cá đến nơi an toàn, đồng thời, báo cáo cấp trên để tìm nguyên nhân, hướng xử lý.

Ngày 5/5, Chi cục Chăn nuôi và Thú y (thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thanh Hóa) cho biết, đã có kết quả xét nghiệm mẫu cá, mẫu nước, xác định nguyên nhân khiến cá lồng chết bất thường trên sông Mã. Kết quả cho thấy, không phát hiện các bệnh truyền nhiễm, ký sinh trùng, nấm trên cá chết được lấy mẫu; có hiện tượng thiếu oxy hòa tan trong nước tác động làm cho cá chết.

Cá chết nổi trắng hồ Sông Mây (Đồng Nai).

Trước đó tại Đồng Nai, ngày 3/5 đoàn công tác của Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn Đồng Nai đã đi kiểm tra công tác xử lý cá chết tại hồ Sông Mây, huyện Trảng Bom. Đợt kiểm tra để tìm hiểu nguyên nhân cá chết cũng như việc xử lý môi trường tại hồ Sông Mây. Nguyên nhân ban đầu xác định cá chết hàng loạt vì lượng nước trong hồ xuống thấp, đáy hồ khô cạn, trong khi đó mật độ cá nuôi trong hồ dày đặc nên cá thiếu oxy dẫn đến chết hàng loạt.

Trước đó tại Hải Dương, hiện tượng cá chết hàng loạt cũng khiến không ít hộ dân điêu đứng. Thống kê của Sở NN&PTNT Hải Dương, kể từ ngày 30/3 đến nay, lượng cá lồng chết ước khoảng gần 1.000 tấn, chiếm gần 1% sản lượng toàn tỉnh. Tổng số hộ có cá nuôi lồng bị chết khoảng 400 hộ, với hơn 4.000 lồng, số hộ có cá chết hơn 30% sản lượng (khoảng gần 30 hộ), chủ yếu tại xã Tiền Tiến và phường Nam Đồng (TP Hải Dương).

PGS.TS Vũ Thành Ca, giảng viên Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường cho biết, giai đoạn chuyển mùa là thời gian dễ xảy ra hiện tượng cá chết nhất. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến cá chết như ô nhiễm chất hữu cơ dễ phân hủy trên sông xuất phát từ nhiều nguồn: từ nước thải sinh hoạt, nước thải chăn nuôi chưa qua xử lý được xả thẳng ra sông, từ rác thải hữu cơ bị vứt ra sông và từ thức ăn thừa của cá. Ngoài ra, còn có nước thải từ các cơ sở công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, làng nghề chứa nhiều chất ô nhiễm được xả ra sông.

"Mùa đông và đầu xuân trời khá lạnh nên tốc độ các phản ứng sinh học và hóa học phân hủy chất ô nhiễm hữu cơ khá nhỏ. Vì vậy, nhiều chất hữu cơ bị tích tụ trong sông. Mùa này cũng hầu như không có mưa lớn nên nước sông không đươc cung cấp nguồn nước sạch từ hiện tượng chảy tràn nước mưa để rửa sạch sông.

Thời điểm chuyển mùa, do nắng nóng nên nước nóng lên rất nhanh. Vì vậy, các phản ứng sinh học và hóa học phân hủy chất ô nhiễm hữu cơ xảy ra nhanh và cần rất nhiều ô-xy, dẫn tới cạn kiệt ô-xy. Ngoài ra, gió lặng về đêm cũng làm tốc độ trao đổi ô-xy giữa nước và không khí thấp. Tất cả các hiện tượng trên tạo ra nồng độ ô-xy trong nước thấp và làm cá chết", PGS.TS Vũ Thành Ca giải thích.

Tránh cá chết khi chuyển mùa

PGS.TS Vũ Thành Ca cho biết, để tránh hiện tượng cá chết khi chuyển mùa, cần giảm mật độ nuôi và cố gắng từng bước xử lý các nguồn nước thải sinh hoạt, nước thải.

Thời tiết nắng nóng kéo dài có những ngày nhiệt độ lên đến 40 độ C ngoài không khí, trên các ao nuôi nhiệt độ nước đôi khi lên đến 36 - 38 độ C, nhiệt độ này nằm ngoài giới hạn nhiệt độ của các loài cá nuôi truyền thống (22 - 28 độ C). Do vậy cá nuôi trong ao sẽ yếu dần, ăn kém và nguy cơ mắc bệnh rất cao. Cùng với đó khi nhiệt độ môi trường không khí và môi trường nước lên cao oxy hòa tan vào nước sẽ thấp, mức độ tiêu thụ oxy của các loài thủy sinh vật trong ao tăng dẫn đến các hiện tượng thiếu oxy trong nước.

Khi nhiệt độ lên cao quá trình chuyển hóa hóa học, phản ứng sinh hóa dẫn đến thiếu oxy trong tầng đáy cũng như trong ao; thiếu oxy dẫn đến quá trình phân hủy thiếu khí tạo thành các khí độc: NH3, H2S, CH4 ... Tổng hợp các vấn đề trên sẽ dẫn tới tình trạng cá bị sốc, ngộ độc, giảm sức đề kháng và bệnh sẽ phát triển. Nếu quá trình thiếu khi xảy ra trong thời gian dài, các động vật thủy sản nuôi sẽ bị chết ngạt do thiếu oxy.

Do vậy phải thường xuyên kiểm tra cá, đặc biệt là ban đêm, khi thời tiết thay đổi. Nếu phát hiện cá nổi đầu cần sử dụng tất cả các loại trang thiết như: bị quạt nước, sục khí, bơm nước để tăng cường oxy hòa tan, đảo nước để cá không bị nổi đầu. Sử dụng các loại chế phẩm tăng cường oxy, cấp cứu trực tiếp cho cá. Vớt bỏ thức ăn thừa, đặc biệt là cỏ, rơm, không dùng phân gia súc, gia cầm bón xuống ao. Ngừng cho cá ăn ngay khi thấy cá có hiện tượng nổi đầu, giảm cho ăn vào những ngày nắng nóng, thời tiết thay đổi.

Cục Thủy sản - Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) vừa gửi Sở NN&PTNT các tỉnh, thành phố có nuôi cá lồng bè trên sông, hồ chứa nước ngọt về việc tăng cường quản lý nuôi cá lồng bè trên sông, hồ chứa nước ngọt.

Theo dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, hiện tượng El Nino kéo dài từ năm 2023 đến hết tháng 4/2024 đang làm mực nước trên các sông, hồ giảm mạnh, ảnh hưởng đến hoạt động nuôi thủy sản lồng bè.

Kết quả quan trắc, cảnh báo môi trường vùng nuôi cá lồng bè trên sông, hồ chứa tại một số tỉnh trọng điểm cho thấy, một số thông số môi trường có giá trị vượt giới hạn cho phép bao gồm: Coliform, N-NO2, COD, Chlorophyll a, N-NH4+, P-PO43, chất lượng môi trường có xu hướng ô nhiễm. Đặc biệt vào giai đoạn chuyển mùa, các yếu tố môi trường biến động mạnh kết hợp hiện tượng với mưa/lũ gây ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của thủy sản nuôi.

Theo Cục Thủy sản, một số vùng nuôi cần đặc biệt lưu ý, như trên sông Đuống, sông Thái Bình (Bắc Ninh, Hải Dương); sông Lô, sông Gâm (Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Thọ…), sông Cái Vừng (An Giang); sông La Ngà (Đồng Nai); sông Chà Và (Bà Rịa - Vũng Tàu) và một số sông ở khu vực miền Trung, Nam bộ... thường xảy ra hiện tượng cá nuôi lồng bè chết hàng loạt.

Tô Hội