'Bom nước' thủy điện đe dọa người miền Trung: Quá dễ dãi trong phê duyệt dự án

Trên là chia sẻ của Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam (VEA) Trần Viết Ngãi (ảnh) với PV NTNN quanh câu chuyện về phát triển thủy điện.

Một dự án thủy điện nhỏ tại khu vực Tây Nguyên. Ảnh: N.T

Thời gian qua, riêng Tây Nguyên, tỉnh Lâm Đồng đưa ra khỏi quy hoạch 28 dự án thủy điện; Kon Tum cũng loại bỏ 21 dự án. Gia Lai chấm dứt hoạt động của 8 dự án, đồng thời loại 11 dự án thủy điện khác khỏi quy hoạch. Đăk Lăk cũng thu hồi chủ trương đầu tư, loại bỏ 20 dự án thủy điện.

Thưa ông, liên quan tới câu chuyện vỡ hầm dẫn dòng Thủy điện Sông Bung 2 (thuộc Tổng Công ty Phát điện 2 - EVNGENCO 2) vừa qua, dư luận cho rằng chủ đầu tư là Tổng Công ty Phát điện 2 “tự ý” tích nước quá sớm dẫn tới sự việc đáng tiếc trên, quan điểm của ông như thế nào?

- Thủy điện Sông Bung 2 không tích nước trước thì cũng tích nước sau và mực nước cũng chưa thể đạt cao trình ngay. Tuy nhiên, một khi chủ đầu tư tích nước thì phải đảm bảo đủ tất cả điều kiện. Đây là công trình quốc gia, tôi tin chủ đầu tư đã kiểm tra, tính toán kỹ các điều kiện trước khi tích nước. Điều quan trọng là tích nước thì phải có hầm dẫn dòng và hầm dẫn dòng không được bục vì nếu vỡ hầm dẫn dòng thì hậu quả với hạ du là khôn lường.

Ông Trần Quốc Phụng - Phó Chủ tịch UBND huyện Nam Đông (Thừa Thiên- Huế): Đất lúa, hoa màu nông dân bị ngập
Trên địa bàn của huyện có dự án Thủy điện Thượng Lộ. Thời gian qua, đã có nhiều đất rừng, đất nuôi trồng thủy sản, đất lúa của người dân địa phương nằm ngoài phạm vi lòng hồ thủy điện này bị ngập sâu do thủy điện này tích nước những vẫn chưa được đền bù. Trước tình trạng này, UBND huyện Nam Đông đã chỉ đạo các cơ quan chức năng ở huyện đôn đốc chủ đầu tư dự án Thủy điện Thượng Lộ hoàn thiện hồ sơ để triển khai công tác kiểm kê đền bù cho các hộ dân bị thiệt hại. Ngoài ra, UBND huyện cũng đề nghị đơn vị chủ đầu tư chuyển số tiền 1,3 tỷ đồng đã cam kết hỗ trợ để huyện bố trí nguồn vốn xây dựng công trình phục vụ sản xuất cho người dân xã Thượng Lộ bị ảnh hưởng bởi hồ thủy điện.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng - Chủ tịch UBND huyện A Lưới (Thừa Thiên- Huế): Người dân gặp nhiều khó khăn
Đất sản xuất được cấp cằn cỗi đã và đang khiến đời sống của những hộ dân bị mất đất bởi dự án Thủy điện A Lưới (nằm trên địa bàn – PV) gặp rất nhiều khó khăn. Vì quỹ đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện đã hết nên hiện chỉ còn cách huy động các lực lượng giúp người dân cải tạo đất bằng việc nhặt sỏi đá và hỗ trợ giống, phân bón để bà con phát triển sản xuất. Về việc sau khi chủ đầu tư Thủy điện A Lưới khoét núi làm kênh dẫn nước nguồn nước mặt và nước ngầm ở các xã Phú Vinh và Hồng Thượng sụt giảm nghiêm trọng, huyện đã có tờ trình đề nghị UBND tỉnh Thừa Thiên- Huế chỉ đạo cơ quan chức năng tiến hành quan trắc tài nguyên môi trường khu vực nói trên để tìm nguyên nhân. Trường hợp do công trình Thủy điện A Lưới gây ra thì chủ đầu tư dự án này cần có hướng khắc phục và hỗ trợ cho bà con.

Trần Hòe (ghi)

Với những công trình như Thủy điện Sông Bung 2, tích nước là “việc” của chủ đầu tư (Tổng Công ty Phát điện 2 - PV). Tuy nhiên, thông thường chủ đầu tư không mất gì một “lời nói” cả. Cụ thể là chủ đầu tư cần thông báo cho chính quyền địa phương để cùng phối hợp. Và sự thực là ngày 18.7, Tổng Công ty Phát điện 2 đã có công văn 979/BC-ASB2 về việc xin phép tích nước hồ chứa từ ngày 20.8.2016 sau khi đã hoàn thành hầm dẫn dòng thi công, cửa lấy nước, đập dâng và đập tràn cũng như đã tính toán lưu lượng dòng chảy tối đa… Rồi ngày 24.8, Ban quản lý Dự án Thủy điện Sông Bung 2 (thuộc Tổng Công ty Phát điện 2) cũng đã có văn bản số 1222 gửi các huyện Nam Giang, Tây Giang cùng các xã liên quan thuộc 2 huyện này thông báo về việc chặn cống dẫn dòng tích nước hồ chứa thủy điện từ ngày 25.8. Sau đó, tỉnh Quảng Nam cũng đã có văn bản số 4036 thống nhất chủ trương cho phép tích nước hồ chứa Thủy điện Sông Bung 2.

Như vậy, có thể nói về việc tích nước, phía chủ đầu tư đã tuân thủ. Còn việc xảy ra sự cố vỡ hầm dẫn dòng thì các cơ quan chức năng đã vào cuộc, chúng ta nên chờ kết luận sau.

Thủy điện Sông Bung 2 là thủy điện lớn, thế nhưng, với những dự án thủy điện nhỏ hơn tại các địa phương thì tiêu chí để phê duyệt, triển khai là gì, thưa ông?

- Với các dự án thủy điện có công suất chỉ vài MW thì các địa phương có thẩm quyền phê duyệt, quy hoạch. Để được phê duyệt dự án phải đảm bảo hiệu quả kinh tế - xã hội, tiêu chuẩn kỹ thuật, mức độ tác động đến môi trường… Nhưng lâu nay, tôi biết tâm lý lãnh đạo một số địa phương là muốn tăng tỷ trọng công nghiệp của tỉnh lên nên rất dễ dãi trong việc phê duyệt cũng như đưa vào quy hoạch các dự án thủy điện nhỏ nên dẫn tới bất cập.

Vậy theo ông, đâu là bất cập lớn nhất?

- Tôi vẫn tin hầu hết các dự án đã triển khai và đi vào hoạt động là có hiệu quả. Do vậy, theo tôi, với những dự án có hiệu quả kinh tế - xã hội cao, khả thi thì cơ quan chức năng khuyến khích cho triển khai. Còn với những dự án “vẽ vời” trên giấy làm ảnh hưởng tới môi trường thì nên dẹp bỏ. Chúng ta cũng phải thừa nhận, có cả một giai đoạn dài chúng ta “nhà nhà, doanh nghiệp làm thủy điện” và cứ mặc định rằng “đại gia là phải làm thủy điện” nên nhiều chủ đầu tư “tay ngang” làm thủy điện khiến cho thủy điện phát triển một cách vô trật trự, không có kỷ cương, vô nguyên tắc kéo theo nhiều hệ lụy về môi trường- nạn phá rừng, khai thác khoáng sản...

Vậy tóm lại, theo ông nên hay không nên khuyến khích phát triển thủy điện?

- Tôi đã nói rồi, đây là tài nguyên, chúng ta phải khuyến khích phát triển những dự án thủy điện có hiệu quả để giảm áp lực cung ứng điện - yếu tố đầu vào của sản xuất. Cái lợi có thể trông thấy rõ của việc xây thủy điện là chi phí thấp hơn nhiều so với điện gió và điện mặt trời. Với những dự án thủy điện kém hiệu quả, gây hại cho môi trường thì chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm trước Đảng, Nhà nước, Chính phủ và địa phương.

Xin cảm ơn ông!

Tháo cạn nước hồ Thủy điện Sông Bung 2

Ông Ngô Việt Hải – Tổng Giám đốc Tổng Công ty Phát điện 2 (EVNGENCO2), đến thời điểm này, trên công trình hồ chứa, lòng hồ đã được tháo cạn nước thông qua hầm dẫn dòng về hạ lưu (theo lưu lượng nước về tự nhiên). Ông Ngô Việt Hải cho biết, mấy ngày qua đơn vị đã huy động toàn bộ lực lượng cũng như người dân địa phương để tìm kiếm thi thể công nhân Nguyễn Minh Luân vẫn bị mất tích và sẽ thưởng nóng 20 triệu đồng cho những ai nếu tìm thấy thi thể nạn nhân. EVNGENCO 2 và Ban quản lý dự án Thủy điện Sông Bung 2 đang tích cực phối hợp với UBND các xã thuộc vùng hạ du đánh giá thiệt hại, bồi thường, hỗ trợ các gia đình bị ảnh hưởng để sớm ổn định cuộc sống.

Ông Ngô Việt Hải thông tin, chủ đầu tư cùng chính quyền địa phương phát tờ khai để người dân tự kê khai thiệt hại, khi có ý kiến xác nhận, đóng dấu của địa phương thì được thanh toán ngay.

Hiện, Bộ Công Thương cùng các cơ quan chức năng liên quan cũng đang tiến hành các thủ tục để đánh giá cụ thể về nguyên nhân sự cố theo đúng quy định của nghị định 46/2015/NĐ-CP về quản lý chất lượng và bảo trì công trình xây dựng.

Phía Tập đoàn Điện lực Việt Nam cũng đã thành lập Ban chỉ đạo công tác khắc phục sự cố do một Phó Tổng giám đốc Tập đoàn làm Trưởng ban.

Về phía Quảng Nam, chiều ngày 22.9, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Đinh Văn Thu đã ký công văn cử ông Nguyễn Quang Thử - Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Quảng Nam tham gia Tổ điều tra sự cố công trình thủy điện Sông Bung 2 do Bộ Công Thương thành lập.

Trương Hồng - Ngọc Trần