AI sẽ chia thế giới thành hai nửa

Những nhân viên có nguy cơ bị thay thế cao nhất thường có chung một vài đặc điểm. Ảnh: Business Insider.

Không có gì là chắc chắn về tương lai của công nghệ AI. Nhưng chủ đề luôn được bàn luận sôi nổi nhất luôn là trí tuệ nhân tạo sẽ thay đổi hàng triệu việc làm trong những năm tới. Ảnh hưởng này sẽ đến theo 2 hướng khác nhau.

Hoặc là làm cho một số nhân viên làm việc hiệu quả hơn, hoặc ngược lại sẽ thay thế hàng loạt lao động.

Nhưng câu hỏi quan trọng nhất là có bao nhiêu nhân sự và những ngành nghề nào sẽ bị AI tác động theo hướng tích cực hay tiêu cực nhất?

Một số công việc sẽ gặp rủi ro cao hơn

Theo một báo cáo của Nhà Trắng do Hội đồng Cố vấn Kinh tế công bố vào tháng 3, 20% nhân viên làm những công việc “có mức độ với AI tiếp xúc cao” (high exposure) có nhiều khả năng bị ảnh hưởng nhất khi các doanh nghiệp áp dụng công nghệ mới.

Điều này không có nghĩa rằng toàn bộ 20% nhân viên đều sẽ nhận thấy công việc của họ bị thay thế bởi AI. Bởi những AI có thể ảnh hưởng đến một vài đầu việc nhất định nhưng có thể sẽ không ảnh hưởng đến tổng thể các nhiệm vụ khác. Ngoài ra, những thay đổi này còn có thể mang lại kết quả tích cực cho người lao động.

Nhưng điều này cũng cho thấy nếu có ngành nghề bị AI thay thế, một số vị trí sẽ gặp rủi ro cao hơn những người khác.

“Một số người lao động sẽ hưởng lợi từ sự chuyển đổi công nghệ, vì công nghệ đang phát triển mang lại cơ hội thị trường lao động mới hay nó nâng cao năng suất trong công việc hiện tại. Ngược lại, một số người bị tổn hại, thường là do chuyển việc”, báo cáo ghi rõ.

AI không thay thế tất cả nhân sự. Nhưng có những người sẽ gặp rủi ro cao hơn hẳn. Ảnh: New York Times.

Những phát hiện của Hội đồng Cố vấn Kinh tế cho thấy một thực tế của cơn sốt AI sắp tới. Trí tuệ nhân tạo sẽ có ích cho một số nhân viên nhưng mặt khác lại gây hại cho một nhóm người khác.

Việc áp dụng công nghệ AI có thể giúp nhiều người làm việc hiệu quả hơn, dành ít thời gian cho những công việc nhàm chán, kiếm được mức lương cao hơn và thậm chí chỉ cần làm việc 4 ngày/tuần. Trong khi đó, những người khác sẽ phải đối mặt với nhiều cạnh tranh hơn, kiếm được mức lương thấp hơn hoặc thậm chí chứng kiến AI thay thế công việc của họ.

Báo cáo của Nhà Trắng không nêu rõ những công việc hoặc ngành cụ thể có nhiều nguy cơ bị tác động tiêu cực bởi AI nhất.

Nhưng báo cáo khẳng định những nhân viên có nguy cơ bị thay thế cao nhất thường có 2 đặc điểm: công việc của họ tiếp xúc nhiều với AI và có yêu cầu về mặt hiệu suất thấp hơn. Điều này có nghĩa là công việc của ít khó khăn và phức tạp hơn nên dễ dàng tự động hóa bằng máy móc.

Bản chất có thể thay đổi, nhưng công việc thì vẫn còn đó

Hội đồng nhận thấy 10% người dân Mỹ phù hợp với cả hai tiêu chí. Họ thường là những người lao động có thu nhập thấp và không có bằng đại học. 21% những người có bằng cử nhân làm những công việc tiếp xúc nhiều với AI.

Tuy nhiên, chỉ có 6% thỏa mãn 2 yếu tố - làm những công việc có mức độ tiếp xúc cao và yêu cầu hiệu suất thấp. Ngược lại, 17% nhân viên tốt nghiệp trình độ trung học có mức độ tiếp xúc với AI cao. 14% có công việc có mức độ tiếp xúc với AI cao, đồng thời đòi hỏi hiệu suất thấp.

Trí tuệ nhân tạo sẽ có ích cho một số nhân viên nhưng mặt khác lại gây hại cho một nhóm người khác. Ảnh: Bloomberg.

“Những phát hiện này cho thấy AI có thể là một công nghệ thiên về kỹ năng, làm tăng nhu cầu thuê người lao động có trình độ học vấn cao trong các ngành nghề có thu nhập cao. AI có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng thu nhập nếu nó thay thế việc làm ở những công việc có mức lương thấp hơn và trợ lực cho những công việc có mức lương cao hơn”, trích báo cáo.

Nhưng thế giới không chỉ có hai màu đen trắng hay rạch ròi tốt xấu. Do đó, tác động của AI đối với người lao động cũng khó có thể xảy ra toàn diện. Điều đó có nghĩa là khó có thế chia những nhân viên bị ảnh hưởng công việc bởi AI thành 2 nhóm tích cực hay tiêu cực, Business Insider nhận định.

Trong báo cáo, Hội đồng Cố vấn Kinh tế viện dẫn một ví dụ về chiếc xe buýt có tính năng tự lái. Về mặt lý thuyết, điều này sẽ khiến công việc của tài xế xe buýt trở nên lỗi thời. Nhưng thay vào đó, xe buýt có thể sẽ cần một người lớn trên xe để giám sát trẻ.

“Tự động hóa bằng AI có thể thay đổi bản chất công việc của tài xế xe buýt, nhưng không có khả năng loại bỏ công việc này”, báo cáo viết. Trong ví dụ này, tài xế xe buýt vẫn giữ được ”cần câu cơm” của mình, nhưng công việc của ông đã thay đổi đáng kể.

Thúy Liên