50 năm "Bài ca mùa xuân 61"

Thấm thoắt đã 50 năm, tròn nửa thế kỷ (1961 - 2011): Tôi viết bài thơ Xuân. Nghìn chín trăm sáu mốt. Cành táo đầu Hè rung rinh quả ngọt... Sau kế hoạch 3 năm 1958 - 1960, Miền Bắc “khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh”. Một nửa nước Việt từ vĩ tuyến 17 trở ra lúc đó đã được Tố Hữu “tóm lược” trong các câu: “Năm năm, mới bấy nhiêu ngày/ Mà trông trời đất đổi thay đã nhiều/ Dân có ruộng dập dìu hợp tác...” trong diễn ca “Ba mươi năm đời ta có Đảng”. Trên bối cảnh ấy, bước vào kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1961 - 1965) phát triển kinh tế XHCN, cả miền Bắc rộn rã những công trường. Mang cảm hứng chung, và bằng dự cảm của người “thi sĩ sử thi”, Tố Hữu có Bài ca mùa xuân 1961 gồm 7 đoạn với 122 câu. Sau đoạn đầu được kết bằng: “Giã từ năm cũ bâng khuâng/ Đã nghe xuân mới lâng lâng trong lòng”, bất ngờ đoạn hai gồm 12 câu như là “bài thơ tình nho nhỏ” lồng vào: Chào xuân đẹp! Có gì vui đấy. Hỡi em yêu! Mà má em đỏ dậy. Như buổi đầu hò hẹn say mê. Bằng 27 câu (dài thứ nhì trong 7 đoạn), thơ như tuôn trào cảm xúc, tạo âm hưởng trường ca: “Chào 61! Đỉnh cao muôn trượng/ Ta đứng đây, mắt nhìn bốn hướng/ Trông lại nghìn xưa, trông tới mai sau/ Trông Bắc, trông Nam, trông cả địa cầu”. Qua “phác họa” thế đứng ấy, có những câu đáng coi là hay nhất viết về cụ Nguyễn Du và Kiều cùng nhiều tiền nhân: “Trải qua một cuộc bể dâu/ Câu thơ còn đọng nỗi đau nhân tình/ Nổi chìm kiếp sống lênh đênh/ Tố Như ơi, lệ chảy quanh thân Kiều “, và hay nhất về lẽ sống này: “Có gì đẹp trên đời hơn thế/ Người yêu người sống để yêu nhau/ Đảng cho ta trái tim giàu/ Thẳng lưng mà bước, ngẩng đầu mà bay”. Vài tiểu đoạn trong Bài ca mùa Xuân 1961 đã thành khúc hát ru của nhiều bà mẹ đưa con thơ vào giấc ngủ. ”Hòa bình/ ấm no/ cho/ Con người/ sung sướng/ Tự do!”, mấy câu ngắn kết thúc Bài ca mùa Xuân 1961 vẫn là mục tiêu phấn đấu của Việt Nam, để ai ai cũng được hưởng vậy. Nửa thế kỷ cho một bài thơ nêu lên các “đích đến”, đọc lại khi quê hương ngày càng bừng sắc sau 25 năm đổi mới, càng thấy biết ơn một đời thơ của người sinh ra trên đất Huế muôn thơ. Nguyễn Quang Vinh