'Vũ điệu Bách Long' - 100 tác phẩm gốm phù điêu đón xuân Giáp Thìn

Xưởng gốm phù điêu của Nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên (xã Tú Sơn, huyện Kiến Thụy, TP Hải Phòng) những ngày này tất bật hơn. Mọi tâm sức của Nghệ nhân đang dồn vào hoàn thiện bộ tác phẩm độc đáo có tên "Vũ điệu Bách Long"

Bách Long có nghĩa là “100 Rồng”. Vũ điệu Bách Long là 100 tác phẩm gốm, bao gồm 3 loại chính là Rồng đắp phù điêu trên các dáng bình khác nhau; “Rồng hóa” bằng cách điệu các sự vật tự nhiên (như tùng, cúc, trúc, mai); Điêu khắc rồng mang các thông điệp ý nghĩa.

Từ ý tưởng về hình ảnh rồng có vị trí quan trọng trong văn hóa dân tộc - linh vật từ truyền thuyết Con Rồng Cháu Tiên với hình tượng Lạc Long Quân Âu Cơ, nghệ nhân đã tạo tác bằng ngôn ngữ của gốm, tạo nên các tác phẩm có kích thước 60-100 cm.

Hình tượng rồng thể hiện trên gốm không hiếm, nhưng rồng trên gốm phù điêu lại có những ấn tượng riêng. Đây là dòng gốm đắp nổi có từ thời Mạc (huyện Kiến Thụy nay chính là Dương Kinh xưa – “kinh đô thứ hai” của nhà Mạc) với nhiều loại men và hoa văn độc đáo, thuần Việt.

Tuy nhiên, gốm phù điêu dần mai một dần từ đầu thế kỷ XVII. Với tâm huyết và nhiều năm nghiên cứu, tìm tòi, Nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên đã thành công trong việc khôi phục dòng gốm này với những dấu ấn nổi bật.

Rồng trong bộ tác phẩm có diện mạo Rồng thời Lê, vừa uy dũng nghiêm trang vừa uyển chuyển sinh động với các hình thái, tư thế, dáng vẻ khác nhau. Tạo tác gốm phù điêu khó bởi phải giữ được sự tinh xảo của các chi tiết đắp nổi sau khi nung qua lửa nhiệt độ cao.

Mỗi tác phẩm trong bộ Vũ điệu Bách Long đều là độc bản vừa tái hiện văn hóa truyền thống thuần Việt, vừa thể hiện khát vọng bình yên của con người trước sức mạnh của thiên nhiên. Đặc biệt, năm 2024 là năm Giáp Thìn được nghệ nhân gửi gắm qua tác phẩm với ước mong phúc khí, thời vận đi lên.

Dù đã thực hiện tới gần 4.000 tác phẩm gốm phù điêu nhưng đối với nghệ nhân Phạm Văn Tuyên, “Bách Long” vẫn là một thử thách, không chỉ về ý tưởng mà cả về kỹ năng chế tác, kỹ thuật nung đốt.

Mỗi mẻ gốm ra lò là các màu men hỏa biến có các sắc độ khác nhau, không có sự trùng lặp. Các chi tiết về màu men tựa như ngọc tạo ra sự hoàn hảo cho từng tác phẩm, càng nhìn ngắm càng thấy sự độc đáo.

Những tác phẩm tiêu biểu nhất sẽ được trưng bày vào đầu năm 2024 tại Trung tâm triển lãm Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam. Dù đã có nhiều tác phẩm triển lãm về di sản văn hóa, thủ công mỹ nghệ, nhận nhiều bằng khen của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, nhiều xác nhận kỷ lục cho các tác phẩm bằng gốm men hỏa biến thủ công lớn nhất Việt Nam, nhưng triển lãm lần này đối với nghệ nhân Phạm Văn Tuyên vẫn có ý nghĩa đặc biệt khi thực hiện vào đúng dịp đón xuân Giáp Thìn.

Mỗi tác phẩm là lời tâm tình của đất, của lửa, của nước,... từ đất vô tri hóa hình thành những linh vật biết nói, từ những trăn trở thành niềm vui khi tác phẩm hoàn thành. Hiện các tác phẩm đã chế tác 70%, qua nung đốt 30% và hoàn thiện từng ngày để ra mắt người yêu gốm, yêu văn hóa truyền thống trong thời gian sớm nhất.

Trường Giang/VOV-Đông Bắc