Vì sao Nga tăng cường sử dụng 'Hỏa thần nhiệt áp' TOS-1A tại Donbass?

"Khẩu đội pháo nhiệt áp TOS-1A thuộc Quân khu miền Tây phá hủy kho đạn và các công sự kiên cố của lực lượng vũ trang Ukraine. Các phát bắn được thực hiện với hệ thống phần mềm tham chiến địa hình và trắc địa mới nhất", Bộ Quốc phòng Nga ngày 22/7/2022 thông báo.

Video được công bố cho thấy các quân nhân Nga nạp đạn cho "hỏa thần nhiệt áp" TOS-1A, sau đó triển khai tổ hợp trên bãi đất trống.

Tổ hợp TOS-1A sau đó khai hỏa nhiều phát đạn, UAV cỡ nhỏ quay lại những vụ nổ lớn ở các vị trí được cho là công sự và kho đạn của Ukraine.

Bộ Quốc phòng Nga cho biết đơn vị điều khiển máy bay không người lái (UAV) triển khai kiểm soát chiến trường và điều chỉnh mục tiêu, cũng như truyền hình ảnh kết quả trận tập kích về sở chỉ huy theo thời gian thực.

Chưa rõ vị trí diễn ra vụ tập kích. Kênh Zvezda của Bộ Quốc phòng Nga cho biết tổ hợp TOS-1A trong video làm nhiệm vụ "bảo vệ Donbass", phía đông Ukraine.

Hiện quân đội Ukraine chưa bình luận về thông tin liên quan đến "hỏa thần nhiệt áp" TOS-A của Bộ Quốc phòng Nga đưa ra.

Giới chuyên gia quân sự cho rằng Nga triển khai TOS-1A tại miền đông Ukraine bởi đây là vũ khí phù hợp để tấn công các cứ điểm kiên cố.

Loại "pháo phun lửa" này có thể là vũ khí mang tính bước ngoặt ở vùng Donbass, trong bối cảnh nhiều đơn vị Ukraine đang cố thủ trong công sự và mạng lưới chiến hào dày đặc, vốn có khả năng chống chịu tốt với đạn pháo thông thường.

Hệ thống pháo phản lực TOS-1A là phiên bản mới nhất của hệ thống pháo phản lực TOS-1, được đưa vào biên chế quân đội Nga từ năm 2001.

Hệ thống này từng được sử dụng tại chiến trường Chechnya. Nga cũng từng xuất khấu pháo phản lực TOS-1A sang các quốc gia như Azerbaijan, Iraq, Syria và Kazakhstan.

Iraq từng sử dụng hệ thống phái này để tấn công phiến quân khủng bố IS, trong khi Syria cũng đã dùng hệ thống này để chống lại phiến quân đối lập.

Pháo phản lực nhiệt áp TOS-1 do phòng thiết kế Omsk Transmash phát triển từ cuối những năm 1980.

Loại vũ khí này ra đời nhằm đáp đáp ứng yêu cầu Quân đội Liên Xô đang khá vất vả tại chiến trường Afghanistan trước chiến thuật du kích của phiến quân.

Từ tháng 12/1988-2/1989 hai pháo phản lực TOS-1 đã được triển khai ở Afghanistan và ngay lần đầu xuất hiện đã khiến phiến quân tại đây sợ hãi vì sức công phá mãnh liệt của chúng.

Hệ thống TOS-1 được thiết kế để tiêu diệt sinh lực của đối phương bố trí tại các cứ điểm ở địa hình trống trải cũng như trong công trình kiên cố.

TOS-1A giống với hệ thống phóng đa tên lửa, trong thời gian ngắn có thể phủ bão lửa xuống đầu đối phương.

Chúng phóng ra nhiều mảnh đạn, lửa cháy và sóng xung kích trên địa bàn khu vực rộng lớn bao trùm mục tiêu của đối phương.

Cấu thành chính của hệ thống pháo phản lực TOS-1 là xe phóng BM-1. Số lượng gồm 24 ống phóng xếp thành 3 hàng, mỗi hàng 8 ống.

Phiên bản TOS-1A được thiết kế với ống phóng dài hơn. Đạn rocket có chiều dài 3,3 m, nặng 173 kg và một loại dài 3,7m nặng 217 kg.

Có ít nhất hai loại đạn được sử dụng là đạn cháy và đầu đạn nhiệt áp.

Trong đó đáng sợ nhất là đầu đạn nhiệt áp, hay chúng còn được gọi là chất nổ chân không hoặc chất nổ nhiên liệu-khí.

Loại đầu đạn này khi phát nổ sẽ phủ lên một đám mây khí chất dễ cháy và gây ra nổ mạnh.

Các công sự, boongke sẽ ngay lập tức bị vô hiệu hóa nếu chúng bị TOS-1A bị tấn công bằng loại đạn này.

Hệ thống pháo phản lực TOS-1A bắn được mỗi lần một tên lửa, hoặc hai quả liên tiếp trong thời gian 0.5 giây.

Thời gian bắn hết 24 quả theo lý thuyết là từ 6 đến 12 giây.

Vũ khí nhiệt áp được giới quân sự coi là vũ khí nguyên tử nhưng không có phóng xạ.

Nguyên lý hoạt động của loại vũ khí này là sử dụng các sóng chấn động hội tụ vào một điểm để tạo sức công phá cao nhất.

Ngọn lửa tạo ra khi đốt cháy nhiên liệu sẽ làm không khí giãn nở một cách đột ngột tạo ra các sóng chấn động này.

Cũng chính ngọn lửa này tạo ra sức sát thương rất lớn do nhiệt độ cực cao của nó tỏa ra xung quanh và rút tất cả không khí vào trong ngọn lửa tạo thành một vùng chân không, từ đó mọi sinh vật sẽ bị chết ngạt do thiếu dưỡng khí.

Xe mang phóng được điều khiển bởi 3 thành viên gồm chỉ huy, pháo thủ và lái xe. Xe được trang bị hệ thống điều khiển hỏa lực tân tiến.

Mọi thao tác được thực hiện bên trong xe, đảm bảo an toàn cho tính mạng của tổ đội. Chỉ mất 90 giây để dàn xe này có thể thực hiện được một thao tác bắn phá mục tiêu khi đã phát hiện được kẻ địch.

Bệ phóng pháo phản lực TOS-1A được đặt trên khung gầm cải tiến từ xe tăng T-72A, trang bị động cơ V84MS chạy diesel với công suất 840 mã lực giúp xe cơ động tốt trên chiến trường.

Đi kèm với xe mang phóng là xe nạp đạn TZM-T, xe được trang bị thêm cần cẩu để tiện vận chuyển tên lửa. Tổ đội lái TZM-T cũng gồm 3 người.

Dù lập nhiều chiến công, nhưng một số hệ thống TOS-1A của Nga đã bị Ukraine "bắt sống". Phía Kiev cho biết họ đã thu được 10 tổ hợp TOS-1A và một số xe tiếp đạn, song Moscow chưa lên tiếng về điều này.

Việt Hùng