Thách thức mới nhất với Ukraine

Tướng Valeriy Zaluzhny được nhiều người ủng hộ hơn Tổng thống Ukraine trong một số cuộc thăm dò gần đây. Ảnh: Efrem Lukatsky

Khi Ukraine đang phải căng mình đối phó với nhiều cuộc tấn công khốc liệt của Nga và các lãnh đạo của Ukraine đang chờ xem liệu các đồng minh phương Tây có phê duyệt các gói viện trợ trị giá hơn 100 tỷ USD hay không, chính phủ Ukraine đang phải đối mặt với một thách thức mới: Sự rối loạn trong hàng ngũ lãnh đạo cấp cao, liên quan đến số phận của Tổng tư lệnh quân đội Ukraine - tướng Valeriy Zaluzhny.

Vài ngày gần đây, đồn đoán xuất hiện nhiều trong giới chính trị, quân sự, truyền thông và mạng xã hội ở Ukraine, về việc ông Zelensky đã sa thải tướng Zaluzhny. Tin đồn lan rộng đến mức văn phòng Tổng thống Ukraine phải lên tiếng.

"Không có chuyện sa thải Tổng tư lệnh quân đội Ukraine", Serhiy Nikiforov, phát ngôn viên của Tổng thống Ukraine, phát biểu với giới truyền thông ngày 29/1.

Tuyên bố ngắn gọn của ông Nikiforov chỉ làm tăng thêm những lời đồn đoán. Tới ngày 30/1, thủ đô Kiev vẫn ngóng chờ tin tức về việc tướng Zaluzhny sẽ ở lại hay ra đi. Cả văn phòng Tổng thống Ukraine và bộ chỉ huy quân sự không cung cấp bất kỳ thông tin mới nào.

Tờ New York Times ngày 30/1 dẫn lời một cựu quan chức cấp cao Ukraine cho hay, chính phủ của ông Zelensky đã lên kế hoạch cách chức tướng Zaluzhny, nhưng vào tối 29/1 đã lùi việc đó lại khi tin tức bị rò rỉ. Vị cựu quan chức này nói thêm, quá trình của việc cách chức đang chậm lại so với dự tính.

Một thành viên quốc hội Ukraine, người đã được thông báo về kế hoạch, cũng đưa ra thông tin tương tự, nói rằng ông Zelensky và tướng Zaluzhny đã gặp nhau tối 29/1 nhưng không có quyết định nào được đưa ra. Người này cho biết thêm, một điểm khó khăn đối với chính phủ của ông Zelensky trong kế hoạch này là chưa có người thay thế tướng Zaluzhny ngay lập tức.

Theo New York Times, việc loại bỏ tướng Zaluzhny (nếu xảy ra) có thể dẫn đến một vấn đề lớn với ông Zelensky. Tổng tư lệnh quân đội Ukraine được nhiều người ủng hộ hơn Tổng thống Ukraine trong một số cuộc thăm dò ý kiến gần đây. Việc sa thải tướng Zaluzhny sẽ bị nhiều người xem là động thái của ông Zelensky nhằm hạ thấp vị thế của tướng Zaluzhny như một đối thủ chính trị tiềm năng.

Thông tin về việc sa thải tướng Zaluzhny đã manh nha kể từ khi có thông tin rõ ràng rằng cuộc phản công của Ukraine đã thất bại.

Petro O. Poroshenko, cựu Tổng thống Ukraine, là một trong những chính trị gia đầu tiên nói về tin đồn này. Lên tiếng bảo vệ tướng Zaluzhny, ông Poroshenko cho rằng, vị Tổng tư lệnh quân đội Ukraine đã trở thành hiện thân của sự đoàn kết cần thiết trên khắp đất nước trong 2 năm qua.

Cựu Tổng thống Ukraine nói thêm rằng, quyết định loại bỏ tướng Zaluzhny "không xuất phát từ những cân nhắc về quân sự và chiến lược" mà dựa trên "cảm xúc và sự ganh tị".

Theo một số thành viên quốc hội Ukraine, tình trạng rối loạn ở cấp lãnh đạo cao nhất đã lan rộng khắp quân đội Ukraine, ảnh hưởng đến tinh thần và công việc của các sĩ quan cấp cao với các đối tác nước ngoài. Có những lo ngại về việc liệu các mệnh lệnh do Tổng tư lệnh quân đội Ukraine ban hành có được ông Zelensky ủng hộ hay không. Từ đó, có sự mất lòng tin vào hệ thống chỉ huy của quân đội Ukraine.

Dọc theo chiến tuyến, nơi người Ukraine đang giao tranh dữ dội hàng ngày, một số binh sĩ than thở liên quan đến vụ việc. "Tướng Zaluzhny có quyền lực rất cao trong quân đội. Việc sa thải Tổng tư lệnh quân đội là một tín hiệu không tốt gửi đến chỉ huy các cấp: Dù có làm tốt công việc đến đâu, bạn vẫn có thể bị sa thải mà không cần lý do", Pavlo Velychko, trung úy thuộc Lữ đoàn phòng thủ lãnh thổ số 101 của Ukraine, nói.

Theo New York Times, mâu thuẫn giữa ông Zelensky và tướng Zaluzhny đã âm ỉ (chủ yếu là ở hậu trường) kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra và khi uy tín của tướng Zaluzhny tăng vọt. Vị Tổng tư lệnh quân đội Ukraine được xem là "thách thức" chính trị lớn với ông Zelensky nếu bầu cử Ukraine không bị tạm dừng vì xung đột.

Mùa thu năm ngoái, tướng Zaluzhny cho rằng xung đột ở Ukraine đang vào giai đoạn bế tắc, trái ngược với những khẳng định đầy hy vọng của ông Zelensky.

Gần đây hơn, cả 2 công khai bất đồng về việc liệu giới lãnh đạo dân sự và quân sự có nên chịu trách nhiệm về kế hoạch huy động hơn nửa triệu nam giới bổ sung cho quân đội hay không.

Tin đồn lần này về việc sa thải tướng Zaluzhny được cho là có bản chất khác. Nó gây ra phản ứng nhanh và lan rộng hơn so với các vụ việc bất đồng trước đó.

Sự xích mích giữa giới lãnh đạo dân sự và quân sự là yếu tố chính của nhiều cuộc chiến tranh. Tổng thống Mỹ Abraham Lincoln từng sa thải chỉ huy quân đội Potomac - tướng George B. McClellan - trong cuộc nội chiến Mỹ (1861-1865). Trong chiến tranh Triều Tiên, Tổng thống Mỹ Truman cũng cách chức tướng Douglas MacArthur. Cách xử lý những thay đổi lớn về quân sự thường tác động nhiều đến cách người ngoài đánh giá về thay đổi đó.

Nếu bất kỳ động thái "thay tướng" nào bị cho là nhằm mục đích chính trị hơn là mục đích quân sự, ông Zelensky có thể phải đối mặt với phản ứng dữ dội của các chính trị gia đối lập và công chúng Ukraine, những người vốn đánh giá cao về tướng Zaluzhny.

Nguyễn Thái - NYT