Nên sớm thí điểm áp dụng giá điện 2 thành phần?

Nên áp dụng thí điểm giá điện 2 thành phần

Giá điện 2 thành phần sẽ công bằng, minh bạch hơn

Chia sẻ tại tọa đàm “Chia sẻ trách nhiệm cung ứng điện cao điểm mùa khô 2024” do báo điện tử Vietnamnet tổ chức, ông Nguyễn Minh Đức- Ban Pháp chế - Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, giá điện 2 thành phần gồm giá công suất và giá điện năng. Nôm na nó khá giống với giá cước điện thoại cố định, tức là một số tiền cố định gọi là tiền thuê bao hàng tháng, dù không nghe gọi gì, gọi là giá công suất. Phần thứ hai là tính trên lượng điện năng tiêu thụ, gọi là giá điện năng.

Như hiện nay, giá điện được tính gộp cả hai thành phần này, nhưng chỉ được nhân theo điện năng tiêu thụ.

Theo ông Nguyễn Minh Đức, cơ chế giá điện 2 thành phần công bằng hơn, bởi nó phản ánh chính xác chi phí phải bỏ ra để phục vụ mỗi khách hàng, là chi phí đường dây, trạm biến áp và chi phí điện năng.

Ví dụ, 2 khách hàng sử dụng điện là một nhà hàng và một nhà máy. Nhà máy hoạt động đều đều 24/24, điện năng tiêu thụ ổn định. Nhà hàng thì chỉ sử dụng điện mạnh vào bữa trưa và bữa tối. Nếu sản lượng điện hai bên dùng như nhau thì công suất cực đại của nhà hàng lớn hơn, như vậy đường dây, trạm biến áp phải chuẩn bị công suất lớn hơn, chi phí lớn hơn.

“Tác động của nó, thứ nhất, sẽ giảm việc bù chéo giữa các khách hàng. Bù chéo là một vấn đề mà nhiều người quan tâm. Thứ hai là tránh các khách hàng cứ đăng ký công suất lớn rồi không dùng. Ví dụ như có nhà máy đăng ký công suất lớn, yêu cầu điện lực chuẩn bị đường dây, trạm biến áp nhưng dự án chậm tiến độ, nhiều năm trời không tiêu thụ điện.

Chi phí đường dây, trạm biến áp trong những năm này bị lãng phí. Chi phí này lại đổ lên đầu các khách hàng khác.

Ngoài ra, điều chỉnh giá sẽ linh hoạt hơn, vì giá điện năng biến đổi lớn, trong khi chi phí đầu tư thì biến đổi chậm hơn- ông Nguyễn Minh Đức nói.

Theo ông Nguyễn Tiến Thỏa- Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam, biểu giá điện 2 thành phần có 3 tác dụng: Thứ nhất, giá điện 2 thành phần sẽ phát ra những tín hiệu cho nhà sản xuất đảm bảo bù đắp chi phí vật tư và chi phí vận hành. Bên cạnh đó, người sử dụng điện biết được chi phí sử dụng điện của mình để điều chỉnh hành vi sử dụng điện sao cho hiệu quả, tiết kiệm nhất.

Thứ hai, góp phần khuyến khích khách hàng sử dụng điện thực hiện có hiệu quả, từ đó nâng cao hiệu số phụ tải, tiết kiệm lượng điện tiêu thụ.

Thứ ba, như biểu giá điện một thành phần hiện nay, công suất đăng ký cao nhưng sử dụng thấp thì cũng không ổn. Biểu giá điện 2 thành phần giúp cân bằng phụ tải cho hệ thống. Cơ chế này giúp các hộ sử dụng điện sử dụng ổn định hơn, các phụ tải cũng ổn định hơn mọi thời điểm.

Ông Nguyễn Tiến Thỏa cho biết, nhiều nước trên thế giới đã áp dụng giá điện 2 thành phần nhưng chủ yếu cho khách hàng sản xuất kinh doanh, có một số nơi áp dụng cho điện sinh hoạt.

Điểm khác nhau giữa giá điện 2 thành phần và giá điện 1 thành phần theo công suất hiện nay là: giá điện theo điện năng là giá của một đơn vị điện năng được xác định để thanh toán cho đơn vị cung ứng điện. Khác nhau ở chỗ biểu giá điện một thành phần theo điện năng chủ yếu bù đắp chi phí biến đổi về nguyên vật liệu. Còn giá điện hai thành phần còn bao gồm chi phí cố định như chi phí khấu hao tài sản, chi phí sửa chữa, chi phí tiền lương...

“Biểu giá điện một thành phần không phản ánh hết tác động gây ra đối với sản xuất điện, nhưng biểu giá điện 2 thành phần thì ngược lại khi phản ánh đầy đủ chi phí đầu tư và chi phí vận hành, trên cơ sở đó tiêu dùng điện chi trả để bảo đảm đầu tư đó”- ông Nguyễn Tiến Thỏa nói.

Nên áp dụng thí điểm

Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam cho biết, Thái Lan, Trung Quốc… áp dụng giá điện 2 thành phần. Khi điều chỉnh giá điện, hầu như khách hàng không kêu bởi chi phí cố định giữ nguyên và minh bạch.

Hiện nay chúng ta nghiên cứu thí điểm là đúng để đánh giá tác động của nó ra sao, để chứng minh sự khác nhau giữa hai phương án. Đặc biệt với người tiêu dùng sẽ có cơ hội đánh giá và so sánh giữa hai phương án về mức độ chênh lệch giá khi sử dụng điện. Chúng ta cần có thời gian thí điểm như vậy để đánh giá, tổng kết và nhân rộng đại trà nếu thực sự hiệu quả”- ông Nguyễn Tiến Thỏa nêu quan điểm.

Theo ông Nguyễn Minh Đức, giá điện hai thành phần không phải là một đề xuất mới. Từ năm 2013, Chính phủ đã có yêu cầu áp dụng cơ chế giá điện hai thành phần và giao cho Bộ Công Thương chuẩn bị lộ trình áp dụng để Thủ tướng phê duyệt. Bộ Công Thương cũng đã nghiên cứu vấn đề này, dù mất khá nhiều thời gian.

Về cách thức áp dụng, ông Nguyễn Minh Đức cũng đề xuất, trước mắt, nếu có thay đổi áp dụng giá điện 2 thành phần thì thay đổi ở những khách hàng phi sinh hoạt trước. Các khách hàng hộ gia đình sẽ ở giai đoạn tiếp theo.

“Có lẽ là cần thực hiện cơ chế thí điểm khách hàng mới ở một vài nơi trong một khoảng thời gian ghi nhận ý kiến phản hồi từ phía khách hàng”- ông Nguyễn Minh Đức nói.