Khẽ chạm vào chốn linh thiêng

Thực hiện lời dạy của Bác Hồ, cảnh sắc Đền Hùng đã được phủ một màu xanh mát

Cũng đôi ba lần về Đền Hùng, nhưng chưa lần nào vào ngày chính Lễ hội tháng ba. Trong thâm tâm, tôi vẫn thèm cái cảm giác của kẻ hành hương trong ngày Giỗ Tổ. Tôi chưa được hòa mình giữa cảnh biển người cuồn cuộn như lớp sóng, từ muôn nẻo đường, trong Nam ngoài Bắc, để nghe đủ các giọng nói vùng miền, của các lứa tuổi xốn xang tìm về đất Tổ, trong lòng ai cũng náo nức, dào dạt đức tin…

Nhưng rồi tự mình an ủi, ừ thì không được chứng kiến cảnh ngợp trời âm thanh và hương sắc của các loại hoa rừng, của hương trầm, hương nến, mịt mờ bảng lảng khói bay giữa vùng đất thiêng… thì tôi vẫn có những giây phút thả hồn trong tiếng thuyết minh của các nhân viên Bảo tàng Đền Hùng. Khi bổng trầm, có lúc như xa vời hư không, thoáng chốc hiện về dồn dập tiếng quân reo, ngựa hý, tiếng chân voi đạp suối băng rừng truy sát quân thù và cả tiếng lửa cháy rừng rực trong đêm ăn mừng chiến thắng...

Tôi nghĩ rằng Đền Hùng là nơi thiêng liêng trong những đền đài thiêng liêng nhất! Không phải Đền Hùng quy mô to lớn, có những ngôi đền cao chất ngất trời mây, hay những lăng tẩm nguy nga tráng lệ. Ngược lại, Đền Hùng khiêm nhường, có nền móng kiến trúc từ thời Đinh đến thời hậu Lê (thế kỷ 15) hoàn thiện. Thế nhưng trong tâm thức con dân nước Việt lại muôn phần linh thiêng huyền bí! Phải chăng linh khí càn khôn, tinh hoa vầng nhật nguyệt, đã chung đúc, hội tụ trên dải núi Nghĩa Lĩnh, đất Phong Châu, thành linh hồn dân tộc?

Đền Hùng là tên gọi khái quát, thực ra quần thể này có 4 ngôi đền: Đền Hạ, Đền Trung, Đền Thượng và Đền Giếng. Ở đây có lăng Hùng Vương. Tương truyền là mộ của Vua Hùng thứ 6, dân gian gọi là mộ Tổ, cùng các kiến trúc khác… tất cả được phối cảnh hài hòa giữa miền thiên nhiên hùng vĩ đất Phong Châu.

Đền Hùng là di tích lịch sử văn hóa quốc gia đặc biệt. Và tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Hàng nghìn năm nay, trong đời sống tâm linh của người Việt, Vua Hùng là vị thủy tổ dựng nước, thờ Hùng Vương chính là thờ Quốc tổ, một hiện tượng văn hóa rất hiếm thấy trên thế giới. PGS. TS Đặng Văn Bài, Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam cho rằng: “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là đỉnh cao của sự thăng hoa tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt Nam từ xa xưa”.

Vẫn còn nhớ, sau khi giành chính quyền độc lập, ngày 18.2.1946, Chủ tịch Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ cộng hòa Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh đưa ngày Giỗ Tổ Hùng Vương mùng 10.3 âm lịch hằng năm là ngày lễ chính thức của dân tộc.

Sách còn ghi: Đúng 16 giờ, ngày 11 tháng 4 năm 1946 (mùng 10 tháng 3 năm Bính Tuất), Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương tại Việt Nam học xá (khu vực Trường Đại học Bách khoa Hà Nội). Hồi ấy, các cơ sở Quốc dân đảng còn hoạt động mạnh ở Phú Thọ. Biết đây là thời điểm nhạy cảm, có thể xảy ra những bất trắc, mạo hiểm, nhưng Chính phủ vẫn cử đoàn đại biểu do Bộ trưởng Bộ Nội vụ Huỳnh Thúc Kháng dẫn đầu về dự lễ dâng hương Đền Hùng.

Hơn 8 năm sau, khi chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc, ngày 19.9.1954, trên đường từ chiến khu trở về Thủ đô Hà Nội, Bác Hồ đã chọn Đền Hùng là điểm tới thăm. Người thân mật nói chuyện với cán bộ chiến sĩ Đại đoàn Quân Tiên Phong (Sư đoàn 308) tại Đền Giếng. Lời căn dặn của Người năm ấy, như lời thề thiêng liêng vọng vào muôn năm sông núi: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước".

Phải hơn 8 năm sau (19.8.1962), Bác mới thăm lại Đền Hùng. Lần này, Người dặn dò nhân dân Phú Thọ một điều giản dị: "Trồng thêm hoa, cây cối để Đền Hùng ngày càng trang nghiêm, đẹp đẽ, để Đền Hùng thành công viên cho con cháu sau này tham quan…”.

Bây giờ ở Đền Hùng, đồi trọc đã xanh cây. Vườn hoa, cây cảnh với nhiều loại cây quý dọc theo các đường dạo, trục hành lễ, sân lễ hội, xung quanh nhà bảo tàng và bao quanh các hồ nước… cảnh sắc thiên nhiên hấp dẫn, như đón chào khách hành hương về đất Tổ.

Trên thế giới, có nhiều danh lam thắng cảnh huy hoàng, kỳ vĩ, nhưng hiếm thấy di tích nào như ở Đền Hùng. Dường như ở đây mỗi ngôi đền, lăng miếu, tảng đá, sơn khê, giếng nước… đều ẩn chìm truyền thuyết, thấm đẫm chất huyền thoại nhân văn. Bảo tàng Hùng Vương mang một kiến trúc độc đáo, như cầu nối giữa hiện tại với quá khứ, pho sách lưu giữ khúc tráng bi về lịch sử dựng nước và giữ nước. Từ đỉnh núi Nghĩa Lĩnh nhìn xuống, nó như một chiếc hộp vuông khổng lồ gợi sự tích “bánh chưng, bánh dày”, trong thế giới quan của người Việt cổ quan niệm trời tròn-đất vuông. Ở quần thể di tích này có ngôi Đền Hạ tương truyền là nơi nàng Âu Cơ đẻ ra bọc trăm trứng, sinh ra trăm người con. Rồi năm mươi người theo cha xuống biển, khai phá ruộng đồng, lấn biển mở cõi, bốn mươi chín người theo mẹ lên núi. Người con ở lại làm vua, lấy tên là Hùng Vương thứ nhất. Cũng ở đây còn có Đền Giếng, nơi có giếng đá, nước trong vắt quanh năm. Truyền rằng, ngày xưa công chúa Tiên Dung và Ngọc Hoa, con gái vua Hùng Vương thứ mười tám, gội đầu soi gương vấn tóc, khi theo cha kinh lý qua đây…

Về Đền Hùng càng thấm thía hai tiếng “đồng bào”- cùng một bọc bào thai. Mới hay, các dân tộc từ biển khơi đến rừng già, tiếng nói, chữ viết khác nhau, vẫn là anh em trong một bọc trứng Rồng của mẹ Âu Cơ. Tình thương yêu, đùm bọc lấy nhau có nguồn gốc sâu xa là thế. Nghìn đời bãi bể nương dâu, chiến tranh tao loạn, thiên tai, địch họa… nhưng người Việt, những người con từ bọc trăm trứng đã cố kết lại thành sức mạnh vô biên, chiến thắng thiên nhiên, giặc dã...

Về Đền Hùng, tuổi trẻ thấy đắm mình trong vẻ đẹp non sông gấm vóc, mở mang kiến thức đường đời. Người trưởng thành tìm thấy những giá trị nhân sinh về đạo lý nguồn cội “ơn nhớ tổ tiên, uống nước nhớ nguồn”, càng ngẫm suy về triết lý thiêng liêng hai chữ đồng bào...

Tuy đã dăm ba lần tới vãng cảnh Đền Hùng, nhiều năm từng dò tìm đọc sách, tấm bia ký phủ bụi rêu phong… tĩnh lặng trước nghi ngút hương khói ban thờ đất Tổ, tôi vẫn thấy mình mới chỉ chạm khẽ vào sự huyền diệu, thiêng liêng sâu thẳm Đền Hùng.
Trong tôi tràn đầy cảm xúc!

KHÚC HÀ LINH