Israel sẽ kiểm soát an ninh ở Gaza như thế nào sau khi đánh bại Hamas?

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngày 6/11 tuyên bố nước này sẽ “chịu trách nhiệm về an ninh ở Dải Gaza vô thời hạn” sau khi xung đột với Hamas kết thúc. Giới chức Israel sau đó đã nói rõ rằng họ không có ý định tái chiếm đóng Gaza, nhưng chưa nêu cụ thể sẽ đảm bảo an ninh như thế nào nếu không hiện diện quân sự ở đây.

Kinh nghiệm cho thấy, cho dù Israel đóng vai trò đảm bảo an ninh như thế nào cũng sẽ bị người Palestine và phần lớn cộng đồng quốc tế coi là một hình thức chiếm đóng quân sự. Điều này có thể làm phức tạp thêm kế hoạch tiềm tàng nhằm trao quyền quản lý cho Chính quyền Palestine hoặc các quốc gia Arab thân thiện, đồng thời có nguy cơ khiến Israel sa lầy vào một cuộc chiến tiêu hao sinh lực.

Binh sỹ Israel trong chiến dịch trên bộ ở Gaza ngày 8/11/2023. Ảnh: AP

Cho dù Israel thành công trong việc chấm dứt 16 năm quản lý của Hamas ở Gaza và phá hủy phần lớn cơ sở hạ tầng quân sự của tổ chức này, sự hiện diện của các lực lượng Israel cũng có thể sẽ gây ra một cuộc nổi dậy, tương tự những gì đã từng xảy ra từ năm 1967 đến năm 2005. Giai đoạn đó chứng kiến 2 cuộc nổi dậy của người Palestine và sự nổi lên của Hamas.

Benny Gantz, cựu Bộ trưởng Quốc phòng và hiện là thành viên nội các thời chiến của Israel ngày 10/11 thừa nhận, nước này vẫn chưa có kế hoạch dài hạn cho Gaza nhưng ông nhấn mạnh, bất kỳ kế hoạch nào cũng sẽ phải giải quyết nhu cầu an ninh của Israel.

“Chúng tôi có thể đưa ra bất kỳ cơ chế nào mà chúng tôi cho là phù hợp, nhưng Hamas sẽ không phải là một phần trong đó. Chúng tôi cần thay thế chế độ Hamas và đảm bảo ưu thế an ninh cho chúng tôi”, ông Gantz nói với các phóng viên.

Kịch bản chiếm đóng hoàn toàn

Trong cuộc chiến tranh Trung Đông năm 1967, Israel đã chiếm được Gaza, Bờ Tây và Đông Jerusalem, những vùng lãnh thổ mà người Palestine mong muốn có cho nhà nước tương lai. Israel sáp nhập Đông Jerusalem, nơi có Thành cổ và các địa điểm tôn giáo nhạy cảm – một động thái không được cộng đồng quốc tế công nhận – và coi toàn bộ thành phố là thủ đô của mình.

Quân đội Israel trực tiếp nắm quyền kiểm soát Bờ Tây và Gaza trong nhiều thập kỷ. Họ bố trí các trạm kiểm soát và thực hiện các cuộc đột kích bắt giữ thường xuyên nhắm vào các chiến binh và những người Palestine phản đối sự cai trị của Israel.

Israel cũng xây dựng các khu định cư của người Do Thái ở cả 3 khu vực. Người Paletstine và hầu hết cộng đồng quốc tế coi những khu định cư này là bất hợp pháp.

Sau 2 thập kỷ dưới sự quản lý hoàn toàn của quân đội Israel, người Palestine đã nổi dậy trong Intifada thứ nhất vào cuối những năm 1980. Đó cũng là thời điểm Hamas lần đầu tiên nổi lên như một phong trào chính trị có nhánh vũ trang.

Mô hình Bờ Tây

Các thỏa thuận hòa bình tạm thời vào giữa những năm 1990 được gọi là Hiệp định Oslo đã thành lập Chính quyền Palestine như một chính phủ tự trị ở Bờ Tây và Gaza nhằm mở đường hướng tới một nhà nước Palestine độc lập bên cạnh Israel.

Một số sáng kiến hòa bình của các tổng thống Mỹ đã thất bại. Chính quyền Palestine đã mất quyền kiểm soát Gaza vào tay Hamas vào năm 2007.

Kể từ đó Chính quyền Palestine chỉ còn quản lý khoảng 40% Bờ Tây do Israel chiếm đóng. Quyền lực của họ chủ yếu là hành chính, mặc dù vẫn duy trì lực lượng cảnh sát. Israel nắm quyền kiểm soát an ninh tổng thể.

Israel triển khai hàng chục nghìn binh sĩ khắp Bờ Tây. Họ đảm bảo an ninh cho hơn 500.000 người định cư Do Thái và thực hiện các cuộc đột kích bắt giữ hàng đêm, thường gây ra những cuộc đấu súng chết người với các chiến binh Hồi giáo Palestine.

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã đề xuất Chính quyền Palestine có thể quay trở lại Gaza sau chiến tranh.

Theo ông Blinken, có thể sẽ cần "một giai đoạn chuyển tiếp" vào cuối cuộc xung đột Israel - Hamas, nhưng việc quản lý Dải Gaza hậu chiến sự cần có tiếng nói từ phía Palestine.

“Kế hoạch phải bao gồm sự quản lý của Palestine và Gaza hợp nhất với Bờ Tây thuộc Nhà nước Palestine”, ông Blinken nhấn mạnh thêm, đồng thời cho rằng việc thảo luận về tương lai khu vực nên bắt đầu ngay từ bây giờ.

Mô hình hiện diện “ngoài tầm nhìn”

Vậy còn mô hình về sự hiện diện “ngoài tầm nhìn”, trong đó những người Palestine ôn hòa duy trì an ninh bên trong Gaza và Israel chỉ can thiệp khi thấy thực sự cần thiết?

Mô hình này cũng đã được thử nghiệm.

Năm 2005, sau làn sóng Intifada thứ hai dữ dội hơn nhiều so với lần thứ nhất, Israel đã rút binh lính và hơn 8.000 người định cư khỏi Gaza. Chính quyền Palestine quản lý lãnh thổ, nhưng Israel tiếp tục kiểm soát không phận, bờ biển và tất cả cửa khẩu biên giới, ngoại trừ cửa khẩu Rafah nằm ở khu vực biên giới giữa Dải Gaza và sa mạc Sinai của Ai Cập.

Hamas đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử ở Palestine vào năm sau đó, nhưng phong trào này đối mặt với làn sóng tẩy chay quốc tế và một cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng.

Israel và Ai Cập đã áp đặt lệnh phong tỏa Gaza, hạn chế nghiêm ngặt hoạt động thương mại và đi lại trong điều mà Israel gọi là nỗ lực nhằm kiềm chế Hamas. Người Palestine và các nhóm nhân quyền coi đây là một hình thức trừng phạt tập thể. Nó gây ra sự khốn khổ cho 2,3 triệu cư dân trong khu vực.

Israel, giống như hầu hết các nước phương Tây, coi Hamas là một tổ chức khủng bố. Trong khi đó, Hamas chưa bao giờ công nhận sự tồn tại của Israel và tuyên bố sẽ hủy hoại Israel thông qua đấu tranh vũ trang.

Dù vậy, trong hơn 16 năm chứng kiến 4 cuộc xung đột, cả hai đã có nhiều lệnh ngừng bắn không chính thức, trong đó Israel nới lỏng lệnh phong tỏa để đổi lấy việc Hamas ngừng các cuộc tấn công bằng tên lửa và kiềm chế các nhóm vũ trang cực đoan hơn.

Đối với Israel, sự sắp xếp này không phải là lý tưởng nhưng thích hợp hơn so với các lựa chọn khác và mang lại những khoảng thời gian tương đối yên tĩnh kéo dài nhiều năm.

Mô hình Lebanon

Năm 1978 và sau đó một lần nữa vào năm 1982, Israel đưa quân vào miền Nam Lebanon trong trận chiến chống lại các chiến binh Palestine. Điều đó dẫn đến sự chiếm đóng kéo dài 18 năm được thực thi thông qua đồng minh địa phương là Quân đội Nam Lebanon (SLA), lực lượng được Israel cung cấp vũ khí và huấn luyện.

Năm 1982, nhóm chiến binh Hezbollah ở Lebanon được thành lập với sự hậu thuẫn của Iran với mục tiêu đẩy lực lượng Israel ra khỏi lãnh thổ Lebanon. Lực lượng này đã thực hiện các cuộc tấn công vào cả SLA và binh sỹ Israel, cuối cùng dẫn đến việc Israel phải rút quân vào năm 2000.

SLA nhanh chóng sụp đổ, tạo ra khoảng trống mà sau đó Hezbollah đã lấp đầy. Năm 2006, nhóm này đã chiến đấu với Israel trong cuộc chiến kéo dài một tháng.

Hiện nay, Hezbollah là lực lượng mạnh nhất ở Lebanon. Sở hữu khoảng 150.000 tên lửa và rocket, Hezbollah được coi là mối đe dọa lớn đối với Israel.

Liệu sẽ có một mô hình khác?

Israel đã phát đi những thông điệp trái chiều về các kế hoạch tương lai cho Gaza.

Các nhà lãnh đạo nước này nói rằng họ không muốn tái chiếm Gaza nhưng cũng nhấn mạnh quân đội cần được tự do hoạt động bên trong Gaza sau khi giao tranh ác liệt lắng xuống.

“Về câu hỏi chiến dịch sẽ kéo dài bao lâu – câu trả lời là không có giới hạn nào”, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Israel Benny Gantz cho biết ngày 10/11.

Điều đó có nghĩa là sẽ phải để quân đội đồn trú bên trong Gaza hoặc dọc biên giới.

Một số quan chức đã thảo luận về một vùng đệm để giữ người Palestine tránh xa biên giới.

Trong một diễn biến khác, ông Gantz nói rằng bất kỳ sự sắp xếp nào trong tương lai cho Gaza đều sẽ phụ thuộc vào việc làm lắng dịu mặt trận phía Bắc của Israel với Hezbollah và Bờ Tây, nơi quân đội Israel thường xuyên đụng độ với các chiến binh Hồi giáo Palestine.

“Một khi khu vực Gaza an toàn, khu vực phía Bắc an toàn và tình hình ở Judea và Samaria lắng dịu – chúng tôi sẽ ổn định và xem xét một cơ chế thay thế cho Gaza. Hiện giờ tôi vẫn chưa biết nó sẽ thế nào”, ông Gantz cho biết.

Hoàng Phạm/VOV.VN (biên dịch) Theo AP