Chi tiết đặc biệt của Đàn tế giao thời Tây Sơn vừa phát lộ

Trên cơ sở các vết tích được phát hiện ở lần khai quật giai đoạn 1 vào tháng 7/2022, các chuyên gia, nhà khoa học đến từ Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Sở Văn hóa và Thể thao Thừa Thiên-Huế đã mở rộng diện tích khai quật Di tích núi Bân giai đoạn 2 với hơn 200m2 để làm rõ hơn quy mô, kết cấu phần chân của đàn tế núi Bân. Sau quá trình khai quật giai đoạn 2, các nhà khoa học mới công bố nhiều thông tin, tư liệu về quy mô, kết cấu của Di tích Đàn tế giao thời Tây Sơn ở núi Bân. Trong đó, các nhà khoa học phát hiện Đàn tế giao thời Tây Sơn tại Di tích núi Bân có đế hình bát giác, là điểm khác biệt, độc đáo so với với các loại hình đàn tế giao trên thế giới.

Để đi đến kết luận trên, đoàn khảo cổ đã tiến hành đào 7 hố ở các hướng Nam, Tây, Tây Bắc, Bắc, Đông Bắc, Đông Nam của Di tích; mở thêm 2 hố ở tầng 3 chạy qua trung tâm đàn tế. Kết quả là xuất lộ thêm nhiều dấu tích về quy mô, kết cấu nguyên gốc của Đàn tế giao thời Tây Sơn.

Các nhà khảo cổ cũng phát hiện núi Bân được cải tạo, bồi đắp tạo thành ba tầng đàn theo thuyết Tam Tài (Thiên-Địa-Nhân) như truyền thuyết trong các di tích đàn tế trời của các nước Đông Á nói chung và Việt Nam nói riêng.

Về cơ bản, đàn Nam Giao thời Tây Sơn có 3 tầng hình nón cụt xếp chồng lên nhau. Ngoài những cạnh đàn là vách núi đá tự nhiên, nhiều vị trí được xây xếp, bổ sung bằng gạch, đá, tạo thành mặt bằng hình bát giác với mỗi cạnh dài từ 32 - 33m.

Ở phần chân đế đàn, đa số đều được xắn thẳng, tạo thành các cạnh đế, những vị trí bị lõm hụt được xếp bó đá hoặc gạch vỡ tận dụng để tạo thành bó móng vòng quanh chân đế. Điều này khác với nhận định ban đầu của đợt khảo cổ giai đoạn 1 năm 2022 cho rằng chân đế đàn Nam Giao thời Tây Sơn ở núi Bân có hình vuông.

“Qua đợt khai quật lần thứ hai, chúng tôi cũng làm rõ hơn kết cấu của các tầng đàn ở phía trên, trong đó, ba tầng đàn rất rõ là hiện tượng phần núi đá tự nhiên được bồi đắp bằng những đất sét vàng, đất sỏi đá. Như vậy, rõ ràng núi Bân có ý thức tạo đàn tế là nơi đăng cơ lên ngôi hoàng đế của Vua Quang Trung - Nguyễn Huệ, gắn liền một sự kiện lịch sử, là nơi xuất phát điểm của cuộc hành binh thần tốc ra dẹp tan 29 vạn quân Mãn Thanh, giành lại độc lập dân tộc vào Xuân Kỷ Dậu 1789", ông Nguyễn Ngọc Chất, Phó Trưởng phòng Nghiên cứu - sưu tầm, Bảo tàng Lịch sử quốc gia cho biết.

Đoàn khảo cổ có những phát hiện quan trọng về đàn Nam Giao thời Tây Sơn tại Di tích núi Bân. Ảnh: VOV.

Các nhà khoa học cho rằng Đàn tế giao thời Tây Sơn ở núi Bân có kỹ thuật xây dựng đơn giản, lợi dụng địa thế núi đá tự nhiên, được ban xẻ, bồi đắp tạo thành quy mô, kết cấu đặc biệt. Điều này phản ánh rõ tính chất gấp gáp trong việc xây dựng đàn tế để tổ chức lễ đăng quang Hoàng đế của Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ.

Tuy nhiên, những nhà thiết kế đương thời vẫn có ý thức quy hoạch, đem đến sự hài hòa, cân đối và đảm bảo thuyết Tam Tài với 3 tầng đàn hình tròn phía trên ở núi Bân.

Thêm nữa, đoàn khảo cổ phát hiện được dấu tích của hệ thống bậc cấp lên xuống ở phía Tây Bắc của Đàn tế giao thời Tây Sơn ở núi Bân. Điều này cho thấy, hướng chính của di tích là hướng Tây Bắc, phù hợp yếu tố phong thủy, liên quan trực tiếp đến cung mệnh và tuổi của Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ.

Qua những dấu tích bó móng, kè đá và gạch xuất lộ, đặc biệt là gạch tìm thấy trong các hố đào, các nhà khảo cổ xác định được tính chất, niên đại của hiện vật trong khung thế kỷ 18. Gạch ở đây có kích thước và màu sắc tương đồng với các loại gạch bó móng kiến trúc tìm thấy tại các đền, phủ thời chúa Nguyễn và các công trình kiến trúc xây dựng giai đoạn đầu triều nhà Nguyễn tại Huế.

Di tích núi Bân (thuộc phường An Tây, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên-Huế) được xem là Đàn tế giao của vương triều Tây Sơn, nơi người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ làm lễ cáo Trời Đất, chính danh lên ngôi Hoàng đế với niên hiệu Quang Trung vào năm 1788. Năm 1988, núi Bân đã được xếp hạng là Di tích lịch sử quốc gia. Vào năm 2008, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đầu tư tôn tạo, xây dựng khu tưởng niệm với điểm nhấn là tượng đài Quang Trung và không gian cảnh quan, tạo thành một công viên văn hóa, điểm nhấn về du lịch ở trục phía Tây thành phố Huế.

Mời độc giả xem video: Huế - Bóng Dáng Kinh Đô Xưa. Nguồn: VTV Travel - Du Lịch Cùng VTV.

Tâm Anh (TH)