Xây dựng làng nông thôn mới ở Gia Lai

Một góc làng Hek, xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện sau khi được quy hoạch xây dựng làng nông thôn mới.

Với quan điểm hướng về cơ sở, lấy thôn, làng làm thước đo của sự phát triển, đầu năm 2018, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Gia Lai ban hành Chỉ thị số 12-CT/TU (Chỉ thị số 12) về việc “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy các cấp về xây dựng làng NTM trong đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh”.

Điểm sáng từ làng

Chỉ thị số 12 được xây dựng trên cơ sở lồng ghép 19 tiêu chí trong Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM và được điều chỉnh một số nội dung phù hợp với điều kiện thực tế của vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS). Xuất phát từ quan điểm: Nếu không có thôn, làng NTM thì sẽ không có xã NTM, huyện NTM, mô hình “làng NTM vùng đồng bào DTTS” của tỉnh Gia Lai đã ra đời. Sau hơn một năm xây dựng và thực hiện mô hình làng NTM trong vùng đồng bào DTTS, sinh hoạt, tập quán của người dân đã từng bước thay đổi theo hướng văn minh; bộ mặt nông thôn có nhiều tiến bộ và khởi sắc; đời sống vật chất, tinh thần của bà con từng bước được nâng lên rõ rệt.

Làng Hek, xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện được tỉnh Gia Lai và huyện Phú Thiện chọn làm điểm xây dựng làng NTM trong đồng bào DTTS theo tinh thần Chỉ thị số 12 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy. Làng Hek là một trong bốn làng căn cứ cách mạng của Phú Thiện, có hơn 100 hộ, hơn 400 khẩu nhưng có đến hơn 60% số hộ nghèo do người dân chủ yếu sản xuất lúa rẫy một vụ và trồng mì (sắn), thu nhập thấp. Cũng vì lẽ đó, từ năm 1990, 12 hộ dân với gần 60 khẩu đã tự ý di dời lên định cư trên núi Cheng Leng thuộc địa phận xã H’bông, huyện Chư Sê, chấp nhận cuộc sống biệt lập, ốm đau không được chữa bệnh, trẻ em không được học hành… Sau khi được sự chung tay vào cuộc, giúp đỡ của cả hệ thống chính trị, làng Hek bây giờ đã được sắp xếp, quy hoạch lại bài bản; 11 trục đường bê-tông chia làng thành tám ô bàn cờ, lấy nhà rông làm khu trung tâm. Hơn 100 hộ, mỗi hộ được cấp 600 m2 đất để làm nhà, chung quanh được rào ngăn nắp bằng lưới và trụ bê-tông có cổng, ngõ; gia súc được nuôi nhốt không phải thả rông, người dân được dùng điện, sử dụng nước sạch...

Theo đồng chí Đỗ Ngọc Thành, Bí thư Huyện ủy Phú Thiện, vấn đề khó nhất là vận động, thuyết phục để các hộ dân ở trên núi Cheng Leng về lại làng. “Nhờ sự đoàn kết, đồng thuận của người dân cho nên tốc độ di dời nhà cửa cũng như triển khai thực hiện các hạng mục xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn tại làng Hek được đẩy nhanh. Đáng chú ý, với sự giúp sức của cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 48, Sư đoàn 320 (Quân đoàn 3) và Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Gia Lai, 12 hộ dân được di dời về vị trí mới an toàn”- đồng chí Thành cho biết.

Anh Ksor Krốt (sinh năm 1990) là hộ nghèo nhất làng. Sau khi được di dời từ núi Cheng Leng về, được chính quyền hỗ trợ 50 triệu đồng, anh và mẹ già đã an cư trong căn nhà mới xây kiên cố. “Chính quyền và các ban, ngành, đoàn thể huyện Phú Thiện, xã Chư A Thai còn hướng dẫn và hỗ trợ gia đình tôi làm vườn rau xanh, chuồng bò, nhà vệ sinh. Sắp tới, tôi sẽ cố gắng sản xuất, chăn nuôi để thoát nghèo và dành tiền cưới vợ”- anh Krốt xúc động bày tỏ. Chủ tịch UBND xã Chư A Thai Phùng Trung Toàn cho biết thêm: “Ban đầu, chúng tôi vận động cho trẻ đến trường, cho trẻ ăn ở nội trú; đưa bác sĩ lên khám, chữa bệnh phát thuốc... Sau đó, chúng tôi tổ chức các hoạt động giao lưu với dân các làng ở dưới núi. Nhờ vậy chỉ sau thời gian ngắn, người dân đã ổn định tư tưởng và cuộc sống”.

Làng Sơn, xã Ia Nan, huyện Đức Cơ, cũng là một trong những địa phương đăng ký thực hiện mô hình điểm làng NTM vùng đồng bào DTTS. Là xã giáp biên giới với Cam-pu-chia, cũng như làng Hek, đời sống của người dân hết sức khó khăn. Trong số 230 hộ, có đến 177 hộ là người dân tộc Gia Rai (chiếm tỷ lệ 77%). Ngay sau khi được UBND huyện Đức Cơ chọn làm điểm xây dựng làng NTM, làng Sơn đã tổ chức họp dân để triển khai thực hiện. Trưởng thôn Rơ Mah Triết cho biết: “Chúng tôi quán triệt chủ trương, kế hoạch của huyện thông qua các cuộc họp làng, giúp người dân hiểu được mục đích, ý nghĩa, vai trò và trách nhiệm của mình trong xây dựng NTM. Tất cả rất phấn khởi và tích cực hưởng ứng”.

Nhờ sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, cùng với sự đồng thuận cao của đồng bào, đến cuối năm 2018, làng Sơn đã đạt cả 19 tiêu chí làng NTM; tỷ lệ hộ nghèo của làng đã giảm 20 hộ so với cuối năm 2017, thu nhập bình quân đầu người đạt 24,8 triệu đồng/người/năm, tăng 5,2 triệu đồng so với năm 2017 và cao hơn thu nhập bình quân đầu người của cả xã Ia Nan (23,24 triệu đồng/người/năm). Hệ thống giao thông, kênh mương nội đồng được xây dựng bài bản, tất cả các hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia và nước sạch; hơn 70% số hộ dân trong làng có nhà vệ sinh, nhà tắm, bể nước hợp vệ sinh. Dân làng Sơn tham gia thực hiện dự án sản xuất cà-phê theo chuỗi giá trị trên địa bàn huyện giai đoạn 2018 - 2020.

Đến nay, diện mạo làng Sơn đã có nhiều khởi sắc, đổi thay và vẫn lưu giữ những nét văn hóa rất riêng của đồng bào dân tộc Gia Rai. Đồng chí Phạm Văn Cường, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Đức Cơ cho biết, hiện các ngành chức năng của huyện đang hoàn chỉnh hồ sơ xét công nhận cho làng Sơn đạt chuẩn NTM theo quy định, đồng thời tổ chức hội nghị đánh giá để nhân rộng mô hình trong năm 2019 và những năm tiếp theo trên địa bàn huyện với hy vọng sẽ tạo ra những điểm nhấn khác biệt trong xây dựng NTM, xóa đói, giảm nghèo ở địa phương.

Vẫn còn nhiều việc phải làm

Sau hơn một năm triển khai thực hiện Chỉ thị số 12 của Tỉnh ủy Gia Lai, các địa phương đã huy động hơn 70,5 tỷ đồng để xây dựng làng NTM trong đồng bào DTTS. Trong đó, ngân sách trung ương và ngân sách tỉnh hơn 23 tỷ đồng, ngân sách cấp huyện 24,3 tỷ đồng, ngân sách xã gần 3,2 tỷ đồng, doanh nghiệp hỗ trợ hơn 1,76 tỷ đồng, nhân dân đóng góp hơn 7,8 tỷ đồng, các nguồn khác hơn 10,3 tỷ đồng. Các địa phương đã huy động hơn 3.820 ngày công để tu sửa, nâng cấp hệ thống đường sá, các công trình phúc lợi. Người dân cũng đã hiến 17.611 m2 đất để làm đường giao thông nông thôn… Đến nay, toàn tỉnh có 15 làng đạt tiêu chuẩn xây dựng NTM trong tổng số 32 làng, thuộc 30 xã ở 17 huyện, thị xã, thành phố đăng ký xây dựng làng NTM trong năm 2018. Trong năm 2019, Gia Lai phấn đấu có 39 làng đạt chuẩn NTM trong vùng đồng bào DTTS. Cùng với đó, tỉnh đang nghiên cứu đề án xây dựng 664 thôn, làng đặc biệt khó khăn của tỉnh trở thành làng NTM từ nay đến năm 2025.

Hội nghị sơ kết một năm thực hiện Chỉ thị số 12 mới đây do Thường trực Tỉnh ủy Gia Lai tổ chức được xem như là việc sơ kết một bước quá trình triển khai mô hình xây dựng NTM trong đồng bào DTTS. Tuy đạt được những kết quả rất khả quan, song trên thực tế, việc triển khai thực hiện Chỉ thị số 12 đang gặp không ít khó khăn, vướng mắc.

Theo lãnh đạo các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh, khó khăn đồng thời cũng là trở ngại đầu tiên là nhận thức của cấp ủy, chính quyền, các đoàn thể và người dân về xây dựng làng NTM vẫn chưa đúng mức và nhất quán. Bên cạnh đó, các làng đồng bào DTTS phần lớn ở vùng sâu, vùng xa, giao thông cách trở, xuất phát điểm của các làng ở mức yếu kém, thiếu kiến thức về tổ chức cuộc sống cho nên sản xuất không hiệu quả, chi tiêu thiếu khoa học, dẫn đến đói nghèo. Chính lối suy nghĩ cũ, cách làm cũ ảnh hưởng khá nặng nề bởi phong tục, tập quán có phần còn lạc hậu của một số đồng bào DTTS, đang là rào cản lớn đối với công tác xóa đói, giảm nghèo nói chung và xây dựng NTM ở vùng đồng bào DTTS nói riêng. Đó là chưa kể, phần đông đồng bào DTTS vẫn còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự bao cấp của Nhà nước.

Một số đại biểu bày tỏ băn khoăn về việc quy hoạch, sắp xếp nhà cửa, bố trí lại dân cư ở các làng đồng bào DTTS như hiện nay liệu có làm mất đi bản sắc kiến trúc văn hóa vốn có của các làng. Từ những kinh nghiệm qua xây dựng các làng điểm ở địa phương mình, Bí thư Huyện ủy Phú Thiện Đỗ Ngọc Thành cho rằng: “Điểm mấu chốt là phải làm thay đổi cơ bản ý thức, tập quán sản xuất của người dân. Quy hoạch lại làng, sắp xếp dân cư nhưng phải giữ được ổn định trong dân, giữ được bản sắc, tránh để không làm xáo trộn đời sống văn hóa tinh thần của người dân tại đây”.

Cùng quan điểm nêu trên, Bí thư Thị ủy An Khê Nguyễn Thị Thanh Lịch cho biết thêm: Qua tìm hiểu các làng DTTS được công nhận, để có được kết quả là sự chung tay vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó đáng kể là mặt trận, các đoàn thể như thanh niên, phụ nữ… Ngoài ra, còn có sự đóng góp khá lớn bằng vật chất từ các doanh nghiệp. Do vậy, ngoài việc sắp xếp, bố trí lại dân cư, xây dựng cơ sở hạ tầng ở các làng thì quá trình xây dựng làng NTM trong đồng bào DTTS phải quan tâm đến việc tạo sinh kế lâu dài. Cụ thể là hỗ trợ người dân phát triển sản xuất bằng những cây trồng, vật nuôi phù hợp với điều kiện địa lý và trình độ sản xuất để nâng cao thu nhập cho họ. Những đầu tư ban đầu là cơ bản nhưng quan trọng hơn vẫn cần sự quan tâm thường xuyên của các đoàn thể chính trị trong việc hướng dẫn, tuyên truyền, giúp người dân dần xóa bỏ tư duy lạc hậu trong sản xuất; xóa bỏ tư tưởng ỷ lại mà phải tự vươn lên ổn định cuộc sống. Đó mới là biện pháp căn cơ lâu dài.

Trao đổi thêm về vấn đề này, Bí thư Tỉnh ủy Gia Lai Dương Văn Trang cho biết: Gia Lai hiện có hơn 45% số dân là đồng bào DTTS sinh sống. Tính đến cuối năm 2017, tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS chiếm hơn 86% trên tổng số hộ nghèo toàn tỉnh. Đây là những vấn đề mà Ban Thường vụ Tỉnh ủy luôn trăn trở. Mô hình xây dựng làng NTM trong đồng bào DTTS là mô hình mới xuất phát từ thực tế của Gia Lai. Quá trình triển khai thực hiện sẽ xuất hiện nhiều vấn đề phát sinh nhưng với những kết quả đạt được và nhất là những kinh nghiệm rút ra từ các làng làm điểm, chúng tôi chỉ đạo các địa phương tiếp tục đẩy mạnh xây dựng làng NTM trong đồng bào DTTS. Từ những mô hình ấy chắc chắn sẽ tạo điểm tựa vững chắc; là động lực quan trọng để nhiều thôn, làng trong tỉnh đổi thay, khởi sắc và phát triển, đem lại cuộc sống ấm no cho đồng bào các dân tộc trên địa bàn tỉnh Gia Lai.

Bài và ảnh: PHAN HÒA