VƯỚNG MẮC TRONG CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC THỰC HIỆN ĐẦU TƯ ĐƯỢC LÀM RÕ QUA CHẤT VẤN CỦA QUỐC HỘI

Chất vấn về lĩnh vực đầu tư công, Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH Tp.Đà Nẵng Trần Chí Cường nêu vấn đề, Luật Ngân sách nhà nước và các quy định của pháp luật chuyên ngành có những quy định về việc sử dụng chi thường xuyên ngân sách nhà nước để mua sắm trang thiết bị phục vụ hoạt động của bộ máy. Tuy vậy, tại điểm a, điểm b của khoản 1, Điều 6 Luật Đầu tư công có nội dung quy định về tính chất của dự án đầu tư công.

Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH Tp.Đà Nẵng Trần Chí Cường đặt câu hỏi chất vấn

Với nội dung quy định như vậy tạo ra cách hiểu cho rằng toàn bộ các dự án xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp, mở rộng, mua sắm tài sản, sửa chữa… đều phải sử dụng nguồn vốn đầu tư công dẫn tới chồng lấn với các quy định của Luật Ngân sách nhà nước và các quy định pháp luật chuyên ngành khác trong việc sử dụng chi thường xuyên để mua sắm, sửa chữa, nâng cấp tài sản công.

Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH Tp.Đà Nẵng Trần Chí Cường cho biết vấn đề này đã được nhiều đại biểu Quốc hội đặt ra trong các kỳ họp trước và trong báo cáo của Chính phủ về rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật cũng chưa được đề cập. Do đó, đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài chính làm rõ các giải pháp để giải quyết?

Trả lời chất vấn này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho rằng, đây là một vướng mắc và cần có sự giải thích luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để các bộ, ngành, địa phương triển khai thực hiện chính xác và yên tâm. Hiện còn những vướng mắc trong triển khai thực hiện do chưa có cách hiểu đầy đủ, thống nhất về chi thường xuyên, chi đầu tư.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc trả lời chất vấn

Tại Điều 6 Luật Đầu tư công quy định kể cả là xây dựng mới, nâng cấp, sửa chữa, mở rộng tài sản công, thì đều đưa vào Luật Đầu tư công và Luật Đầu tư công được xác định kế hoạch đầu tư công trung hạn và đầu tư công hàng năm. Nếu những chương trình, dự án và các nguồn kinh phí không được đưa vào Luật Đầu tư công mặc dù vẫn là ngân sách nhà nước nhưng sẽ sai quy định. Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho rằng, hiện nay phân biệt thế nào là chi thường xuyên, thế nào là chi đầu tư vẫn đang bị bế tắc, tạo nên vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Tham gia trả lời chất vấn về nội dung này, theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, vấn đề này không hẳn do vướng mắc từ Luật Đầu tư công mà cả ở Luật Ngân sách nhà nước. Các dự án về sửa chữa, nâng cấp vẫn đang được triển khai bình thường, không có vướng mắc, nhưng dự án đầu tư mới thì phải thực hiện quy trình theo Luật Đầu tư công. Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết Chính phủ cũng đang trình Quốc hội xem xét cho phép các dự án dưới 15 tỷ đồng thì được thực hiện từ chi thường xuyên.

Làm rõ vấn đề, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, trên cơ sở Tờ trình của Chính phủ, các cơ quan của Quốc hội đã khẳng định và Quốc hội đã có văn bản trả lời Chính phủ là trong thực tiễn cũng như trong quy định pháp luật không có một văn bản nào hay trường hợp nào quy định mức chi phí thường xuyên và chi đầu tư căn cứ vào giá trị số tiền. Chủ tịch Quốc hội làm rõ, không phải từ 15 tỷ đồng trở lên là đầu tư công mà dưới 15 tỷ đồng là chi thường xuyên; chẳng hạn như chi cho trả lương, chi cho giáo dục đào tạo cũng vẫn là chi thường xuyên. Đó là tính chất của các khoản chi chứ không phải là giá trị của các khoản chi.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu làm rõ nội dung trong phiên chất vấn

Chủ tịch Quốc hội cho biết vừa qua Chính phủ, các cơ quan của Quốc hội đã tiến hành tổng rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật. Trước đó, các cơ quan của Quốc hội cũng đã cho biết không có vướng mắc gì trong Luật Đầu tư công và yêu cầu Chính phủ rà soát lại liệu có vướng mắc gì trong Luật Ngân sách nhà nước hay không? Đến nay, sau khi rà soát cũng đã kết luận bước đầu là không có vướng mắc về Luật Ngân sách nhà nước.

Do đó, Quốc hội đã đưa Nghị quyết đặc thù về vấn đề chi thường xuyên và chi đầu tư ra khỏi chương trình. Chủ tịch Quốc hội đề nghị, nếu Chính phủ và các Bộ thấy trách nhiệm giải thích pháp luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội như thế nào thì phải có đề xuất; đồng thời nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội không giải thích những vấn đề đã rõ hoặc những nội dung không có ai yêu cầu giải thích.

Chủ tịch Quốc hội cho biết thêm, hai tổ tổng rà soát văn bản quy phạm pháp luật, một tổ của Chính phủ do Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang làm Tổ trưởng, một tổ của Ủy ban Thường vụ Quốc hội do Phó Chủ tịch Nguyễn Khắc Định làm Tổ trưởng. Hai Tổ rà soát độc lập, tổng hợp từ các bộ, ngành, các địa phương lên, liên quan đến hơn 500 văn bản từ thông tư, nghị định cho đến luật, trong đó có cả Luật Ngân sách nhà nước và Luật Đầu tư công thì không hề có một Bộ nào nói gì về vấn đề này.

Để tường minh trong vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội đã có yêu cầu Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh báo cáo thêm với Quốc hội. Đòng thời cho biết, sẵn sàng sửa đổi, bổ sung trong trường hợp có vướng mắc; nếu chưa rõ, sẵn sàng có giải thích vấn đề chưa rõ.

Vướng mắc phát sinh từ sau khi Thông tư số 65/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính bắt đầu có hiệu lực

Tham gia giải trình, làm rõ hơn vấn đề liên quan đến việc sử dụng kinh phí chi thường xuyên để thực hiện các khoản chi có tính chất đầu tư theo yêu cầu của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, trong phiên họp buổi chiều, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh nêu rõ, các vướng mắc phát sinh từ sau khi Thông tư số 65/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính bắt đầu có hiệu lực và tại thời điểm này hoàn toàn không có các nội dung liên quan đến việc sửa đổi hay thêm các quy định trong Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách nhà nước.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh báo cáo làm rõ một số vấn đề

Chủ nhiệm Ủy ban Lê Quang Mạnh cho biết, Luật Đầu tư công ban hành năm 2014 và được sửa đổi năm 2019. Tuy nhiên, Luật sửa đổi năm 2019 thì hoàn toàn không có nội dung liên quan đến vấn đề này. Bên cạnh đó, Luật Ngân sách nhà nước được ban hành năm 2015. Sau khi 2 Luật này có hiệu lực, Bộ Tài chính cũng đã ban hành rất nhiều thông tư hướng dẫn để tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho các bộ, ngành và địa phương sử dụng nguồn chi thường xuyên thực hiện việc sửa chữa, bảo trì, cải tạo, nâng cấp, mở rộng cơ sở vật chất.

Cụ thể, Thông tư số 52/2018/TT-BTC, Thông tư số 108/2021/TT-BTC và đặc biệt là Thông tư số 92/2017/TT-BTC hướng dẫn chi tiết về việc lập dự toán phân bổ và quyết toán kinh phí để sửa chữa, bảo trì, nâng cấp, mở rộng cơ sở vật chất từ nguồn chi thường xuyên. Sau đó, ngày 29/7/2021, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 65/2021/TT-BTC quy định về lập dự toán, quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí bảo dưỡng, sửa chữa tài sản công; đồng thời bãi bỏ Thông tư 92. Theo đó, Thông tư số 65/2021/TT-BTC không điều chỉnh các vấn đề về việc sử dụng nguồn chi thường xuyên cho xây dựng, cải tạo, nâng cấp, mở rộng tài sản công.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh nêu rõ, mọi vướng mắc chỉ phát sinh bắt đầu từ ngày 15/9/2021 khi Thông tư số 65/2021/TT-BTC bắt đầu có hiệu lực và tại thời điểm này hoàn toàn không có các nội dung liên quan đến việc sửa đổi hay thêm các quy định trong Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách nhà nước. Sau khi Thông tư số 65/2021/TT-BTC có hiệu lực, trong năm 2022, tất cả các địa phương, bộ, ngành đều gặp một vướng mắc chung là do không có cơ sở pháp lý, không có căn cứ để lập dự toán, thanh toán cũng như thực hiện các khoản liên quan đến chi từ nguồn thường xuyên cho các hạng mục có tính chất đầu tư như sửa chữa nhỏ, nâng cấp, mở rộng.

Trong các phiên giải trình tại Kỳ họp thứ 5 và Kỳ họp thứ 6, Quốc hội Khóa XV, Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng đã khẳng định nguyên nhân dẫn đến vướng mắc này là do khoản 1, Điều 6 của Luật Đầu tư công. Cụ thể: “Căn cứ vào tính chất, dự án đầu tư công được phân loại như sau: a) Dự án có cấu phần xây dựng là dự án đầu tư xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp, mở rộng dự án đã đầu tư xây dựng, bao gồm cả phần mua tài sản, mua trang thiết bị của dự án; b) Dự án không có cấu phần xây dựng là dự án mua tài sản, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất, mua, sửa chữa, nâng cấp trang thiết bị, máy móc và dự án khác không quy định tại điểm a khoản này”.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh làm rõ, quy định tại Điều 6 Luật Đầu tư công hoàn toàn chỉ để phân loại dự án theo tính chất của dự án là 2 loại: có cấu phần xây dựng và không có cấu phần xây dựng; không phải điều khoản để định nghĩa dự án đầu tư công là gì; còn khoản 2, Điều 6 thì phân loại theo tính chất quan trọng của dự án. Với ý nghĩa như vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã khẳng định, các quy định này không cấm việc sử dụng kinh phí chi thường xuyên để chi cho các khoản chi có tính chất đầu tư.

Đồng tình với Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách, đại biểu Trần Hữu Hậu – Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh cho biết thêm, Luật Ngân sách nhà nước năm 2014 đã bỏ nội dung chi thường xuyên có tính chất đầu tư. Do đó, đại biểu đề nghị, bên cạnh việc giải thích pháp luật, thì cần xem xét sửa đổi, đưa nội dung chi thường xuyên có tính chất đầu tư vào Luật. Tuy nhiên, điều này cũng liên quan tới Luật Quản lý tài sản công và Luật Đầu tư công. Do đó, đại biểu Trần Hữu Hậu cho rằng, có thể đưa xem xét xây dựng một Luật sửa nhiều luật để các quy định đi ngay vào cuộc sống.

Đại biểu Trần Hữu Hậu – Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh phát biểu tại phiên chất vấn

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ, Luật Ngân sách nhà nước có hiệu lực từ năm 2015 và cho đến nay không có vướng mắc. Luật Đầu tư công cũng đã ban hành khá lâu và qua một lần sửa đổi. Việc phân loại dự án đầu tư công khác với việc những loại nào phải làm danh mục đầu tư. Hàng năm, hàng khóa, Quốc hội được quyết định danh mục đầu tư công của cả Trung ương, ở địa phương thì quy định danh mục đầu tư công của địa phương. Lưu ý rằng những dự án nào thuộc danh mục đầu tư công đều đã rõ chứ không có nghĩa tất cả đều phải quy về đầu tư công, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách có văn bản gửi các cơ quan liên quan; và trong những trường hợp các cơ quan thấy không đủ rõ và có yêu cầu giải thích thì khi đó Ủy ban Thường vụ Quốc hội mới thực hiện giải thích pháp luật. Còn nếu nghị định, thông tư không phù hợp với Luật thì phải sửa nghị định và thông tư./.

Bảo Yến