Vụ tạm giữ lô hàng Bauxit của Công ty Bảo Nguyên: Đủ cơ sở khẳng định lô hàng là quặng thô

Tàu quặng đang được tạm giữ để xử lý theo quy định pháp luật. Ảnh: Mạnh Quân

Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản khẳng định lô hàng là quặng thô

Cục Điều tra chống buôn lậu (ĐTCBL) cho biết, đơn vị đã gửi 35 mẫu vật trên 35 tàu hàng của Công ty cổ phần vận tải và thương mại Bảo Nguyên (Công ty Bảo Nguyên, trụ sở tại huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn) bị tạm giữ ở cảng Cẩm Phả, Quảng Ninh đến trưng cầu giám định tại Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản (Viện KHĐC-KS). Viện KHĐC-KS đã có kết luận giám định lô hàng là quặng thô.

Để xử lý vụ việc một cách thận trọng, khách quan, không gây khó khăn cho doanh nghiệp nhưng cũng không để lọt hành vi vi phạm, ngày 15/9/2020, Cục có buổi làm việc với Viện KHĐC-KS về kết quả giám định các mẫu quặng bauxit nêu trên.

Viện KHĐC-KS cho biết đã phối hợp với Trung tâm Phân tích, thí nghiệm địa chất thuộc Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam (có số Vilas: 032) phân tích mẫu theo 3 phương pháp: phân tích khoáng vật; rơnghen và phân tích hóa. Theo kết luận, kết quả phân tích dưới kính hiển vi điện tử cho thấy kiến trúc, cấu tạo của quặng vẫn được bảo tồn và các khoáng vật thường bị thấm nhuộm sét và keo hydroxit sắt dày đặc bề mặt. Các kết quả phân tích khoáng vật, mẫu rơnghen cho thấy tất cả các mẫu mang đến ngoài chứa khoáng vật đặc trưng của bauxit như diaspor, gipxit còn chứa khá nhiều khoáng vật khác đi kèm với hàm lượng khá cao đặc biệt là nhóm khoáng vật sét, thạch anh, feldspat.

Kết quả phân tích hóa cho thấy hàm lượng Al2O3 trung bình 48,7%. Hàm lượng này thấp hơn hoặc tương đương hàm lượng trung bình của quặng bauxit nguyên khai của khu vực miền Bắc Việt Nam, là loại bauxit trầm tích (bauxit diaspor) tuổi Permi muộn mà trên thế giới hàm lượng này thường đạt 50 - 61%.

Mẫu quặng đã được giám định không đủ tiêu chuẩn là quặng tinh. Ảnh: Mạnh Quân

Như vậy, với đặc điểm mẫu vật và các kết quả phân tích thành phần, đặc điểm khoáng vật, thành phần hóa học, độ hạt như nêu trên cùng các tài liệu tham khảo trong nước và quốc tế đối với mỏ bauxit trầm tích (bauxit diaspor), Viện KHĐC-KS khẳng định có đầy đủ cơ sở kết luận rằng đây là quặng bauxit thô và chịu trách nhiệm về kết luận. Mặt khác, bằng mắt thường cho thấy, các mẫu mang đến còn nguyên rễ cây và có dạng dăm, cục với kích thước lộn xộn rất khác nhau từ hạt nhỏ như sét, bột, cát sạn đến dăm, cuội, tảng, với các tảng đạt trên 20cm lẫn nhiều đất, sét; trên bề mặt các tảng, dăm có tập hợp khoáng vật sét bao phủ, không thể là quặng tinh.

Với kết luận như vậy, lô hàng của Công ty Bảo Nguyên là quặng thô (thuế suất 30%), thay vì khai báo của doanh nghiệp là quặng tinh (thuế suất 20%).

Dừng thông quan để điều tra

Cục ĐTCBL đã mở rộng điều tra làm rõ vi phạm của Công ty Bảo Nguyên đối với việc xuất khẩu quặng, khai báo là tinh quặng bauxit nhưng qua giám định là quặng thô (với mức chênh lệch thuế suất 10%) để xử lý theo quy định.

Cũng theo Cục ĐTCBL, ngày 17/10/2019, Công ty Bảo Nguyên mở tờ khai hải quan làm thủ tục xuất khẩu lô hàng 42.000 tấn tinh quặng bauxite, vận chuyển trên 35 tàu thủy đến khu vực Hòn Nét (thuộc Cảng Cẩm Phả, Quảng Ninh). Trước khi xuất khẩu, Công ty Bảo Nguyên gửi mẫu của lô hàng đến Vinacontrol (là đơn vị có phòng thí nghiệm đạt chuẩn Vilas - Hệ thống công nhận phòng thí nghiệm Việt Nam do Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng cấp) để phân tích. Ngày 18/10/2019, Vinacontrol trả kết quả thể hiện hàng đủ điều kiện xuất khẩu (tỷ lệ nhôm ô xít lớn hơn hoặc bằng 50%, vượt hàm lượng ghi trên giấy phép xuất khẩu do Bộ Công thương cấp cho Công ty Bảo Nguyên).

Ngày 22/10/2019, Cục ĐTCBL có điện fax gửi Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Cẩm Phả với nội dung nghi vấn lô hàng ghi sai số lượng, chủng loại lô hàng nêu trên nên tiến hành kiểm tra thực tế, lấy mẫu và trưng cầu giám định toàn bộ lô hàng.

Đến ngày 26/12/2019, Tổ công tác của Cục ĐTCBL thông báo kết quả giám định cho Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Cẩm Phả 35 phiếu kết quả giám định mẫu do Viện KHĐC-KS (Bộ Tài nguyên và Môi trường) có kết luận mẫu phân tích là quặng Bauxit dạng thô. Ngày 26/12/2019, Cục ĐTCBL mời đại diện Công ty Bảo Nguyên xuống làm việc và thông báo lô hàng trên bị tạm giữ với lý do được xác nhận là “quặng bauxite dạng thô”.

Theo Cục ĐTCBL, phiếu kết quả thử nghiệm của Vinacontrol do Công ty Bảo Nguyên tự lấy mẫu gửi giám định, không có cơ quan hải quan chứng kiến việc lấy mẫu, vi phạm quy định khoản 1 Điều 5 Thông tư số 41/2012/TT-BCT (đã được sửa đổi, bổ sung tại khoản 3 Điều 1 Thông tư 12/2016/TT-BCT) nên không có giá trị làm thủ tục hải quan cho lô hàng xuất khẩu trên.

Đáng chú ý, tại Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày 30/3/2015 của Thủ tướng Chính phủ quy định về việc tăng cường hiệu lực thi hành chính sách, pháp luật về khoáng sản cũng nêu rõ: “Không xuất khẩu khoáng sản thô”. Mẫu quặng trong lô hàng của Công ty Bảo Nguyên có nhiều kích thước lộn xộn rất khác nhau từ nhỏ như sét, bột, cát, sạn đến dăm, cuội và có nhiều mẫu vật trên 20 cm lẫn nhiều đất, sét bao phủ bề mặt. Trong khi đó, thông tin Công ty Bảo Nguyên cung cấp cho cơ quan chức năng là quặng bauxit của công ty đã được sàng tuyển có kích thước dưới 10 cm.

Việc Công ty Bảo Nguyên viện dẫn một văn bản năm 2007 của Bộ Công nghiệp (nay là Bộ Công thương) trả lời Hải quan phân biệt quặng và tinh quặng theo Thông tư số 02/2006/TT-BCT là không hợp lý, vì văn bản đã hết hiệu lực thi hành. Hiện nay, theo Thông tư 41/2012/TT-BCT của Bộ Công thương (đã được sửa đổi, bổ sung tại Thông tư số 12/2016/TT-BCT), sản phẩm chế biến từ quặng bauxit phải đạt tiêu chuẩn, chất lượng đối với Hydroxit nhôm - Al(OH)3 thì AL2O3>=64%; Alumin thì AL2O3>=98%. Vì vậy, việc Hải quan không cho phép thông quan, tạm giữ hàng hóa là đúng quy định của pháp luật.

Song Linh