Vì sao thuốc lá lậu tái gia tăng?

Năm 2016, buôn lậu thuốc lá tái gia tăng trở lại. Ảnh Nguyễn hà

Báo cáo của hiệp hội Thuốc lá Việt Nam (Hiệp hội) cho thấy: năm 2016, hoạt động buôn lậu thuốc lá đã tái gia tăng. Nếu như năm 2015, với sự chỉ đạo của Chính phủ, các lực lượng chức năng quyết liệt ra quân đồng loạt thực hiện có hiệu quả Chỉ thị 30 và Nghị định 124/2015/NĐ-CP, thuốc lá lậu đã giảm 30% so với 2014, thì sang năm 2016, thuốc lá lậu tái gia tăng và diễn biến phức tạp. Số lượng thuốc lá buôn lậu ước tăng 10% so với 2015, chiếm 20% thị phần, gây thất thu thuế của Nhà nước ước tính khoảng 8.000 tỷ đồng.

Thực tế cho thấy các đối tượng buôn lậu thuốc lá ngày càng tinh vi, manh động, sử dụng các phương tiện, thiết bị hiện đại, thách thức các cơ quan quản lý Nhà nước mặt khác theo Hiệp hội, công tác chống buôn lậu thuốc lá có dấu hiệu chùng xuống. Điều này được thể hiện qua các số liệu cụ thể như: Số đối tượng bị bắt giữ xử lý hình sự giảm 53,5% ( so với năm 2015); Số vụ bắt giữ xử lý hình sự giảm 58,9%; Lượng thuốc lá bị bắt giữ và tiêu hủy cũng giảm hơn 30% (6,81 triệu bao so hơn 10 triệu bao năm 2015).

Năm 2015 đã tiêu hủy 10.147.156 bao, kinh phí hỗ trợ là 30,3 tỷ đồng. Năm 2016 đã tiêu hủy 6.815.873 bao, kinh phí hỗ trợ là 21,6 tỷ đồng.

Nhiều nguyên nhân đã được đại diện Hiệp hội đưa ra như do Thuế TTĐB và tỷ lệ trích Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá tăng, dẫn đến kinh doanh thuốc lá lậu tăng lợi nhuận cao hơn nhiều lần so với kinh doanh thuốc lá sản xuất trong nước. Thuốc lá nhập lậu giá rẻ không in CBSK bằng hình ảnh, hàm lượng tar, nicotin cao vượt quy định đã thu hút một bộ phận không nhỏ người tiêu dùng. Nhãn hiệu Jet và Hero chiếm tỷ lệ trên 70% thuốc lá nhập lậu. Cùng với đó là sự thiếu quyết liệt của một số địa phương, lực lượng chức năng trong việc đấu tranh phòng, chống buôn lậu thuốc lá cũng là một nguyên nhân dẫn đến tình trạng buôn lậu thuốc lá tái gia tăng năm 2016.

Đặc biệt, cơ quan này cho rằng: Sự thiếu nhất quán trong các văn bản pháp quy liên quan đến việc xử lý hành vi buôn lậu thuốc lá như các quy định tại Bộ luật hình sự 2015, Nghị định 124/2015/NĐ-TTg, công văn số 06/TANDTC-PC của Tòa án nhân dân tối cao, Luật Thương mại, Luật Đầu tư… gây khó khăn và ách tắc việc xét xử tội danh buôn bán, vận chuyển, tàng trữ thuốc lá nhập lậu, làm mất dần đi công cụ răn đe có tính mạnh mẽ nhất của pháp luật; Đồng thời cũng làm giảm đi sự quyết liệt trong công tác chống thuốc lá lậu của các lực lượng chức năng vì bắt giữ mà không xử lý được .

Theo đó Hiệp hội đã đưa ra 7 kiến nghị nhằm đẩy mạnh công tác chống buôn lậu thuốc lá giai đoại tới như sau:

1.Chính phủ chỉ đạo Ban chỉ đạo 389 Quốc gia, Ban chỉ đạo 389 các địa phương, các lực lượng chức năng Trung ương, địa phương triển khai quyết liệt Chỉ thị 30/CT-TTg của Thủ tướng Chính Phủ, phối hợp đề ra chương trình hành động tại các vùng trọng điểm buôn lậu thuốc lá. Bộ Công Thương chỉ đạo Cục Quản lý thị trường và các chi cục địa phương kiên quyết đấu tranh, kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, buôn bán thuốc lá nhập lậu, đặc biệt là việc bày, bán thuốc lá lậu tại các tủ, quầy, cửa hàng, nhà hàng, khách sạn.

2.Chính phủ trình Quốc hội sửa Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá, cho phép chuyển việc quản lý Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá về Bộ Tài chính để phù hợp với chức năng quản lý chuyên môn và trích 50% Quỹ cho công tác đấu tranh phòng chống thuốc lá nhập lậu, hỗ trợ kinh phí, trang thiết bị phương tiện, biên chế cho các lực lượng trực tiếp thi hành công tác chống buôn lậu thuốc lá.

3.Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi Bộ Luật hình sự 100/2015/QH13, không áp dụng giá trị hàng phạm pháp tối thiểu làm căn cứ để định tội và định khung đối với các tội danh liên quan đến hoạt động buôn bán, vận chuyển, tàng trữ thuốc lá lậu mà xử lý hình sự đối với các hành vi kể trên dựa trên cơ sở số lượng từ 500 bao trở lên, thống nhất với quy định tại Nghị định 124/2015/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Cụ thể: Đối với Khoản 1 Điều 190 (tội sản xuất buôn bán hàng cấm), cần quy định xử lý hình sự đối với trường hợp: b)Hàng cấm, hàng phạm pháp là thuốc lá điếu nhập lậu từ 1.500 bao đến 3.000 bao; hoặc từ 500 bao đến 1.500 bao, đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, hoặc tội tàng trữ, vận chuyển hàng cấm quy định tại Điều 191 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;”; Đối với Khoản 1 Điều 191 (tội tàng trữ; vận chuyển hàng cấm), cần quy định xử lý hình sự đối với trường hợp: b) Hàng cấm, hàng phạm pháp là thuốc lá điếu nhập lậu từ 1.500 bao đến 3.000 bao; hoặc từ 500 bao đến 1.500 bao, đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, hoặc tội tàng trữ, vận chuyển hàng cấm quy định tại Điều 191 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm”.

Tiêu hủy mà không tái xuất thuốc lá nhập lậu bị tịch thu là một trong những giải pháp là Hiệp hội kiến nghị lên Chính phủ

4.Bộ Tài chính không thu tiền tem thuế thuốc lá bao của doanh nghiệp vì bản chất của việc dán tem là để phục vụ cho việc quản lý thuế của Nhà nước.

5.Chính phủ chỉ đạo tiêu hủy toàn bộ thuốc lá nhập lậu bị tịch thu nhằm chống tái thẩm lậu theo Quyết định 2371/QĐ-TTg ngày 26/12/2014, đưa quy định tiêu hủy thuốc lá vào nội dung sửa đổi, bổ sung Nghị định 67/2013/NĐ-CP.

6.Chính phủ và các bộ, ngành xem xét tăng biên chế và công cụ hỗ trợ cho lực lượng công an, biên phòng, hải quan và QLTT; hỗ trợ kinh phí, trang thiết bị phương tiện, biên chế cho các lực lượng trực tiếp kiểm tra, kiểm soát chống buôn lậu thuốc lá.

7.Chính phủ cho phép xây dựng lò tiêu hủy thuốc lá lậu tập trung (do Hiệp hội xây dựng phương án) nhằm đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường.

Từ 1/1/2017, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam nâng mức hỗ trợ tiêu hủy thuốc lá nhập lậu từ 3.500đ/bao lên 4.500đ/bao.Năm 2017, Hiệp hội TLVN thống nhất loại bỏ không ký hợp đồng với các đại lý bị phát hiện có bán thuốc lá ngoại nhập lậu.

Ngày 19/11/2015, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 124/NĐ-CP quy định hành vi buôn bán hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu từ 500 bao trở lên sẽ bị xử lý hình sự. Tuy vậy, ngày 26/1/2016, Tòa án nhân tối cao có ban hành Công văn số 06/TANDTC-PC v/v truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người mua bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép pháo nổ, thuốc lá điếu nhập lậu với nội dung “Trước mắt chỉ xem xét xử lý hình sự nếu đáp ứng các yếu tố cấu thành tội buôn lậu và vận chuyển trái phép thuốc lá qua biên giới”. Hướng dẫn này đã làm giảm gần như toàn bộ việc xử lý hình sự đối với các hành vi vận chuyển, tàng trữ, buôn bán thuốc lá điếu nhập lậu trên toàn quốc. Việc xét xử theo tội buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá qua biên giới rất ít khi thực hiện được trên thực tế do đường biên giới Việt Nam tiếp giáp với các nước láng giềng như Campuchia, Lào, Trung quốc rất dài, rất khó có bằng chứng chứng minh đối tượng có hành vi buôn bán, vận chuyển “qua biên giới”.

Nguyễn Hà