Về nơi các Anh hùng Liệt sỹ hóa thân vào lòng đất Mẹ

Mẹ Nguyễn Thị Thứ là Bà mẹ VNAH tiêu biểu nhất cả nước.

NTLS Điện Bàn được công nhận là nghĩa trang cấp quốc gia, có diện tích hơn 3ha, đã quy tập gần 5.650 mộ Liệt sỹ hy sinh trên khắp mọi miền đất nước và nước ngoài; trong đó 1.600 mộ chưa xác định được tên; 125 Bà mẹ VNAH và 37 lão thành cách mạng...

Ông Phan Văn Hóa, quản trang tại đây, nhớ lại: “Sau chiến tranh, Điện Bàn có hơn 19.800 Liệt sỹ, nhiều nhất nước. Do vậy, cần phải có một nghĩa trang xứng tầm để quy tập, tri ân và tôn vinh công lao to lớn những người đã ngã xuống là điều không thể chậm trễ. Và, vị trí được chọn xây dựng NTLS là nghĩa địa gia tộc của các hộ làng Viêm Tây (Điện Thắng). Sau giải phóng chừng 2 năm, lãnh đạo huyện và xã vận động nhân dân di dời mồ mả người thân xuống nơi mới thuộc xã Điện Nam và Điện Ngọc (vùng Đông Điện Bàn), dành khu đất này và mở rộng diện tích để xây NTLS huyện.

Người dân Điện Thắng bao đời nay một lòng sắc son, thủy chung với cách mạng và họ sẵn sàng chung tay vì nghĩa lớn, nên nhà nào có mộ đều nhanh chóng cất bốc mà không hề phàn nàn, kêu ca hay đòi hỏi đền bù, hỗ trợ...

NTLS Điện Bàn là nơi các AHLS trở về với đất Mẹ

Năm 1980, bắt đầu xây dựng NTLS nhưng ban đầu kinh phí quá chật vật nên các nấm mộ chỉ đắp bằng đất. Từ 1981-1983, việc quy tập LS được tiến hành đồng loạt tại nhiều địa phương trong huyện đưa về đây.

Sau năm 1989, khi cuộc chiến tranh biên giới Tây-Nam và nghĩa vụ quốc tế ở Campuchia kết thúc, Điện Bàn đã tổ chức quy tập 125 hài cốt Liệt sỹ, là những người con thân yêu hy sinh vì nghĩa vụ quốc tế cao cả đưa trở về quê nhà. Năm 2004, tiếp tục đưa 35 hài cốt Liệt sỹ từ NTLS huyện Đức Cơ (Gia Lai) về Điện Bàn.

Năm 2002, các khu mộ Liệt sỹ được xây rộng, tôn cao và phủ lớp đá mài. Từ đó đến nay, ngân sách Nhà nước và các nhà hảo tâm đã đầu tư hàng chục tỉ đồng để tôn tạo, nâng cấp NTLS ngày thêm đàng hoàng và thành kính hơn.

Bên phải khu viên nghĩa trang là Nhà lưu niệm AHLS Nguyễn Văn Trỗi xây dựng từ năm 1994, bằng nguồn kinh phí đóng góp của Đoàn viên thanh niên tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng (cũ); đến năm 2012, tuổi trẻ cả nước đóng góp hơn 5,3 tỷ đồng để nâng cấp Nhà lưu niệm; trở thành “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống vẻ vang của ông cha thuở trước với những thế hệ tương lai của đất nước.

Nằm yên nghỉ trong NTLS Điện Bàn, mộ Bà mẹ VNAH Nguyễn Thị Thứ (có 9 người con ruột, 1 con rể và 2 cháu ngoại là Liệt sỹ), được chôn ở vị trí trang trọng. Nơi đây còn có rất nhiều mộ Liệt sỹ quê Điện Bàn đã từng làm rạng danh quê hương, đất nước như chị Trần Thị Lý “Người con gái Việt Nam” trong thơ của nhà thơ Tố Hữu; là nguyên Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam-Đà Nẵng Cao Sơn Pháo, mà cuộc đời hoạt động cách mạng của ông như là khúc tráng ca bất tận; là tên tuổi lừng danh của 13 Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân trong các thời kỳ kháng chiến....

Quản trang Phan Văn Hóa luôn miệt mài và dốc hết tâm sức với nhiều việc làm cụ thể để cho “mồ yên mả đẹp”. Ông còn lưu trữ đầy đủ thẻ quản lý mộ chí cùng với sơ đồ mộ, giúp các thân nhân đến đây dễ dàng tìm mộ người thân.

3 năm qua, thực hiện Đề án 1237/CP của Chính phủ, Điện Bàn đã quy tập được nhiều hài cốt Liệt sỹ ở vị trí khó khăn, vất vả nhất. Tiêu biểu là trường hợp đồng chí Phạm Nghiện, nguyên Phó Bí thư Huyện ủy hy sinh trong kháng chiến chống Pháp. Nhiều Liệt sỹ từng làm nhiệm vụ ở chiến trường K lâu nay chôn cất ở Quân khu 7, Quân khu 9... cũng lần lượt được đưa về NTLS Điện Bàn.

Điện Bàn luôn tìm kiếm và quy tập hài cốt LS về NTLS thị xã

Tháng 9/2016, Điện Bàn tìm kiếm, cất bốc và trọng thể an táng 8 hài cốt Liệt sỹ là bộ đội, du kích bị địch bắt giam tại nhà lao Điện Bàn sau đó bị xử bắn tại xã Điện Phước. Việc làm ý nghĩa trên đã làm vơi đi nỗi đau da diết kéo dài tận 64 năm qua, vì nỗi đau "các Liệt sỹ vẫn lặng lẽ nằm ở bìa rừng" cho đến ngày quy tập. Do không xác định tên tuổi, cơ quan chức năng tiếp tục lấy mẫu từng thân nhân để kiểm tra ADN nhằm xác định được danh tính của các Liệt sỹ.

Tượng đài cao sừng sửng, uy nghi nằm chính giữa khu viên nghĩa trang, xen lẫn hai bên là những thảm cỏ xanh tươi, những nhà bia, nhà chuông cổ kính; được bao bọc bỡi hàng dừa thơ mộng, vi vu trong gió. Nơi các anh, chị đang nằm luôn tỏa ngát hương thơm và đầm ấm nghĩa tình của những người đang sống hôm nay...

Ngọc Phó- Hồng Vân