Tương lai bền vững cho ngành lúa gạo Thái Lan

Tuy nhiên, ngành lúa gạo ở quốc gia xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới cũng đang đứng trước những thách thức do tình trạng biến đổi khí hậu và cả những diễn biến đột xuất bất ngờ trên thị trường lương thực thế giới.

Gạo được bày bán tại một siêu thị ở Bangkok, Thái Lan. Ảnh: AFP/TTXVN

* Tác động của El Nino và lệnh cấm xuất khẩu gạo từ Ấn Độ

Theo Bộ Thương mại Thái Lan, xuất khẩu gạo của nước này có thể vượt 8 triệu tấn trong năm nay, chủ yếu do nhu cầu toàn cầu tăng cao khi các nước tăng cường tích trữ gạo để đối phó với hiện tượng khí hậu El Nino đã quay trở lại.

Trong số các nước ASEAN, Philippines dự kiến tăng lượng gạo nhập khẩu lên 2-3 triệu tấn, còn Indonesia đang xúc tiến việc mua một lượng lớn gạo từ cả Thái Lan và Việt Nam. Ngoài khu vực Đông Nam Á, Iraq dự kiến sẽ nhập khẩu khoảng 1 triệu tấn gạo Thái Lan trong năm nay, ngang bằng với năm 2022.

Bộ Thương mại Thái Lan nhận định việc Ấn Độ bất ngờ ra lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng hôm 20/7 khiến giá gạo trên thị trường thế giới tăng cao đã tạo cơ hội cho xuất khẩu gạo sang thị trường châu Phi vốn trước đây phụ thuộc vào nhập khẩu từ Ấn Độ. Bộ này cũng xác nhận Thái Lan đang được hưởng lợi từ lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ và không có lý do gì để dừng các chuyến hàng của chính mình, vì Thái Lan có đủ sản lượng cho xuất khẩu và tiêu dùng trong nước.

Theo dự báo của Trung tâm Nghiên cứu Kasikorn (KRC) hồi đầu tháng Sáu, tổng sản lượng gạo năm nay của Thái Lan sẽ nằm trong khoảng 32,7 đến 33,2 triệu tấn, đủ cho nhu cầu tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Tuy vậy, KRC cảnh báo sản lượng gạo dự kiến có thể thấp hơn nhiều nếu hạn hán kéo dài do ảnh hưởng của hiện tượng khí hậu El Nino và gây thiệt hại nhiều hơn cho mùa màng.

Một báo cáo của Cục Thủy lợi Hoàng gia cho biết, lượng mưa ở Thái Lan dự kiến sẽ giảm 5% trong năm nay so với mức trung bình 30 năm qua và mực nước trong các hồ chứa được dự đoán chỉ đạt xấp xỉ 50% lượng nước của năm trước, ảnh hưởng đến cây trồng trong khu vực tưới tiêu.

Trong khi đó, dựa trên dự báo của Ban Kinh tế nông nghiệp, tổng diện tích trồng lúa của Thái Lan năm 2023 (vụ thu hoạch 2023/2024) ước đạt 10 triệu ha, giảm 96.000 ha hay 0,96% so với năm trước. Diện tích gieo trồng giảm là do điều kiện thời tiết thay đổi khiến lượng mưa đến muộn và ít hơn so với năm trước. Do đó, nhiều nông dân có thể bỏ hoang ruộng và ở một số vùng, việc trồng lúa có thể bị giới hạn chỉ trong một vụ mùa.

Sản lượng thóc trên mỗi ha ruộng cũng được dự đoán sẽ giảm vì nguồn cung cấp nước hạn chế do lượng mưa giảm từ tháng 8-10 do hiện tượng El Nino. Thời kỳ khô hạn này ảnh hưởng đến sự nảy mầm của hạt và hình thành hạt lúa, dẫn đến giảm sản lượng lúa nói chung.

Ông Chookiat Ophaswongse, Chủ tịch danh dự của Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, đánh giá sản lượng thấp hơn dự kiến sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu gạo, đặc biệt đối với gạo trắng và gạo đồ mà nhu cầu từ các quốc gia nhập khẩu vẫn mạnh. Đồng thời, sản lượng gạo giảm cũng sẽ dẫn đến tăng giá thóc và gạo xay xát.

Bên cạnh đó, ông Chookiat cũng lưu ý rằng sau lệnh cấm của Ấn Độ, xuất khẩu gạo của Thái Lan cũng có thể gặp một số khó khăn, đặc biệt là về giá cả của các loại gạo trong các hợp đồng đã ký kết nhưng chưa giao hàng. Các nhà xuất khẩu gạo và thương nhân trong nước có thể cần hoãn các hợp đồng mua bán vì họ cho rằng động thái của Ấn Độ có thể đẩy giá toàn cầu lên cao hơn. Theo ông, việc tiếp thị gạo Thái Lan trong nửa cuối năm nay dự kiến sẽ gặp nhiều thách thức, và trong ngắn hạn cả các nhà xuất khẩu cũng như kinh doanh gạo trong nước phải báo giá một cách thận trọng.

Để đối phó với những thách thức trước mắt, Bộ Thương mại Thái Lan đã thành lập "phòng tác chiến" với nhiệm vụ đánh giá tác động của hiện tượng El Nino đối với nông sản Thái Lan, đặc biệt là gạo, theo dõi tình hình sản xuất nông nghiệp, điều kiện thị trường, giá gạo và các nông sản khác cũng như chuẩn bị sẵn sàng các biện pháp giảm thiểu tác động. Trong khi đó, các tham tán thương mại của Thái Lan trên toàn thế giới sẽ phụ trách việc giám sát tình hình hạn hán, sản xuất nông nghiệp, giá cả và thị trường cho tất cả các sản phẩm nông nghiệp, đặc biệt tập trung vào gạo. Họ sẽ báo cáo những phát hiện của mình cho Bộ Thương mại 1-2 tuần một lần để cập nhật tình hình quốc tế.

Gạo được bày bán tại một siêu thị ở Bangkok, Thái Lan. Ảnh: AFP/TTXVN

* Cần sẵn sàng cho một tương lai bền vững

Theo ông Chookiat, ngành lúa gạo Thái Lan tiếp tục cần phát triển một cách bền vững, đặc biệt là về hệ thống sản xuất và canh tác. Điều này bao gồm cải thiện các giống năng suất thấp, tối ưu hóa việc sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu, cũng như áp dụng các công nghệ sản xuất khác nhau để nâng cao hiệu quả và giảm chi phí, giúp Thái Lan cạnh tranh với các nước xuất khẩu gạo.

Ông Chookiat nhấn mạnh việc phát triển các hệ thống thủy lợi phải được đẩy mạnh và thực hiện hiệu quả hơn trong việc phân bổ nước cho cả tiêu dùng và mục đích nông nghiệp. Điều này rất quan trọng do điều kiện thời tiết có nhiều biến động trong những năm gần đây, dẫn đến các đợt hạn hán và lũ lụt xen kẽ nhau, gây thiệt hại cho cây trồng và làm giảm năng suất cũng như chất lượng mùa vụ.

Các hệ thống dữ liệu nông nghiệp cần phải chính xác và đáng tin cậy, cho phép các bên liên quan sử dụng thông tin để lập kế hoạch trong tương lai. Bên cạnh đó, chính phủ cũng cần hỗ trợ và thúc đẩy nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp, với nguồn kinh phí phải được phân bổ thích hợp cho hoạt động nghiên cứu cũng như đào tạo các nhà nghiên cứu mới.

Liên quan đến các mối quan tâm về môi trường, trồng lúa góp phần đáng kể vào việc phát thải khí nhà kính, ảnh hưởng đến khí hậu trên toàn thế giới. Do đó, các biện pháp khẩn cấp phải được thực hiện để giảm thiểu sự nóng lên toàn cầu, khiến việc giảm lượng khí thải metan từ các cánh đồng lúa trở thành một vấn đề cấp bách.

Trong tương lai, các nước nhập khẩu có thể áp đặt các rào cản thương mại dựa trên phát thải khí nhà kính, khiến vấn đề này càng trở nên nghiêm trọng hơn. Do đó, làm thế nào để phát triển ngành lúa gạo đồng thời với đáp ứng các yêu cầu về giảm phát thải từ canh tác lúa sẽ là thách thức không chỉ đối với Thái Lan mà còn với các quốc gia xuất khẩu gạo nói chung./.

Đỗ Sinh (P/v TTXVN tại Bangkok)