Thủ tướng Nhật Bản thăm Mỹ: Củng cố quan hệ đồng minh

Nghi thức đón tiếp trọng thể

Tổng thống Joe Biden và Đệ nhất Phu nhân Jill Biden lần đầu tiên chào đón cả Thủ tướng Kishida và phu nhân tới Tòa Bạch Ốc vào tối 9.4 (theo giờ địa phương), mở quốc yến trang trọng để tiếp đãi vị khách châu Á. Ông Kishida là nhà lãnh đạo nước ngoài thứ năm được Tổng thống Biden đón tiếp trọng thể trong bữa tiệc chiêu đãi cấp quốc gia kể từ khi ông nhậm chức hồi năm 2021. Trước đó, chỉ có 4 nguyên thủ từ Ấn Độ, Australia, Hàn Quốc và Pháp được đón tiếp bằng quốc yến, cho thấy sự tập trung của Mỹ vào quan hệ đối tác an ninh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Tổng thống Mỹ Joe Biden và Đệ nhất phu nhân Jill Biden chào đón Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida và phu nhân Yuko Kishida tại Nhà Trắng ngày 9.4. Ảnh: AFP

Ông Kishida cũng là nhà lãnh đạo Nhật Bản đầu tiên có chuyến thăm cấp nhà nước tới Mỹ kể từ ông Shinzo Abe vào năm 2015.

Mở rộng hợp tác quốc phòng

Sau lễ đón tiếp chính thức tại Bãi cỏ phía Nam của Tòa Bạch Ốc vào ngày 10.4, hai nhà lãnh đạo tiến hành hội đàm song phương trước khi có một cuộc họp báo chung.

Theo thông cáo của Nhà Trắng, hai nhà lãnh đạo sẽ thảo luận nhiều chủ đề khác nhau trong cuộc gặp, từ các vấn đề ngoại giao và kinh tế đến những lo ngại về an ninh khu vực và toàn cầu. Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan cho biết hai nhà lãnh đạo này sẽ thảo luận về việc làm sâu sắc hơn mối quan hệ đối tác trong các vấn đề như công nghệ không gian, đầu tư kinh tế, hợp tác ngoại giao toàn cầu, và chống biến đổi khí hậu. Ngoài ra, cả hai nước sẽ công bố mối quan hệ đối tác nghiên cứu về các công nghệ quan trọng và mới phát triển như AI, chất bán dẫn lượng tử, và năng lượng sạch.

Thủ tướng Nhật Bản, người đã thúc đẩy những thay đổi sâu rộng nhằm củng cố khả năng phòng thủ của Nhật Bản kể từ khi nhậm chức vào năm 2021, luôn nhấn mạnh rằng Nhật Bản và Mỹ hiện là đối tác toàn cầu đang nỗ lực duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ và Nhật Bản sẵn sàng đảm nhận vai trò quốc tế lớn hơn về an ninh, kinh tế và không gian để hỗ trợ Washington. Hai nhà lãnh đạo sẽ đồng ý về kế hoạch hiện đại hóa cơ cấu chỉ huy quân sự của 2 bên để có thể hoạt động tốt hơn. Mỹ có 50.000 quân đồn trú ở Nhật Bản. Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản đang chuẩn bị tái cơ cấu để có bộ chỉ huy thống nhất cho các lực lượng lục quân, không quân và hải quân vào tháng 3.2025.

Hai bên cũng kỳ vọng có những sáng kiến mới về hợp tác công nghiệp quốc phòng, bao gồm hợp tác sản xuất vũ khí, có thể là một tên lửa mới, sửa chữa và bảo trì các tàu chiến Mỹ cũng như các thiết bị khác ở Nhật Bản để hỗ trợ các hoạt động của Mỹ ở Tây Thái Bình Dương. Ngoài ra, Nhật Bản có khả năng tham gia vào đối tác an ninh Mỹ-Anh-Australia để phát triển và chia sẻ các khả năng quân sự tiên tiến, bao gồm trí tuệ nhân tạo, chiến tranh điện tử, vũ khí siêu thanh. Hai bên dự kiến xác nhận sự tham gia của Nhật Bản vào chương trình mặt trăng Artemis của NASA và sự đóng góp của nước này đối với tàu thám hiểm mặt trăng do Toyota Motor Corp có sự tham gia của phi hành gia Nhật Bản.

Thủ tướng Fumio Kishida và Tổng thống Joe Biden sẽ tham gia hội nghị thượng đỉnh ba bên lần đầu tiên với Tổng thống Philippineses Ferdinand Marcos vào ngày mai (11.4). Thủ tướng Kisida tuyên bố, sự hợp tác giữa 3 quốc gia là vô cùng quan trọng trong việc duy trì hòa bình và ổn định ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương cũng như bảo vệ trật tự quốc tế tự do và cởi mở dựa trên các quy định của pháp luật”.

Hoa Kỳ và Nhật Bản đã cho thấy dấu hiệu hợp tác ngày càng sâu sắc trong những tuần gần đây, khi cả hai nước đồng bảo trợ cho một nghị quyết của Liên Hợp Quốc kêu gọi cấm khai triển và phát triển vũ khí hạt nhân trong không gian. NATO đã gửi lời mời ông Kishida tới tham dự Hội nghị Thượng đỉnh kỷ niệm 75 năm thành lập ở Washington vào tháng 7 mặc dù Nhật Bản không phải là thành viên của liên minh này.

Gần đây nhất, Nhật Bản được kỳ vọng sẽ trở thành một đối tác của AUKUS, một hiệp ước an ninh ba bên giữa Australia, Vương quốc Anh, và Hoa Kỳ. Trong một tuyên bố chung ngày 8.4, Bộ trưởng Quốc phòng các nước AUKUS cho biết, họ sẽ xem xét đưa Nhật Bản vào “Trụ cột II” của Hiệp ước, nhằm tăng cường hợp tác công nghệ và khả năng tác chiến giữa các lực lượng vũ trang của các nước thành viên. Các lĩnh vực hợp tác bao gồm phát triển trí tuệ nhân tạo, vũ khí siêu thanh, và công nghệ radar.

Hợp tác kinh tế nhấn mạnh vào công nghệ

Trong chuyến thăm, Thủ tướng Kishida cũng muốn nêu bật những đóng góp kinh tế của Nhật Bản ở Mỹ. Ông Kishida sẽ gặp gỡ các lãnh đạo doanh nghiệp và thăm nhà máy sản xuất pin xe điện của Toyota đang được xây dựng để dự kiến ra mắt vào năm 2025, cũng như một công ty chi nhánh sản xuất máy bay thương mại của Honda ở North Carolina. Ông cũng sẽ gặp gỡ các sinh viên tại Đại học Tiểu bang North Carolina vào ngày 12.4.

Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida cho biết ông nhìn thấy cơ hội hợp tác nhiều hơn với Mỹ trong lĩnh vực chip máy tính thế hệ tiếp theo. Hãng công nghệ Microsoft cho biết sẽ đầu tư 2,9 tỷ USD trong hai năm để mở rộng cơ sở hạ tầng đám mây và trí tuệ nhân tạo tại Nhật Bản, khoản đầu tư lớn nhất trong 46 năm hoạt động của hãng tại quốc gia Đông Bắc Á. Hai nhà lãnh đạo cũng dự kiến sẽ thảo luận về một dự án tàu cao tốc ở Texas sử dụng công nghệ và đầu tư của Nhật Bản.

Thủ tướng Kisida nhấn mạnh: “Nhật Bản hoan nghênh các khoản đầu tư từ Mỹ nhằm thúc đẩy sự hợp tác trong các công nghệ quan trọng và mới nổi. Tăng trưởng kinh tế mà đất nước chúng tôi đạt được thông qua các khoản đầu tư của Mỹ sẽ đóng vai trò là nguồn tài trợ cho các khoản đầu tư tiếp theo vào Mỹ của các thực thể Nhật Bản. Năm ngoái, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Nhật Bản vào Mỹ đã vượt 750 tỷ USD, đưa Nhật Bản trở thành nhà đầu tư lớn nhất vào Mỹ trong 4 năm liên tiếp kể từ năm 2019. Các doanh nghiệp Nhật Bản hoạt động tại hơn 8.500 địa điểm trên khắp nước Mỹ, tạo ra hơn 1 triệu việc làm”.

Trong bài phát biểu trước Quốc hội Nhật Bản ngày 4.4, ông Kishida cho biết ông có kế hoạch truyền đạt “những gì Nhật Bản và Hoa Kỳ muốn truyền lại cho thế hệ tương lai và những gì chúng ta cần làm cho họ”.

Chuyến thăm diễn ra vào thời điểm đầy thách thức đối với cả 2 nhà lãnh đạo. Thủ tướng Nhật Bản đang vật lộn với tỷ lệ tín nhiệm thấp do vụ bê bối gây quỹ của đảng Dân chủ tự do (LDP) cầm quyền và giá cả trong nước tăng mạnh. Do đó rất cần một chuyến thăm Mỹ thành công để củng cố tỷ lệ ủng hộ ở quê nhà. Trong khi đó, Tổng thống Joe Biden có khả năng đối mặt với cuộc tái đấu đầy căng thẳng với cựu Tổng thống Donald Trump vào tháng 11 tới, với dự đoán về một sự thay đổi chính sách lớn trong quan hệ với Nhật Bản nếu cựu Tổng thống Trump trở lại nắm quyền.

Quỳnh Vũ