Thủ tướng Bồ Đào Nha và bê bối tham nhũng trong ngành năng lượng

Thủ tướng Bồ Đào Nha Antonio Costa bất ngờ từ chức hôm 7-11

“Có vấn đề” giữa những người ra quyết định và các công ty khai thác mỏ

Ông Antonio Costa đã bất ngờ từ chức hôm 7-11 chỉ vài giờ sau một số vụ bắt giữ và đột kích của cảnh sát trong cuộc điều tra cáo buộc tham nhũng trong các quan chức nước này. Diễn biến này xảy ra khi nhà chức trách điều tra về những cáo buộc sai phạm trong xử lý các dự án lithium và hydro cũng như một trung tâm dữ liệu quy mô lớn. Trong vụ bê bối này, dự án trung tâm dữ liệu Start Campus được mệnh danh là “một trong những khoản đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất vào Bồ Đào Nha trong những thập kỷ gần đây”. Ông Afonso Salema, Giám đốc điều hành của dự án, nằm trong số những người bị giam giữ trong khi cuộc điều tra đang diễn ra.

Cơ quan điều tra cũng đang xem xét cáo buộc về quan hệ bất thường của chính phủ với công ty Savannah Resources có trụ sở tại London (Anh) nhằm xây dựng 4 mỏ lithium lộ thiên ở miền Bắc Bồ Đào Nha. Công ty cho biết, họ đang hợp tác với chính quyền nhưng cả công ty và bất kỳ nhân viên nào của công ty đều không phải là mục tiêu của cuộc điều tra. Các dự án lithium ở Bồ Đào Nha đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của người dân địa phương và các nhà bảo vệ môi trường vì dư luận cho rằng, các quy trình này thiếu minh bạch và “có vấn đề” giữa những người ra quyết định và các công ty khai thác mỏ.

Cuộc điều tra dẫn đến việc ông Joao Galamba - Bộ trưởng Cơ sở hạ tầng, trước đây từng giữ chức Bộ trưởng Năng lượng đã bị bắt giữ. Các công tố viên chỉ đích danh vị Bộ trưởng này là nghi phạm chính thức. Cùng với đó, Chánh văn phòng Thủ tướng Vitor Escaria cũng đã bị bắt. Nhà chức trách tìm thấy gần 76.000 euro tiền mặt được giấu trong văn phòng, cũng là nơi ở chính thức của Thủ tướng. “Việc tịch thu những phong bì đựng tiền trong văn phòng của người mà tôi bổ nhiệm đã làm tôi tổn thương, khiến tôi xấu hổ trước người Bồ Đào Nha và cảm thấy có nghĩa vụ phải xin lỗi”, ông Antonio Costa cho biết.

Bị cáo buộc đã can thiệp để “bỏ chặn các thủ tục”

Các công tố viên cho biết, trong quá trình điều tra, một số nghi phạm cáo buộc Thủ tướng đã can thiệp để “bỏ chặn các thủ tục”. Phát biểu trên truyền hình tối 11-11, Thủ tướng Antonio Costa nói thêm rằng “loại bỏ thủ tục quan liêu, tôn trọng pháp luật” là một trong những ưu tiên của chính phủ để thực hiện các dự án vì lợi ích quốc gia. Ông Costa nhấn mạnh, “có một ý tưởng nguy hiểm rằng các chính phủ không nên hành động để thu hút đầu tư và đơn giản hóa thủ tục”. Ông cho biết, các nhà quản lý có nhiệm vụ thu hút đầu tư, nhưng luôn luôn tuân thủ pháp luật. Ông nói thêm: “Đối với tất cả những người đã đặt niềm tin vào việc đầu tư vào Bồ Đào Nha, tôi muốn nói rằng hôm nay và luôn luôn, đầu tư kinh doanh sẽ được đón nhận nồng nhiệt”.

Ông Antonio Costa, Thủ tướng Đảng Xã hội, nắm quyền từ năm 2015. Nền kinh tế Bồ Đào Nha, một trong những nền kinh tế hoạt động tốt nhất ở châu Âu, dự kiến sẽ kết thúc năm nay với mức tăng trưởng khá vững chắc là 2%. Sau tuyên bố từ chức, Thủ tướng Costa đã thúc giục Tổng thống Bồ Đào Nha bổ nhiệm ông Mário Centeno, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Bồ Đào Nha, cựu Bộ trưởng Tài chính, thay thế ông thay vì kêu gọi bầu cử mới. Tuy nhiên, Tổng thống Marcelo Rebelo de Sousa đã bác bỏ đề xuất này và tuyên bố vào tối 9-11 rằng Quốc hội sẽ giải tán vào cuối tháng 11 và cuộc tổng tuyển cử sẽ diễn ra vào ngày 10-3-2024.

Chính đề xuất của ông Costa đã khiến Thống đốc Mário Centeno trở thành tâm điểm chú ý. Một quan chức Ngân hàng Trung ương Bồ Đào Nha xác nhận, Ủy ban Đạo đức của ngân hàng có cuộc họp vào ngày 13-11 để xem xét các sự kiện gần đây, mục tiêu là xem xét các câu hỏi bao gồm cả xung đột lợi ích tiềm ẩn. Điều đó có nghĩa Thống đốc Ngân hàng Trung ương Bồ Đào Nha Mário Centeno đang phải đối mặt với một cuộc đánh giá đạo đức bởi một cơ quan giám sát độc lập.

Ông Centeno cũng là một trong số Thống đốc các quốc gia Nam Âu có tiếng nói ôn hòa trong hội đồng quản trị gồm 26 người của Ngân hàng Trung ương châu Âu, cơ quan ấn định lãi suất của Liên minh châu Âu. Trả lời tờ Financial Times, ông Centeno đã đưa ra những bình luận công khai đầu tiên về câu chuyện này. Ông nói: “Tôi đã nhận được lời mời từ Tổng thống và Thủ tướng để suy ngẫm và xem xét khả năng lãnh đạo chính phủ, nhưng chưa đi đến quyết định”.

Theo Reuters/Financial Times