Thỏa thuận hạt nhân Iran nguy cơ sụp đổ

Chính quyền Tổng thống Barack Obama đã nỗ lực không ngừng nghỉ
để cuối cùng đi đến thỏa thuận hạt nhân lịch sử với Iran hồi tháng 7-2015. Ảnh: IDP

Trong tuyên bố đưa ra hôm 30-11, Giám đốc của CIA John Brennan cảnh báo Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump rằng, việc xé bỏ thỏa thuận hạt nhân với Iran sẽ là “thảm họa” và “đỉnh cao của sự điên rồ”.

“Tôi nghĩ rằng điều đó sẽ là một thảm họa. Trước hết, việc một chính quyền hủy bỏ thỏa thuận lịch sử của chính quyền tiền nhiệm là chưa có tiền lệ”, Giám đốc CIA nói trong cuộc phỏng vấn gây chú ý với Đài BBC. Ngoài ra, theo vị thủ lĩnh của CIA, bước đi này có nguy cơ khiến Iran trả đũa bằng cách mở rộng hơn nữa chương trình vũ khí hạt nhân, động thái khiến các quốc gia khác trong khu vực cũng có cớ để bắt tay thực hiện các chương trình riêng của họ, cùng với tình trạng xung đột quân sự”. “Vì vậy, tôi nghĩ việc xé bỏ thỏa thuận này sẽ là đỉnh cao của sự điên rồ”, ông nhấn mạnh.

Mối lo ngại thỏa thuận hạt nhân Iran bị đổ sụp bùng lên khi ông Trump đắc cử Tổng thống Mỹ. Trong suốt chiến dịch tranh cử, ứng viên của đảng Cộng hòa mô tả thỏa thuận này là “thảm họa” và tuyên bố sẽ xem việc xóa bỏ thỏa thuận hạt nhân lịch sử mà nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Mỹ, Nga, Trung Quốc và Đức) đã ký kết với Iran hồi tháng 7-2015 là ưu tiên hàng đầu ngay khi lên nắm quyền.

Ngay sau khi ông Trump đắc cử, Tehran đã kêu gọi chính quyền kế nhiệm duy trì cam kết trong thỏa thuận, mở ra những cơ hội mới để các nước phương Tây dỡ bỏ các lệnh trừng phạt nhằm vào quốc gia Hồi giáo. Bản thân Tổng thống đắc cử Trump cũng rỏ ra thận trọng hơn, không công khai thảo luận về thỏa thuận quốc tế với Iran nhằm ngăn chặn Tehran phát triển vũ khí hạt nhân nữa. Tuy nhiên, việc ông Trump lựa chọn người kế nhiệm ông Brennan là ông Mike Pompeo - nhân vật chỉ trích gay gắt thỏa thuận này -tiếp tục làm bùng lên những lo ngại cho số phận của nó.

Mối nguy càng lớn khi Hạ viện Mỹ - do đảng Cộng hòa kiểm soát -mới đây nhất trí gia hạn thêm 10 năm đối với Đạo luật Trừng phạt Iran (ISA) vốn sẽ hết hạn vào cuối năm 2016. Năm 1996, ISA lần đầu tiên được thông qua để trừng phạt các đối tượng đầu tư vào ngành công nghiệp năng lượng của Iran và nhằm mục đích cảnh cáo quốc gia Hồi giáo không được theo đuổi chương trình làm giàu uranium.

Tất nhiên, việc gia hạn ISA thêm 10 năm như thế này vẫn cần được Thượng viện Mỹ thông qua và được Tổng thống Barack Obama phê chuẩn ký ban hành luật. Tuy nhiên, trong bối cảnh Thượng viện hiện cũng do đảng Cộng hòa kiểm soát, khả năng luật này được thông qua là rất cao.

Trước mối nguy này, Iran hôm 30-11 mạnh mẽ phản đối Mỹ. Tehran khẳng định, việc này vi phạm các điều khoản trong thỏa thuận, trong đó có việc dỡ bỏ các lệnh cấm vận trước đây và không áp đặt các lệnh trừng phạt mới. Quốc gia Hồi giáo cũng đã cảnh báo trả đũa nếu Washington nhất quyết vi phạm thỏa thuận. Thủ lĩnh tối cao Iran, Đại giáo chủ Ali Khamenei cũng thẳng thắn chỉ trích việc Mỹ gia hạn các lệnh trừng phạt Iran thêm 10 năm là “hành động vi phạm thỏa thuận hạt nhân Iran”. Theo ông, nếu điều đó xảy, quốc gia Cộng hòa Hồi giáo chắc chắn sẽ phản ứng lại.

Khả Anh