Thách thức với Tổng thống đắc cử Kenya William Ruto

Ông William Ruto được trao chứng nhận là người giành chiến thắng tại cuộc bầu cử Tổng thống Kenya hôm 15-8-2022

Ông William Ruto (từng giữ chức Phó Tổng thống Kenya từ năm 2013) đã có chiến thắng sít sao trước đối thủ chính của mình - chính trị gia kỳ cựu Raila Odinga. Ở tuổi 55, ông sẽ trở thành Tổng thống thứ năm của Kenya kể từ khi quốc gia này tuyên bố độc lập. Đảng Liên minh Kenya Kwanza (Kenya First) của ông cũng đã giành được đa số ghế trong Thượng viện.

Ông Ruto lớn lên ở một ngôi làng thuộc thung lũng Rift. Nơi đó, ông đã cùng gia đình bán gà từ một quầy hàng ven đường để kiếm sống. Trong chiến dịch tranh cử, ông đã khai thác nguồn gốc của mình, tự xưng là một người Kenya cầu tiến, thoát khỏi nghèo đói để bước vào hành lang quyền lực của đất nước. Nhà lãnh đạo mới của Kenya có bằng cử nhân về thực vật và động vật học, sau đó nhận bằng tiến sĩ về sinh thái thực vật. Ông bắt đầu chuyển trọng tâm sang chính trị vào những năm 1990. Trong chia sẻ với truyền thông địa phương hồi tháng 4-2022, ông Ruto kể rằng, ông đã được cựu Tổng thống Daniel Arap Moi phát hiện tiềm năng thời còn học Đại học Nairobi, sau đó dìu dắt ông tham gia cuộc vận động bầu cử năm 1992. “Ông ấy đào tạo tôi và khắc sâu vào tôi văn hóa lãnh đạo” - ông Ruto nói. Năm 1997, ông trúng cử vào Quốc hội của khu vực bầu cử Eldoret North.

Chính trị gia Ruto đã phải đối mặt với một số trở ngại trên đường đạt được vị trí quyền lực hàng đầu của Kenya. Ông lần đầu tiên tuyên bố ý định tranh cử Tổng thống vào năm 2006, nhưng không được đảng chính trị của mình đề cử. Một lần nữa, vào năm 2013, ông tuyên bố ứng cử Tổng thống, nhưng đành gạt tham vọng đó sang một bên để hợp lực với ông Kenyatta thành lập Đảng Jubilee. Họ đã chiến thắng trong cuộc bầu cử đó, tuyên thệ nhậm chức Tổng thống và Phó Tổng thống vào tháng 4-2013 với nhiệm kỳ 5 năm. Tuy nhiên, cả 2 đã mất uy tín vào năm 2018 và mặc dù vẫn giữ chức Phó Tổng thống Kenya, ông Ruto đã mất đi hầu hết quyền hạn. Chính trị gia này đã được tuyên trắng án về tội tham nhũng vào năm 2011 và năm 2013 khi bị xét xử cùng với Tổng thống lúc bấy giờ là Kenyatta tại Tòa án Hình sự quốc tế với cáo buộc tội ác chống lại loài người vì đã kích động bạo lực sắc tộc sau cuộc bầu cử năm 2007. Tuy nhiên, các cáo buộc sau đó đã bị loại bỏ.

“Đã có những dự đoán rằng, chúng tôi sẽ không đến được đây, nhưng chúng tôi đang ở đây” - ông Ruto tuyên bố trong bài phát biểu chiến thắng vào tuần qua. Ông hứa sẽ tách khỏi các “triều đại” đã thống trị Kenya kể từ khi độc lập như gia tộc Odinga và Kenyatta. Cha của ông Odinga là cựu Phó Tổng thống và cha của Tổng thống Uhuru Kenyatta - ông Jomo Kenyatta - là Tổng thống đầu tiên của đất nước vào năm 1963. Ông Odinga - cựu Thủ tướng và lãnh đạo phe đối lập, đã dành 1/4 thế kỷ để tranh vị trí Tổng thống (tranh cử 5 lần). Ông ấy nói đây sẽ là kỳ tranh cử cuối cùng của mình.

Với chiến thắng mới nhất này, ông Ruto chịu áp lực phải đưa ra các giải pháp cho các vấn đề kinh tế cấp bách của Kenya. Người kế nhiệm Tổng thống Uhuru Kenyatta sẽ phải đối phó với tình trạng giá thực phẩm và nhiên liệu tăng vọt do cuộc chiến ở Ukraine, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng và một núi nợ được sử dụng để tài trợ cho sự phát triển trong suốt 10 năm cầm quyền của Kenyatta. Ông Ruto quan tâm đến cải thiện đời sống của những người thu nhập thấp, nhưng các nhà phân tích chính sách nhận thấy, có ít dư địa tài chính để ông có thể xử lý nhanh việc cứu trợ. “Không có tiền. Chính phủ đã có một khoản nợ lớn, khó có đủ nguồn thu để trả lương” - Robert Shaw, một nhà phân tích chính sách kinh tế độc lập, cho biết.

Đáng chú ý, nhiều cử tri đã tránh né các cuộc bỏ phiếu với tỷ lệ cử tri đi bầu vừa qua là 64,6%, so với 79,51% trong cuộc bầu cử năm 2017. Nhà phân tích Moses Odhiambo cho biết, người Kenya chỉ đơn giản cảm thấy rằng cả 2 ứng cử viên hàng đầu đều đại diện cho nhiều điều giống nhau, ông Ruto là Phó Tổng thống của chính phủ tiền nhiệm nên sẽ khó có sự thay đổi ngoạn mục.

(Theo CNN/Reuters)

Yên Vũ