Taliban chiếm được vũ khí Mỹ nhưng liệu có biết sử dụng?

Khi Taliban lên nắm quyền trên khắp Afghanistan, tổ chức này thu được vô số thiết bị quân sự trị giá hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ USD do Mỹ sản xuất và cung cấp cho lực lượng an ninh Afghanistan, Washington Post cho biết.

Các đoạn video trên mạng xã hội cho thấy các chiến binh Taliban diễu hành với súng trường, xe bọc thép thậm chí cả trực thăng Black Hawk, và máy bay không người lái do Mỹ sản xuất.

Ngoài ra, Taliban còn thu được các thiết bị sinh trắc học hiện đại, vốn được Mỹ sử dụng để xác định những người Afghanistan hỗ trợ Mỹ và đồng minh. Một số chuyên gia lo ngại Taliban có thể sử dụng những thiết bị này để tìm và trả thù những người Afghanistan từng làm việc cho Mỹ và đồng minh.

Nhưng câu hỏi lớn hơn là Taliban có thể vận hành được số vũ khí này hay không. Mỹ từng mất nhiều năm để huấn luyện các binh sĩ Afghanistan thao tác và sử dụng kho vũ khí hiện đại nói trên.

Kho vũ khí trị giá 18 tỷ USD

Theo Văn phòng Tổng thanh tra Đặc biệt về Tái thiết Afghanistan (SIGAR), các thiết bị quân sự Mỹ mà Taliban thu được là một phần trong dự án quy mô lớn nhằm xây dựng lực lượng an ninh Afghanistan trị giá 83 tỷ USD.

Các tay súng Taliban ngồi trên xe thiết giáp Humvee của Mỹ. Ảnh: Getty.

Trong giai đoạn 2005-2021, Mỹ đã giải ngân ít nhất 18 tỷ USD cho quân đội Afghanistan để mua vũ khí, cũng như hàng chục tỷ USD để đào tạo và bảo dưỡng.

Báo cáo cho biết trước khi bị Taliban giành quyền kiểm soát đất nước, không quân Afghanistan có hơn 40 trực thăng MD-530, hơn 30 trực thăng vận tải đa dụng UH-60 Black Hawk do Mỹ sản xuất. Ngoài ra còn hơn 23 chiếc máy bay huấn luyện kiêm tấn công hạng nhẹ A-29 Super Tucano do Brazil chế tạo.

Trong quý gần đây nhất, SIGAR cho biết Mỹ cung cấp cho quân đội Afghanistan 174 xe thiết giáp Humvee trị giá 212 triệu USD. Quân đội Afghanistan còn vận hành nhiều vũ khí do Nga sản xuất.

Trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng hôm 17/8, ông Jake Sullivan, Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, thừa nhận "Washington không có bức tranh toàn cảnh về số vũ khí đã bị mất, nhưng chắc chắn một số lượng lớn đã rơi vào tay Taliban".

Từ các video trên mạng xã hội, các nhà phân tích ước tính hơn 30 thiết bị quân sự hiện đại mà họ gọi là “lực lượng không quân Taliban”, trong đó có ít nhất một máy bay A-29, và 7 máy bay không người lái Scan Eagle do Mỹ chế tạo, cùng một số trực thăng Mi-17 của Nga.

Ngoài ra, Taliban còn kiểm soát 4 trực thăng Black Hawk, mỗi chiếc trị giá hơn 10 triệu USD. Các tay súng Taliban đã ghi lại cảnh một số thành viên của tổ chức khởi động chiếc trực thăng Mi-17 của Nga. Cho đến nay, họ vẫn chưa cho thấy có thể vận hành trực thăng Mỹ.

Một số thiết bị đắt tiền của Mỹ dường như đã bị vô hiệu hóa hoặc phá hủy khi lực lượng an ninh Afghanistan rút đi.

Công nghệ Mỹ rất phức tạp để sử dụng

Ít nhất, việc Taliban thu giữ nhiều vũ khí hiện đại của Mỹ là một chiến thắng mang tính biểu tượng đối với tổ chức này - lực lượng đã chiến đấu trong nhiều thập kỷ bằng vũ khí đơn giản, và sống trong sợ hãi trước sức mạnh không quân, cũng như công nghệ của Mỹ.

“Taliban biết giá trị của vũ khí hiện đại”, ông Ibraheem Bahiss, chuyên gia tư vấn cho Nhóm khủng hoảng Quốc tế - một chuyên gia về Taliban nói. Ông lưu ý rằng tổ chức này từng vận hành một lực lượng không quân hạn chế trong giai đoạn cầm quyền đầu tiên (1996-2001).

Các tay súng Taliban trên chiếc xe thiết giáp Humvee của Mỹ. Ảnh: Xinhua.

Trong thời kỳ cầm quyền những năm 1990, Taliban cấm sử dụng máy chụp ảnh, quay phim. Ban đầu, họ đã cố gắng điều hành một chính phủ bằng bộ đàm và giấy ghi chú. Tuy vậy, Taliban đã vận hành một lực lượng không quân nhỏ, gồm 20 tiêm kích MiG-21.

Ông Bahiss cho rằng Taliban ngày nay có thể xây dựng lại không quân dựa trên kinh nghiệm đó. Ông loại trừ khả năng Taliban sẽ bán số máy bay này để lấy tiền mặt.

“Tôi nghĩ nhiều khả năng Taliban sẽ giữ những vũ khí này để mở rộng năng lực quân sự, chống lại bất kỳ sự kháng cự tiềm tàng nào”, ông Bahiss nói thêm.

Ông Joseph Dempsey, nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, có trụ sở tại London, Anh, nói rằng Taliban sẽ gặp khó khăn trong việc vận hành và duy trì những máy bay của Mỹ do sự phức tạp về công nghệ.

“Cho nên đừng ngạc nhiên nếu chúng ta thấy một số máy bay của Mỹ cất cánh với lá cờ mới”, ông Dempsey nói.

Taliban có thể vận hành các thiết bị quân sự công nghệ cao của Mỹ hay không vẫn cần thêm thời gian để kiểm chứng. Các máy bay của Mỹ yêu cầu việc bảo trì rất phức tạp, ngay cả với một quốc gia có nhiều kinh nghiệm cũng phải vật lộn với điều này.

Lực lượng an ninh Afghanistan là một ví dụ. Họ đã gặp rất nhiều khó khăn trong việc duy trì phi đội chiến đấu khi Mỹ rút toàn bộ nhà thầu tư nhân - những người đảm trách việc bảo trì, bảo dưỡng máy bay cho họ.

Giới phân tích nhận định Taliban có thể sẽ gặp những vấn đề tương tự, nếu không có linh kiện để thay thế trong quá trình bảo trì, công nghệ hiện đại của Mỹ sẽ nhanh chóng trở thành đống sắt vụn.

Trung Hiếu