Sự sụp đổ tất yếu của 'triều đại' Rajapaksa ở Sri Lanka
Gia tộc Rajapaksa từng được ca ngợi là anh hùng dân tộc sau khi đánh bại quân ly khai trong cuộc nội chiến đẫm máu ở Sri Lanka. Tuy nhiên, những ngày cuối cùng của 'triều đại' này nói lên một câu chuyện hoàn toàn khác.
Ông Mahinda Rajapaksa (trái) và em trai Gotabaya Rajapaksa tại một sự kiện ở Colombo năm 2019
Thời khắc lịch sử
Sáng sớm 13-7, ông Gotabaya Rajapaksa - Tổng thống Sri Lanka đã vội vã rời khỏi quốc gia Nam Á này. Ông Rajapaksa dự kiến sẽ từ chức vào cuối ngày hôm đó, nhưng ông không thể chờ đến lúc chính thức ra tuyên bố. Trước khi trời sáng, ông lên máy bay quân sự rời khỏi thành phố Colombo của Sri Lanka để đến Maldives. Sự ra đi của ông là một thời khắc lịch sử đối với quốc đảo 22 triệu dân này, nơi mà gia tộc Rajapaksas đã lãnh đạo trong suốt 2 thập kỷ trước khi đánh mất niềm tin của những công dân từng yêu mến họ.
Ganeshan Wignaraja - nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện ODI Global (Anh) đánh giá: “Cảnh tượng ông Gotabaya Rajapaksa chạy trốn khỏi Sri Lanka trên 1 chiếc máy bay của không quân thể hiện sự sụp đổ của gia tộc này. Di sản của họ, tôi không nghĩ là tích cực, nhưng hy vọng Sri Lanka sẽ đi theo một hướng mới”.
Việc người dân Sri Lanka vẫn vui đùa trong bể bơi dành cho Tổng thống, ca hát trong phòng ăn và nhảy múa xung quanh khu tư dinh của ông cho thấy nhiều người chia sẻ sự lạc quan đó - ít nhất là ở thời điểm hiện tại.
Sự nổi lên của gia tộc Rajapaksa
Ông Gotabaya Rajapaksa không phải là thành viên đầu tiên của gia tộc này làm Tổng thống Sri Lanka. Trước đó, anh trai của ông là Mahinda Rajapaksa đã được bầu làm Tổng thống vào năm 2005 và trở thành nhân vật huyền thoại vào năm 2009 khi tuyên bố chiến thắng trong cuộc nội chiến kéo dài 26 năm chống lại lực lượng “Những con hổ giải phóng Tamil”. Chiến thắng đó đã giúp ông Mahinda Rajapaksa nhận được sự ủng hộ của đa số người dân và duy trì quyền lực trong suốt 10 năm. Trong phần lớn nhiệm kỳ của mình, ông Mahinda Rajapaksa đã điều hành Sri Lanka giống như một doanh nghiệp gia đình khi bổ nhiệm các anh em của mình vào các vị trí chủ chốt: ông Gotabaya làm Bộ trưởng Quốc phòng, ông Basil làm Bộ trưởng Phát triển Kinh tế, ông Chamal làm Chủ tịch Quốc hội.
Sri Lanka đạt được tăng trưởng kinh tế trong nhiều năm, nhờ những khoản vay lớn từ nước ngoài để chi cho dịch vụ công trong nước. Nhưng thời kỳ tốt đẹp không kéo dài mãi. Mặc dù cuộc nội chiến đóng vai trò quan trọng để tạo nên huyền thoại Mahinda Rajapaksa, nhưng nó cũng mang theo những tín hiệu đầu tiên đánh dấu sự sụp đổ của ông. Đến năm 2015, Sri Lanka nợ Trung Quốc 8 tỷ USD và ước tính nợ nước ngoài lũy kế có thể sẽ chiếm 94% GDP của đất nước. Năm đó, ông Mahinda Rajapaksa đã thất bại trong cuộc bầu cử Tổng thống trước đối thủ từng là Bộ trưởng Y tế.
Vào tháng 4-2019, các phiến quân Hồi giáo đã giết chết ít nhất 290 người trong hàng loạt vụ đánh bom tại các nhà thờ và khách sạn hạng sang. Cử tri Sri Lanka hoảng sợ quay lại với gia tộc từng giúp họ thoát khỏi cuộc nội chiến đẫm máu. Tháng 11 năm đó, ông Gotabaya Rajapaksa được bầu làm tân Tổng thống Sri Lanka. Và cũng giống như anh trai mình, ông Rajapaksa tiếp tục quản lý đất nước như một doanh nghiệp gia đình.
Những quyết định sai lầm dẫn đến sụp đổ
Ông Murtaza Jafferjee - Chủ tịch Viện Advocata ở Colombo, cho biết hoạt động đi vay tiền ồ ạt của Sri Lanka để rót vốn vào các dịch vụ công diễn ra trùng thời điểm với hàng loạt cú sốc mà nền kinh tế Sri Lanka phải gánh chịu. Trước tình trạng thâm hụt ngân sách nghiêm trọng, Tổng thống Rajapaksa đã cắt giảm thuế nhằm kích thích nền kinh tế. Nhưng chính sách này đã phản tác dụng, càng làm thu nhập của chính phủ giảm sút. Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế sau đó đã hạ mức xếp hạng của Sri Lanka xuống gần ngưỡng vỡ nợ, nghĩa là nước này không thể tiếp cận các thị trường nước ngoài nữa. Sri Lanka sau đó đã phải sử dụng dự trữ ngoại hối của mình để trả nợ công. Điều này ảnh hưởng đến nhập khẩu nhiên liệu và các nhu yếu phẩm khác, khiến giá cả tăng vọt.
Người dân Sri Lanka cáo buộc anh em nhà Rajapaksa khiến tình hình kinh tế đất nước tồi tệ, do đó trong nhiều tháng, họ đã xuống đường biểu tình. Những cuộc biểu tình trở nên bạo lực vào tháng 5, khiến ông Mahinda Rajapaksa phải từ chức Thủ tướng. Nhưng quyết định này chưa thể xoa dịu dư luận khi em trai ông vẫn là Tổng thống. Trong nhiều tuần, ông Gotabaya bám trụ, dường như không muốn để “triều đại” của mình sụp đổ. Nhưng cuối cùng ông ta không còn lựa chọn nào khác, sau khi đám đông người biểu tình tràn vào tư dinh của Tổng thống. Hình ảnh đó đặt dấu chấm hết cho “triều đại” nhà Rajapaksa tại Sri Lanka.
