Sở hữu trí tuệ trong EVFTA

EVFTA còn đặt ra một số tiêu chuẩn cao hơn pháp luật hiện hành của nước ta. Ví dụ như vấn đề bảo hộ chỉ dẫn địa lý; hay việc gia nhập Thỏa ước La Hay về đăng ký quốc tế kiểu dáng công nghiệp trong vòng 2 năm, kể từ khi hiệp định này có hiệu lực… Bên cạnh đó, nhiều quy định, khái niệm pháp luật có trong EVFTA chỉ sử dụng ở các nước châu Âu, còn tại Việt Nam lại chưa dùng đến bao giờ. Chẳng hạn, trong EVFTA có quy định về các căn cứ yêu cầu chấm dứt hiệu lực nhãn hiệu của Việt Nam nếu nhãn hiệu đó chưa được “sử dụng thật sự”. Song, khái niệm “sử dụng thật sự” chưa tồn tại ở nước ta khiến công tác thực thi bảo hộ SHTT trong tương lai sẽ gặp trở ngại.

Hơn thế nữa, quy định về SHTT còn rất nhiều thách thức đối với doanh nghiệp Việt, như sản phẩm mang nhãn hiệu, sáng chế công nghiệp đến từ Việt Nam cần tiến hành đăng ký bảo hộ độc quyền tại EU với mức chi phí khá cao và thủ tục đăng ký phức tạp. Kiểu dáng công nghiệp bảo hộ không chỉ có sản phẩm hoàn chỉnh mà cả linh kiện, bộ phận nhìn thấy được trong quá trình thông thường. Các biện pháp công nghệ bảo vệ quyền SHTT (TPMs) trong EVFTA mở rộng các hành vi sử dụng xâm phạm TPMs không chỉ sản xuất, nhập khẩu, phân phối, lắp ráp, bán, cho thuê mà còn tàng trữ với mục đích thương mại, cung cấp dịch vụ nhằm quảng bá, thúc đẩy...

Bộ Công thương nhận định, cam kết về mức độ bảo hộ và thực thi quyền SHTT trong EVFTA góp phần bảo đảm cho doanh nghiệp của hai bên được hưởng sự bảo hộ cao nhất và đảm bảo độ linh hoạt nhất định để một quốc gia đang phát triển như Việt Nam có thể hưởng lợi từ bảo hộ SHTT. Điều này tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động đầu tư, kinh doanh của doanh nghiệp hai bên, thúc đẩy hoạt động chuyển giao công nghệ cao trong nông nghiệp, công nghiệp chế biến, sản xuất hàng nông sản, thực phẩm; công nghệ năng lượng điện tái tạo, dược phẩm, chế tạo thiết bị máy móc… từ EU vào Việt Nam.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, SHTT vẫn đang là vấn đề thách thức đối với doanh nghiệp khi thực thi EVFTA qua việc trao đổi hàng hóa, xúc tiến thương mại, hợp tác đầu tư, các quy định về chống xâm phạm quyền SHTT sẽ nghiêm minh, thậm chí rất “hà khắc”, có thể khiến doanh nghiệp Việt Nam phải chịu gánh nặng đối với các thủ tục kiểm soát, đặc biệt là nguy cơ bị rơi vào tranh chấp, kiện tụng, mất thị trường… khi để xảy ra các vụ tranh chấp về SHTT. Trong nội dung thực hiện các cam kết giữa hai bên, về mặt SHTT, EU cam kết bảo hộ 39 chỉ dẫn địa lý của Việt Nam (Việt Nam đề nghị 41 chỉ dẫn địa lý). Sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý chủ yếu là hàng rau quả (chiếm 49%), còn lại sản phẩm cây công nghiệp - chế biến (chiếm 15%), thủy sản và chế biến từ thủy sản (chiếm 13%), sản phẩm khác (chiếm 13%). Ở chiều ngược lại, Việt Nam cũng cam kết bảo hộ tới 169 chỉ dẫn địa lý của EU. Các sản phẩm được bảo hộ chứng nhận chỉ dẫn địa lý của EU chủ yếu là rượu và phomát, rất ít sản phẩm tươi sống.

Đại điện Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận xét, cam kết về quyền SHTT trong EVFTA sâu hơn, đáng kể hơn so với chuẩn mực trong hiệp định về quyền SHTT liên quan đến thương mại (TRIPs) của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Vì vậy, việc nhận thức và thực thi đầy đủ các cam kết về quyền SHTT có ý nghĩa quan trọng, giúp doanh nghiệp Việt nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo dựng vị thế thị trường và phát triển bền vững.

Cột mốc ngày 1-8 - ngày thực thi Hiệp định EVFTA đang gần kề, nhưng thực tế, hầu như đa số tổ chức, doanh nghiệp Việt đều ít quan tâm đến SHTT. Các doanh nghiệp chuyên xuất khẩu đã chuẩn bị sẵn sàng cho cơ hội lớn này bằng việc nhập khẩu máy móc thiết bị hiện đại, nguồn nguyên liệu đạt chuẩn… nhưng còn ít DN xúc tiến các giải pháp SHTT. Suy nghĩ này cần phải điều chỉnh trong thời gian rất gấp, bởi thời hạn thực thi EVFTA đã gần kề. Nếu doanh nghiệp lơ là các quy định về SHTT, có thể sẽ bị thua ngay chính trên sân nhà.

DŨNG LÊ