Quảng Bình: Hướng khắc phục những bất cập tại các trạm thu phí BOT

Mâu thuẫn khó xử lý

Quảng Bình hiện có 2 trạm thu phí BOT. Thứ nhất, trạm thu phí Quán Hàu được xây dựng để thu phí cho dự án cầu Quán Hàu đến tháng 9/2010; nhưng ngay sau đó lại được trưng dụng thu phí cho dự án BOT tuyến tránh TP Đồng Hới phía bắc cầu Quán Hàu dài gần 20km. Dự án này do Tập đoàn Trường Thịnh liên doanh với Công ty Cổ phần Xây dựng Đường Sắt làm chủ đầu tư, tổng mức đầu tư 982,778 tỷ đồng.

Đến tháng 6/2015, trạm Quán Hàu gánh thêm nhiệm vụ thu phí cho dự án BOT tuyến đường Quốc lộ 1 tránh lũ do Tập đoàn Trường Thịnh làm chủ đầu tư với tổng vốn đầu tư gần 1.000 tỷ đồng, có chiều dài 33,05km điểm đầu từ Km 672+600 (huyện Quảng Ninh) đến Km 705+604,9 (huyện Lệ Thủy).

Trạm thu phí BOT Quán Hàu tại Km 672+600 Quốc lộ 1A.

Cả 2 tuyến đường BOT này đều đi ở rìa khu dân cư, người dân địa phương cũng như phương tiện đi đường dài Bắc - Nam chủ yếu sử dụng QL1A. Do đó, việc sử dụng trạm Quán Hàu thu phí cho hai dự án trên dẫn đến tình trạng người dân không đi trên đường được đầu tư bằng BOT nhưng vẫn phải trả phí. Hơn nữa, có tình trạng cứ qua trạm là thu phí, không kể chiều dài đi được bao xa. Đã dẫn đến khó khăn cho người dân và doanh nghiệp tại địa phương hằng ngày phải di chuyển qua lại trạm thu phí, vì dù đi quãng đường rất ngắn nhưng lại trả phí như những xe đi quãng đường dài.

Mặt khác, về chất lượng công trình, các tuyến đường này khi đưa vào sử dụng đã xuất hiện tình trạng xuống cấp nghiêm trọng như hằn lún vệt bánh xe, tại khớp nối cầu rạn nứt, các mố cầu dẫn xảy ra hiện tượng bong tróc giữa các điểm tiếp nối, bề mặt thảm nhựa không phẳng. Ngay tại điểm thu phí Quán Hàu, mặt đường bị xuống cấp, nhiều mảng bê tông lớn bị nứt vỡ, có chỗ sụt lún. Hiện Tập đoàn Trường Thịnh đã cho đào lên rồi vá lại, tu sửa tạm thời.

Cũng có những bất cập trên, trạm thu phí Tasco trên QL1 Km 604+700 (huyện Quảng Trạch) đi vào hoạt động ngày 6/7/2015 sau khi hoàn thành việc nâng cấp mở rộng QL1A đoạn đi qua huyện Quảng Trạch và Bố Trạch theo hình thức BOT có tổng chiều dài gần 30km với tổng mức đầu tư hơn 2.000 tỷ đồng. Chỉ sau 4 tháng thông xe có tới 6 đoạn đường bê tông asphalt của dự án đã bị hư hỏng, lằn lún vệt có độ sâu lớn hơn 2,5cm với tổng diện tích 15.600m2. Đến đầu năm 2016, trạm này thực hiện tăng giá phí. Bởi mức phí cao nên nhiều lái xe khi đến gần Trạm thu phí BOT tại QL 1A, Km 604+700, xã Quảng Đông, huyện Quảng Trạch chủ động chạy vào đường làng thuộc thôn Nam Lãnh, xã Quảng Phú để "trốn" trạm. Mỗi ngày có hàng trăm lượt xe qua lại "trốn" trạm trên những tuyến đường giao thông liên thôn nhỏ hẹp, đặc biệt là những xe tải chở vật liệu xây dựng, khiến đường hư hỏng, khói bụi gây mất an toàn giao thông.

Lỗi đâu chỉ từ doanh nghiệp

Có thể nói rằng hệ quả của tình trạng trên xuất phát từ sự thiếu đồng thuận giữa cơ quan quản lý nhà nước và người dân; việc triển khai đầu tư BOT trên địa bàn không lấy ý kiến của địa phương về cơ chế quản lý cũng như mức thu phí; giá phí, lộ trình tăng phí bất cập, chưa giải thích với công luận rõ ràng về vị trí đặt trạm BOT. Ngoài ra, công tác quản lý hoạt động thu phí bị buông lỏng, chưa có kiểm tra, kiểm soát quá trình thu phí để xác định lưu lượng phương tiện giao thông thực tế qua trạm. Trong khi chủ đầu tư luôn tối đa hóa lợi nhuận bằng cách báo cáo lưu lượng phương tiện thấp hơn thực tế.

Thực tế thì vị trí đặt trạm thu phí là chưa hợp lý. Nhưng nhìn về tổng thể thì không có một vị trí nào đặt trạm thu phí hợp lý cho những dự án BOT đã được xây dựng trên địa bàn. Bởi những dự án BOT chỉ thu phí trên đúng tuyến đường thì không đảm bảo phương án tài chính để kêu gọi đầu tư. Hơn nữa, khi đặt vị trí trạm đã có sự thỏa thuận giữa các Bộ, ngành, địa phương cho phép chủ đầu tư được thu phí. Như vậy, việc di dời trạm thu phí là không khả thi. Hướng đi khả quan nhất là giảm phí và tăng cường công tác thanh tra, kiểm toán nhằm đảm bảo tính công khai, minh bạch hiệu quả của dự án.

Bên cạnh đó, UBND tỉnh Quảng Bình đã có công văn gửi Bộ GTVT đề nghị miễn giảm mức phí khi qua 2 trạm thu phí BOT trên quốc lộ 1A là Quán Hàu và Tasco cho các phương tiện cá nhân. Vào ngày 18/5/2017, đoàn công tác Bộ GTVT do Bộ trưởng Trương Quang Nghĩa dẫn đầu đã có buổi làm việc với UBND tỉnh Quảng Bình để nắm bắt tình hình phát triển hạ tầng giao thông tại địa phương. Trước đề nghị miễn phí đối với các phương tiện cá nhân qua các trạm thu phí BOT quốc lộ 1 trên địa bàn tỉnh Quảng Bình của lãnh đạo tỉnh nhà, Bộ trưởng Trương Quang Nghĩa khẳng định đang tiến hành rà soát trên cả nước nhằm triển khai các phương án giải quyết, bảo đảm hài hòa lợi ích cho nhà đầu tư và người dân, sớm dung hòa các mâu thuẫn ở các dự án BOT tại địa phương.

Nhất Linh