Phát hiện dấu tích người tiền sử trong hang động núi lửa Krông Nô

Đây là hệ thống hang động núi lửa có quy mô và tính độc đáo vào bậc nhất Đông - Nam Á được công bố năm 2014. Phát hiện này mở ra một hướng nghiên cứu mới về khảo cổ học hang động núi lửa ở Việt Nam và khu vực Đông - Nam Á.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trung Minh, Giám đốc Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam cho biết, từ cuối tháng 12-2016 đến đầu 1-2017, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) chủ trì thực hiện nhiệm vụ đột xuất của Dự án “Xây dựng bộ sưu tập mẫu vật quốc gia về thiên nhiên Việt Nam” và triển khai đề tài khoa học - công nghệ của tỉnh Đác Nông “Nghiên cứu, điều tra đánh giá di sản địa chất, xây dựng công viên địa chất khu vực Krông Nô, tỉnh Đác Nông”. Đoàn nghiên cứu đã phát hiện được nhiều di tích và hiện vật khảo cổ với mật độ khá dày trong các hang động núi lửa ở Công viên Địa chất núi lửa Krông Nô.

Các hiện vật khảo cổ vừa được phát hiện bao gồm đồ đá, đồ gốm và xương động vật. Đồ đá gồm: các đá nguyên liệu, các công cụ bằng đá như công cụ đá hình đĩa, rìu ngắn và rìu ngắn mài lưỡi, rìu hình bầu dục và rìu hình bầu dục mài lưỡi; công cụ mảnh tước, phiến tước; hòn ghè, hòn kê, hòn mài, chày nghiền...; những hòn đá thạch anh sắc cạnh vừa tay cầm và những hòn đất vàng (hoàng thổ). Đồ gốm bao gồm rất nhiều mảnh vỡ có độ dày mỏng khác nhau, đa phần có nhiệt độ nung còn thấp, dễ bị bẻ vỡ vụn, làm từ đất sét pha cát, hạt nhỏ, nặn tay, loại hình đơn giản, chủ yếu là nồi và đồ đựng. Hoa văn trên các mảnh gốm khá sắc nét và đa dạng như chấm gạch, chấm dải, gạch dải, vặn thừng... Đặc biệt, các nhà khoa học đã phát hiện ra các mảnh xương, trong đó bước đầu xác định là xương người tiền sử. Xương không còn rắn chắc, dễ bị gãy vỡ vụn khi khô, phần rỗng của xương được lấp đầy bột sét ở thể xốp. Ngoài các mảnh xương, trong hang còn có các răng hàm động vật đang hóa thạch. Theo xác định sơ bộ, đây là các răng thú của những động vật ăn cỏ.

Theo thông tin mới nhất từ TS La Thế Phúc, Trưởng đoàn công tác, trong đợt thực địa từ ngày 2-2 đến nay, đoàn khảo sát đã phát hiện thêm nhiều bằng chứng mới về chủ nhân của các hang động và hiện vật khảo cổ trong hang. Đó là các mộ táng còn hài cốt của người tiền sử, các tầng văn hóa... Những hang động có diện tích nền hang khá rộng, nền hang tương đối bằng phẳng, thông thoáng, cửa hang quay về hướng đông, đông nam hoặc chính nam tiếp thu được nhiều ánh sáng, cửa hang ra vào dễ dàng và phân bố ở gần nguồn nước sinh hoạt... là những hang mà các nhà khoa học thu được nhiều hiện vật khảo cổ hơn cả.

Công viên Địa chất núi lửa Krông Nô có diện tích khoảng 2.000 km2, gồm diện tích các huyện Krông Nô, Cư Jút, Đác Mil và một số xã lân cận thuộc các huyện Đác Song và Đác Glong. Tính đến năm 2016, các nhà khảo cổ học Việt Nam đã phát hiện trong phạm vi Công viên Địa chất núi lửa Krông Nô có 12 địa điểm, gồm: Trung Sơn, Thác Lào, Suối Tre, Thôn Sáu, Thôn Bảy và Thôn Tám (huyện Cư Jut), Cánh Nam, Nam Xuân (huyện Krông Nô), Trường Xuân, Đác Tơn (huyện Đác Song), Đác R’la, Đác Lao (huyện Đác Mil). Trong đó, di chỉ thôn Tám, xã Đác Wil, huyện Cư Jut đã được khai quật hai lần vào các năm 2006 và 2013. Hầu hết các điểm khảo cổ nêu trên phân bố trên các gò đồi, nương rẫy hoặc ven sông suối, mà chưa hề được phát hiện trong các hang động núi lửa. Kết quả nghiên cứu về các di tích khảo cổ này ghi nhận đây là dấu tích văn hóa của cư dân Thời đại Đá mới và Sơ kỳ Kim khí, có tuổi từ sáu nghìn đến ba nghìn năm cách ngày nay.

Theo PGS, TS Nguyễn Trung Minh, cách đây 10 năm, đoàn nghiên cứu do TS La Thế Phúc chủ trì đã khảo sát và phát hiện ra hang động núi lửa nơi đây, nhưng cho đến nay mới có điều kiện khảo sát chi tiết và phát hiện thấy dấu tích người tiền sử trong hang động núi lửa ở Krông Nô. Qua đối sánh với những hiện vật được khai quật được ở Thôn Tám, xã Đác Wil, huyện Cư Jut, các nhà khoa học nhận thấy có sự tương đồng với niên đại vào khoảng sáu nghìn đến ba nghìn năm cách ngày nay. Có thể nói, đây là những phát hiện khảo cổ học tiền sử đầu tiên trong hang động núi lửa ở Việt Nam, là cơ sở bước đầu cho thấy một loại hình cư trú mới, một hướng thích ứng mới của cư dân tiền sử ở vùng đất đỏ basalt Tây Nguyên. Phát hiện này mở ra một hướng nghiên cứu mới về một loại hình cư trú của người Tây Nguyên, khảo cổ học hang động núi lửa ở Việt Nam và khu vực Đông - Nam Á.

Hiện nay, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cùng Bộ Khoa học và Công nghệ, tỉnh Đác Nông và các đơn vị liên quan, các chuyên gia đang phối hợp để tiếp tục nghiên cứu chi tiết về những di vật khảo cổ được phát hiện cũng như loại hình cư trú nói trên. Thời gian này, đoàn nghiên cứu của TS La Thế Phúc đang tiếp tục nghiên cứu tại hệ thống hang động núi lửa Krông Nô. Sắp tới, sẽ có thêm một đoàn chuyên gia Nhật Bản cùng các nhà khoa học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và một số chuyên gia khảo cổ học sẽ vào Đác Nông tăng cường, phối hợp nghiên cứu.