Nỗ lực giữ văn hóa người Cor ở miền đất Quế

Các nghệ nhân chính là những người đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Ảnh: Tiêu Dao

Khi người Cor bảo tồn văn hóa

Nghệ thuật cồng chiêng của dân tộc Cor ở huyện Trà Bồng là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong đó, đấu chiêng là một trong những sinh hoạt cồng chiêng nổi bật, độc đáo của người Cor. Thời gian qua, cấp ủy và chính quyền địa phương đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, hiệu quả nhằm thắp thêm ngọn lửa đam mê di sản văn hóa quý giá trong cộng đồng dân tộc Cor ở Trà Bồng.

Các nghệ nhân ở các huyện miền núi là những người đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Cuối năm 2022, tại xã Trà Thủy (huyện Trà Bồng) đã diễn ra Đại hội Câu lạc bộ bảo tồn văn hóa dân tộc Cor lần thứ nhất, giai đoạn 2022-2027. Đây là sự kiện có ý nghĩa quan trọng trong triển khai thực hiện Nghị quyết chuyên đề số 02 của Huyện ủy Trà Bồng, nhiệm kỳ 2020-2025 về bảo tồn và phát huy di sản văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện. Nghệ nhân Hồ Ngọc An được bầu giữ chức Chủ nhiệm câu lạc bộ.

“Có dịp đến đây vào những ngày cuối tuần hay dịp lễ, du khách sẽ dễ dàng thấy cảnh thế hệ trẻ say sưa học đánh cồng chiêng, người già thì nhiệt tình truyền dạy. Lớp trước dạy lớp sau, cứ thế, bao đời nay, người dân đã giữ gìn khá tốt văn hóa cồng chiêng” - Nghệ nhân Ưu tú Hồ Ngọc An bày tỏ.

Nghệ nhân Hồ Thị Dé (ở xã Trà Hiệp, huyện Trà Bồng) là một trong những phụ nữ Cor độc tấu kèn Amap hay nhất hiện nay. Tiết mục thổi kèn Amap bài "Tình mẹ con" của bà Dé vừa đoạt giải B tại Liên hoan Diễn xướng dân gian văn hóa khu vực Trường Sơn - Tây Nguyên cách đây một năm. Bà Dé cho biết, được đại diện biểu diễn nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bào Cor Quảng Ngãi tại liên hoan, tôi rất vinh dự và tự hào.

Điều hạnh phúc là kèn Amap vẫn còn được nhiều phụ nữ ở huyện Trà Bồng đam mê theo học và giữ gìn. Những nghệ nhân Hồ Văn Biên, Hồ Văn Vương, Hồ Văn Ninh, Hồ Thị Huệ... ở huyện Trà Bồng vừa qua đã tham gia biểu diễn tại nhiều liên hoan, với những tiết mục mang đậm bản sắc văn hóa Cor như đấu chiêng, hát Xaru, Agiới, trình bày ẩm thực Cor... Phần lớn các tiết mục đều đoạt giải cao, là niềm tự hào của các dân tộc ở Quảng Ngãi.

Trong 5 năm qua, Quảng Ngãi đã tổ chức 5 đợt liên hoan cồng chiêng, đàn và hát dân ca các dân tộc thiểu số trong tỉnh và 6 đợt liên hoan văn nghệ quần chúng cấp tỉnh. Ở các huyện miền núi có 3 Nghệ nhân Nhân dân, 19 Nghệ nhân Ưu tú và gần 400 nghệ nhân khác ngày đêm gìn giữ, trao truyền, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể. Đây là lực lượng mà các địa phương cần quan tâm, để họ có điều kiện trao truyền những nét đẹp và giá trị văn hóa của đồng bào mình.

Giữ gìn văn hóa từ trong trường học

Nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc thiểu số, thời gian gần đây, ngành giáo dục huyện Trà Bồng đã nỗ lực tổ chức nhiều hoạt động liên quan đến bảo tồn văn hóa dân tộc trong giáo viên, học sinh như mở lớp truyền dạy cồng chiêng cho giáo viên, chỉ đạo các trường học vùng đồng bào dân tộc thiểu số thành lập các câu lạc bộ cồng chiêng trong nhà trường, tổ chức các hoạt động, sinh hoạt chuyên đề về văn hóa, góp phần giúp học sinh có hiểu biết, tự hào với văn hóa dân tộc, từ đó có ý thức học tập, giữ gìn.

Điển hình như tại Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Trà Thủy, trong nhiều năm nay, nhà trường rất quan tâm đến công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc. Trong hoạt động giảng dạy, nhà trường đã hướng dẫn giáo viên lồng ghép các nội dung về văn hóa dân tộc trong các tiết dạy ở các bộ môn liên quan, các tiết học trải nghiệm. Nhà trường cũng đã tổ chức rất nhiều các hoạt động bảo tồn văn hóa cho học sinh như tổ chức Tết ngã rạ có các món ăn truyền thống như gói các loại bánh đặc trưng của đồng bào, mời nghệ nhân về dạy đánh cồng chiêng, múa cà đáo cho học sinh.

Cô Dương Thị Thu Hà, Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Trà Thủy cho hay, đây là trường học đầu tiên trong huyện thành lập Câu lạc bộ văn hóa dân tộc Cor trong học sinh. Câu lạc bộ có 30 thành viên, gồm các em học sinh có niềm yêu thích, đam mê với văn hóa dân tộc và một số thầy, cô giáo đã được tập huấn đánh cồng chiêng, múa cà đáo. Những không gian văn hóa, lịch sử vùng đất Quế đặc sắc, đậm đà bản sắc dân tộc được chính các em học sinh và thầy, cô giáo tái hiện sống động. Đây là một trong những hình thức giáo dục góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc trong nhà trường ở huyện vùng cao Trà Bồng.

Trong thời gian qua, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Trà Bồng tổ chức 3 lớp tập huấn nghệ thuật dân gian múa cồng chiêng, dân ca, dân vũ dân tộc Cor cho cán bộ, giáo viên tại các xã vùng cao có đồng bào dân tộc thiểu số trong huyện. Tổng số học viên tham gia tập huấn là 72 người, được chia làm 2 lớp. Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện mời các nghệ nhân người Cor thuộc Câu lạc bộ bảo tồn văn hóa dân tộc Cor xã Trà Thủy trực tiếp đến truyền dạy. Các học viên sẽ là những người tiếp tục thực hiện sứ mệnh truyền dạy văn hóa dân tộc Cor cho học sinh nơi đây sau khóa học này.

Tiêu Dao